Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 116, 12 June 1907 — KANAWAI 89 He Kanawai [ARTICLE]

KANAWAI 89 He Kanawai

^ »«o i na miapala Aie Hiki ke Knai Aku a ^ w v w"u,ai Hoi e Hoonoho Ana i Kanawai Kulike ^ i» "aWai 0 na ^okuaina Ame na Teritore e ae e W ' Mea. f HW"J'oi" « ikii,, Jj( .(oi.e s B S0A1 AKuKvArf I"U'" WK:--, paI.aI'Aī.a Bf, <■**&«* ^««u MAX._ KE AS.. AME BA ,U' HEANA. . aku Pauku 1 t , ,q . i ke a kuaiia mii 0 .9 h'kl a' kekahi palapala a mai' P°™ ia e kulike me keia mau m«hele- . I

1. Ua paa ia i ke kakauia a ua kakauinoaia hoi e ka mea nana ia hana. a i ole, e ka mea nana ia i kikoo; 2. E paa maloko olaila he ae maopopo ana, n i ole, he kauoha e uku i kekahi huina dala maopopo ma ke dala maoli; . 3, E ukuia hoi ia dala ma ka wa e koiia. ai, a i ole, ma kekahi wa maopopo, a e hiki ana ke hoomaopopoia ma ia mua aku; , • 4 E ukuia ana ia ma ke kauoha, a i ole, i ka mea e paa ana ia mea: a 5. Ina ua hanaia ka palapala aie i ka mea unuhi kikoo, e p >n„ e ho keia kona inoa, a i ole, e hoomaopopoia hoi ma keka • hi ano e ae maloko .olaila me ka moakaka pono. Pauku 2. O ka huina dala e ukuia ana, ma ka manao o keia Kanaw. i, he huina dala maopopo no ia, oiai no nae e ukuia ana ia; 1. Me ka ukupanee; a i ole, 2. Ala na huina hookaa hapa i hoomaopopoia; a i ole, 3. Ma ni huina hapa i haoomaopopoia, me na olelo hoike e ho^kaka ana ke kaa ole kekahi hiiina hookaa hapa, a o ka ukupanee paha, e ku no ka huina aie holeokoa, a i o!e ia. 4. Me ka uku panai, ma ka uku pa-keneta i aelikeia, a i ole ia, ma ka uku pa-keneta maa mau paha; a i ole ia, 5 Me na lilo no ka ohi ana, a i ole, me kekahi uku loio paha ma ka wa e uku ole ia ai ka aie ka manawa e oo ai ka palapa^a aie. Pauku 3. O ke kauoha maopopo ole, a ae paha e uku i ka aie ma ka manao o keia Kanawai, he kauoha a he ae no ia. i naa ole maluna o kekahi aelike maopopo, oiai nae ua komo malaila : 1. ue hoike no kekahi puu dala maopopo mai loko mai o laila e hiki ai ke hookaaia, a i ole ia, he hoike helu waiwai maopopo paha e hiki ai ke kakiia me ia huina; a i ole, 2. He olelo hoakaka hoi no ka hana i loaa mai ai ua palapala aie la. Aka, o ke kauoha, a i ole ia, o ka ae ana e hookaa mailoko aku o ka waih na maopopo aole ia he aelike kumu maopopo ■ole. Pauku 4. O ka Palapala aie. e hookaaia ana nia kekahi wa maopopo pono e hiki mai ana, ma ka manao o keia KanaAvai, ke ho.keia hoi, e hoakakaia ana ia. 1. Ma kekahi manawa maopopo mah-ipe wku o kona la i hanaia ai, a i ole ia, ma ka wa e hoikeia mai ai ia i ka mea nana ia i hana, a i ole ia, 2. Ma ka wa, a i ole, mamua ae hoi o ka wa i hoopaaia ai, a i ole ma kekahi wa maop.opo ma ia hope aku i hoakakaia, maloko o ua palapaia la, a i ole ia, i ; 3. Ma ka wa, a i ole, ma kekahi wa maopopo mahnpe aku o ka hookoia ana o kahi hana i hoakaka maopopo ia, a he hana hoi ia e hooko io ia ana oiai nae, he maopopo ole ka manawa e hookoia ai ua haha la. 4. . O ka palapala aie e ukuia ana ma o ka hookoia ana o kekahi hana m >opopo ole, aole ia he palapala i ku i ke kuai aku a kuaiia mai; a o ka hookoia ana o kā hana i oleloia ma ua palapala la, aole ia he mea e loaa ai ka pono. Pauku 5. O ka palapala aie i komo malaila k;ekahi kauoha, a ae ana paha e hana i kekalii hana, mawaho ae hoi o ka ae ana e uku i lea ae, aole ia i ku i ke kuai aku a kuaiia mai. Aka, o ke ano ku i ke kuai aku a kuaiia mai o kekahi palapala aie i hiki no ka hooliloia ma kekahi ano e ae, aole ia e lilo i mea paa ma o kekahi o na olelo hoakaka penei: 1. E