Ka Naʻi Aupuni, Volume V, Number 81, 23 April 1908 — Me na Pomaikai o ka Makahiki hou Ka Moolelo Walohia o Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE [ARTICLE]

Me na Pomaikai o ka Makahiki hou!

Ka Moolelo Walohia o

Hainakolo

KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE

MOKUNA V [HOOMAUIA.] I ko ia nei pauhia ana aku iloko o ka hiamoe kulipolipo, ua halawai au la keia me kekahi moeuhane kamahao, ua ike aku la keia i kekahi poe elemakule e muia ana, a pela no hoi kekahi poe kane ame kekahi poe wahine opiopio a maemae o ko lakou helehelena. O keia poe apau a ianei e ike aku ana, ua ku poai ae la ae la lakou iloko o ko lakou nani apau a puni o Kuwahailo. Aia hoi maluna ae o keia ananin hanohano, ike aku la keia he ekolu mau kino kanaka nani loa i oi aku ke alohilohi o ko lakou mau helehelena mamua o ko ka ia. A oiai keia e nana pono aku ana i keia mau kino kanaka nani loa ekolu, lohe aku la ia i ka pae ana rnai o kekahi leo i ka i ana mai: "O ka pukolu akua keia, o Ku, Kane ame Lono." Ike aku la keia i ka haawiia ana ae o Lonokaialohia e Kuwahailo ma ka lima o ke kanaka elua ana e ike aku ana, a o ke kanaka nohoi ana i hoomaopopo iho ai, oia no ka elemakule ana i ike ai, e paa ana i ka peahi lau-niu, a o ka mea hoi nana keia i kiola a pili ana i ka paia. Alaila, mai ua kanaka ehu nei aku loaa aku la o Lonokaialohia iloko o na lima o ke kanaka elemakule hanohano a ihiihi e noho ana mawaena o na kanaka elua ma kona akau a me kona hema; a o ka mea hoi a ia nei i hoomaopopo iho ai, o KANE no ia. Paa ae la ua Kane nei ia Lonokaialohia me ka hookailewa ana iaia i o a ia nei. Pela wale ka hana ana a ua anaina hanohano nei, a hiki i ka wa i aneane ai ka La e puka mai. Ia manawa i nalowale ae ai o Ku, Kane ame Lono, a ma kekahi olelo ana ae hoi, o Kane, o Ku ame Lono, a pela hoi o Kuwahailo a koe iho la o Keaniniulaokalani, Hainakolo, Kaaunaikahakoiwailani, Kapo, ke kanaka ehu. A ia wa i olelo mai ai o Hainakolo ia Leimakani: "Ua ola ko kama, e kuu lei. Aohe a kakou hana i koe. A o nei kanaka ehu la au e ike mai la, a o ke kanaka hoi i a'a aku nei e paio me oe, he kupunakane ia nou. O Loheloa keia he kanaka ikaika. Oia nei kai na'i aku nei ina kukulu apau o Kahiki-ku a me Kahiki-moe, aohe kupua nana i pa'i kona poo ma ka ikaika. "Ua hiki keia i ka mimilo o Moanakaioo; a ua paio keia me na kupua ikaika o ia wahi; a ua pau lakou i ka lilo i poe pio na ia nei. A oia nei kou hoa paio, e kuu lei, e hakoko aku ai, o keia mua aku. Nolaila, e kuu lei, umia ka hanu a lanakila maluna o keia kupunakane ou.

"A i keia kakahiaka, e haalele iho ai kakou apau ia Hikapoloa nei, a hoi aku kakou no Waipio. E moe ana kaoo a na kanaka mai keia wahi aku a hoea i Waipio, a i lalo aku o laila e komo ai ka kakou wahi miki ai. "Mai anei aku kakou a Ohialelo; mai laila aku a Keana* a mai laila aku kakou e nee ai a hoea i Keawewai; a mai laila aku kakou a iho i Waimea. Mai laila aku ka huakai, komo i ka ululaau o Mahiki, a iho nohoi ilalo o Waipio. I keia kakahiaka no kakou e hele ai." Ia wa pane mai la o Keaniniulaokalani: "O ko'u manao, ea; e aho i keia po kakou e hele ai, ka-wa oluolu a maikai nohoi; oiai, o keia po aku, oia ka po o Kane. Nolaila, o ka hoonohonoho ana o ka huakai na Loheloa ia apana hana e hana aku." Ua hooholoia ae la ia manao o Keaniniulaokalani. I ke ao ana ae, ua haawi aku la o Leimakani i ke kauoha i kona poe kanaka e hoomakaukauia kekahi ahaaina nui e lawa ai na alii ame na kanaka e hele mai ana mai Kohala loko mai, mai ka pili uka rnai a koa-kai a hoea loa i koa-waho. He ahaaina keia no ka ike ana i na'lii o Waipio ame ka moo puna alii oia o Lonokaialohia. He manawa ole ka nee ana aku a na kanaka ikaika o Leimakani, paa ua lanai nui nei. O kahi i ku ai o ua lanai la, ma Maliu no ia. Aole i kupono ka la i ka lolo, ua makaukau na mea o kela ame keia ano. He uwala ka ai, ka puaa nohoi, na ilio kupeleia a ka-ha na kino; na moa, a o na mea mai nohoi o loko o ke kai ame na ono like ole o na pali kahakai. Ua akoakoa mai la nohoi na'lii ame na makaainana mai na wahi mai apau o ka aina, oiai ua hoouna aku la ua o Leimakani i kona mau eleele mama loa i ke kukini e holo aku e kala ma kela ame keia pe'a a ma na wahi hoi a pau o ka aina. He la keia e hoike ai o Hainakolo ma i ko lakou kulana ui a hihimanu imua o na 'lii o ka aina. O na poe hoi keia o Kohala i ike mua ia Hainakolo ame Kapo i kahi wa koliuliu i kaa hope ae i ka * ana ma Kukuipahu, ua ike hou mai la lakou iaia ame * mau hoa hula. Aka, no Mailelaulii * iahi, he mau wahine malihini loa laua; a pela no * ke kanaka ehu. Ua ike iho la ka lehulehu apau * Waipio. Ua ai lakou i ka ai ame ka i'a i hoomakaukau ia e na kanaka o Leimakani. . Ma keia ahaaina * mai ai o Leimakani imua o ka poe i akoakoa a * nui o kona hoea ana'ku i na Kohala ame ko * ana me kona mau luaui ame kona poe kupuna * ka pilikia o kana keiki oia o Lonokaiolohia * ka maha ame ka manaolana nui no ka * nei ana, nolaila keia hooulu ana i * e ai ana ia wa me na makaainana.