Ka Naʻi Aupuni, Volume V, Number 52, 13 March 1908 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIlLAWE [ARTICLE]

Ka Moolelo Walohia, Hainakoio KA UI PUA KA-MAK. A-HALA O KA M AILELE O HIlLAWE MOKUNA V HOOMAUIA.

Ua ike mai la no nae o Luukia i ke ano e o na helehelena o Leimakani; a ia wa oia i olelo mai ai. e keu hoi ke ano hailepo inoino o kou mau maka e Leimakani a'u e ike aku nei. Aole hoi pela kou ano aoau a'u eike aku ai ke hele oe i kau huakai hele ma koa waho aku nei a ma koa loko aku nei nohoi. He kahi wale nohoi nei la. Heaha keia aDO ou, e ke kane?" Pane aku la o Leimakani: No ke ano inoino paha o ko'u wahi opu i nei la i ike mai la oe i ka hailepo o ko'u mau maka. Aohe maikai loa o ko'u wahi ano i keia la; a °ia paha ke kumu i ike mai la oe i ke ano inoino o ko'u mau helehelena. Manao nae hoi au, aole nohoi e napoo ka la, a maikai nohoi au. He mea oiaio ka Luukia o ka hoomaoe ana mai i ke kane moopuna ana; a ua huna hoi o Leimakani i ka mea oiaio. Ua loaa ia Leimakani he hookaumaha nuiia ana o kona noonoo mamuli o na olelo a ka leo pahaohao i hoike mai ai iaia, oia hoi, ke komohia ana'ku o ka hua e oili mai ana mai ka puhaka mai o kaua wahine, oia o Luukia, iloko o ka popilikia. Heaha la ke kumu e ala mai ai keia hana ku i ka weliwali a kana wahine e hana aku ai ma ia hope aku, aole i maopopo iaia. Ia hele ana a ahiahi, ia wa pane aku la o Leimakani ia Luukia i ka i ana aku. Manao au, a ka la o ke kakahiaka e hoi ai kakou i Waipio. Ua lawa ae la ko kakou walea ana ia Kohala nei. Ua pau nohoi ia kaua na Kohala apau o keia aina i ka ike ia. ( Aole mea hou aku a kaua e manao aku ai e ike." Heaha auanei hoi ka hewa oia manao ou i hoike mai la ia'u> waM a Luukia i pane mai ai me ka hoomau ana mai nohoi i ka olelo ana: "O ko'u makemake no ia e uhoi kaua i ko kaua aina; aole hoi e hihi o kou hoopaa nohoi i ka noho 1 nei wahi. Nani ia ua hoike mai la oe i ko kakou h°i, ma"ao au maluna kaua o ka waa e hoi ai ma na pali hula-ana ku a hoea aku i Waipio; a o na wahi kupuna o kaua ame ka nui o na kanaka maūka lakou o ka aina. Ua kahea aku la o Leimakani e hoakoakoa mai na ka naka apau o laua. A i ko lakou akoakoa ana mai, ua hoike aku Ia o Leimakani i ka manao imua o lakou, no ko la k°u hoi aku ī Waipio i kekahi la ae. Oiai no o Leimakani e hoakaka ana i ka manao imua o ua poe kanaka nei, o ka wa ia i lohe aku ai lakou i ka hauwalaau mai a na kanaka e hoi mai ana mai Kohala mai. E wawa ana hoi keia poe no ka mokomoko o kekahi mau kanaka ikaika. Hookahi no waho mai o Kukuipahu a hookahi noloko mai o Niulii. ^ I ko Leimakaki lohe ana i keia mau hauwalaau a nei Poe kanaka, ua kena aku la oia i kekahi wahi kanaka ona e holo a loaa kanaka e hoi ae ana ma ke alaloa, a koi aku ia Iakou e hele mai i ka hale, oiai ua makemake ia e lohe P°no i ke ano o ka mokomoko a lakou emoke nui ana i ke kamailio. O ka lele o ka holo, a o ka holo o ka lele hoi ka keia wahi kanaka a loaa kela poe kanaka e ho'i ae la ma ke ala ! loa, poha ana ko ia nei leo: "Auhea oukou, e kela poe kanaka, e hoi aku oukou a hai aku i ke kanaka ikaika ole o oukou o Kukuipahu, makehewa iaia ke hele i ka mokomoko me ko Niulii kae'ae'a He hoomaneoneo ili wale no kana mea i ike. E aho no kahi kumu puhala o Hikapoloa ae nei kana e uu ai i ke a'a ° ua wa-hi kumu-puhala nei, a i akaa ka alualu iaia, alaila, hoohoa aku ia i kela ikaika e noho mai la."

Aole o kana mai o ka huhu ame ka piena o ko Kukui Pahu poe kanaka e hoi ana i ka lohe ana mai i na olelo kikoola a nei kanaka i pane aku ai imua o lakou, a ia wa i pane mai ai kekahi kanaka o lakou i ka i ana mai. "Makemake paha oe e kena wahi waha pala e lomiia aku ko kani-ai, ea?" O ka pane hoonahoa aku Ia nohoi ka ua wahi kanaka nei ma ka olelo ana'ku: "A o la hoi e hoao mai. Hele paha a ha'i kuu a-i ia oe, e kela waha pala i pane mai la, he keu oe a ka ikaika." O ka wa ia a kahi kanaka i lele mai ai e hopu iaia nei, a o ko ia nei manawa nohoi ia i holo ai noluna o ko la kou nei kauhale me ka noke i ke kuhea leo nui, i kanaka ikaika ole kuhea no ia me ka uwa ana a holo no na wawae Eia hoi keia poe kanaka ke noke aku nei i ka uhai i ua wahi kanaka nei o Leimakani. Eia hoi o Leimakani ma ke lohe mai nei i nei piha uwa a kahi kanaka me ka nunui pu hoi o na leo o na kana ka e uhai aku ana mahope ona, ia wa i oili mai ai o Leima kani i waho o ka hale, a kahea mai la me ka leo nui a ka launa ole: "Heaha keia walaau o ka po?" AOLE I PAU.