hoomana ana i ke kuai lilo ana aku i na waiwai i hpopaaia ai ma ua palapala la, ma ka wa e hookaa ole ia ai ka huina dala i hoikeia maloko o ua palapala la ma ka wa e oo ai, a i ole, '2. E kauoha ana e ae i-ka olelo hooholo a ka Aha, ke hookaa ole ia ua palapala aie la ma kona wa e oo ai; a i ole 3. E kapae ana i ka pomaikai e loaa ana i ka .mea nana i hana ua palapala aie la, ma o kekahi kanawai la i hanaia no kon a pono a no kona palekana hoi, a i ole, 4. E haawi ana i ka mea e paa ana i ua palapala aie la e Loho, ma ke koi ana i kekahi hana, e hooko ā ma kahi o ka - - uku dala maoli ana. Aka, aole nae he mea ma keia Pauku e hoapono ana i kekahi olelo a aelike paha i kue i ke kanawai ma kekahi ano e ae. Pauku 6. O ka mapa ame ke kupono ana o kekahi Palapala i ke kuai aku a koaiia mai, aoie no e lilo i mea paa ole mamuli o na kumu: , 1. In'a aole i kakauia kona la i hanaia si, a i ole, 2" Aole i hoikeia ka waiwai loaa mai i haawiia ai ua palapala la, a i ole, ua haawiia paha kekahi waiwai no ia mea; a i ole, 3. Aole i hoakakaia kahi i hanaia ai ua paiapala la, a i ole, o kahi hoi e hookaaia ai ua palauala la; a i ole, 4. Aole ia i silaia.; a i ole, 5. Aole i hoikeia ke ano o ke dala e hookaaia ai ka aie. Aka, aohe mea maloko o keia Pauku e hoololi a e hoopau ana i kekahi kanawai e kauoha ana, ma kekahi mau meaf, e hoikeia ke ano o ke kumuwaiwai maloLo o ka palapaia. Pauku 7. O ka palapala aie, he palapala ia e ukuia ana ma ka manawa e koiia aku ai: 1. Ina nae ua hoikeia ma kona alo e ukuia no ia ma ka wa e koiia aku ai, a i ole, ma ka wa e hoikeia aku ai, a i ole, e waihoia aku ai i ka mea i kauohaia nana e uku, a i ole, 2 Ma ka manawa i hoike ole ia ai kona wa e ukuia ai. Ina ua hoopukaia ka palapala aie, ua aeia, a i ole ia, ua kakau-kuaia ma ka wa i hala'ai ka manawa hookaa, alaila e ukuia ana no ia ma ka wa e koiia aku ai, e ka mea nana i hoopuka, i ae a i kakau-kua i ua palapala aie la ma ia ano. Pauku 8 E .ukuia no ka palapala aie ma ke kauoha, ina ua kakauia e ukuia ma ke kauoha a kekahi kanaka i hoakakai?!, a iaia, a i ole i kana kauoha paha. Ūa hiki no ke hanaia ka Palapala aie ma ke kauoha e hookaaia: 1. 1 ka mea nana e ohi ke dala, aole nae ia o kā meanana 1 hana ka palapala, aole hoi ia o ka mea i kikooia aku ai ua Palapala la, a i ole 2. I ka mea nāna ia i hana; a i ole 3. I ka mea i kikooia aku ai ke dala; a i ole, 4. Ia elua a oi aku poe i hui no ka hookaawale ana; a ī ole •5. Ia hookahi a i keleahi paha o na poe lehulehu e hookaa la alcu ai ka aie; a i ole, 3. I ka mea e paa ana 1 ka oihana no ia manawa. Ina ua hanaia ka palapala aie ma ke ano kauoha, he mea Pono e hoikeia ka inoa o ka mea nana e ohi i ke dala, a ī ole īa, 6 hoomaopopo pono ia maloko o laila me ka moakaka lea ī ka mea e ohi ana i.ua dala la. ^ -

Paiiku 9. E ukuia no ka palapal^. aie i ka mea e paa ana ia mea; a i ole ia, 3 Ina e ukuia ana i ke kauoha a kekahi mea inoa kapakapa, a i ole, i kahi kanaka ola ole, a ua ike maopopo hoi ka mea nana i hana ua palapāila aie la pela e hookaaia, ai ia aie; a i ole ia, 4. Ina hoi o ka inoa o ka mea nana e ohi ke dala aole hiki ke hooiaio mai he inoa ia no kekahi mea, a i ole ia, 5. Ina o ke kakau kua hope ia ana o ua palapala aie la, he kakau-kua ana ia me na olelo hoakaka ole e ae. Pauku 10- Aole no i koiia ka hana ana o na palapala aie, e hahai i na olelo o keia Kanawai, aka, ua lawa no na huaolelo e hoike ana me ka maopopo i ka manao e hookulike me na mea i kauohaia maloko nei. E Hoomauia aku ana.