Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 52, 13 Malaki 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Liliko Pua Ahihi Oe o ke Koolau!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo ––––– KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA II KA NOHO ANA O KUAIKAUAKAMA ME HINA––KA HANAU ANA O HAINAKOLO AME KA LAUA MAU KEIKI E AE. Ua puka ae la o Hainakolo i ke ao malamalama, a ua hanai kapu ia aku la oia, a no keia Ui hou o Waipio kela mele kaulana a ka poe olohe hula e lealea mau nei: O oe ia, e kuu ipo, pehi pua hinano Kike hala hoomaui, I lu ka ua i ke ala a waiho malie. He haupu he halia i ka moe I moe ia e kaua, a, aloha E Hai-wahine, e Hainakolo I ka pali kapu o Waipio, He hoa pili, he hoa oe no Laukaieie He hoa hooulu lei no ka ua A maliu mai oe pono A ae mai oe, e ola hoi—e, E ola i ka leo, E ola i ka loaa mai E ola ia makou i na haumana hula. I ka hanau ana mai o Hainakolo me ka maikai wale no ia o ka hemo ana mai loko mai o ka opu o Hinaaiulunui. A i ka hemo ana mai o ua hapuu hiapo nei o kona puhaka, ua huli mai la oia a kahea mai la i ke kaikunane ona ia Loheloa: "Auhea oe, e kunane?" O aku la nohoi o Loheloa i ke kaikuahine me ka ninau ana 'ku: "Heaha?" Pane mai la hoi o Hina: "I kahea aku la au ia oe e hoomaopopo mai oe i hale no ko kaikamahine o Hainakolo i ka pali o Waipio. I keia la no a ku a paa ka hale o ko kaikamahine. Eia ka hale la; i hale lau lehua. O oe ame na kanaka ke pii i ke kuahiwi no nei hana nui. Ia wa olelo aku la o Loheloa i kona kaikuahine: "Kahaha! Na ka uha-lula hoi paha ia, ke kii aku i nui a lehulehu. Eia no paha ko kaua mau kanaka nei la, e kuu kaikuahine, o kuu mau lima, kuu mau kipoohiwi a me o'u mau wawae. Noho iho la o Hina a liuliu me ka pane leo ole, a, ninau mai la. "Pehea? E paa no auanei ka hale o ko kaikamahine ia oe hookahi i nei la?" Ae aku la no ua kaeaea nei a ka ikaika, me kona olelo ana 'ku nohoi i ke kaikuahine: Heaha hoi kou mea e kanalua ai. Aole paha e napoo ka La i nei la, a ku ka hale o kuu kaikamahine." Pau no nei mau olelo a ua kaeaea nei o kona pii aku la no ia i ke kuahiwi.

I kona hoea ana i uka, ua noho aku la ia i ka hoohina i ka laau. I pa'ipa'i lima wale ia no e ia na laau pou, na kukuna ame na laau nunui kupono e lawa pono ai ka hale. Pela no na aaho ame na laau e ae he nui. I uka no o kuahiwi paa na aoao loa o ka hale i ke kama pua lehua ia e ia; pela na hakala; na kaupoku; na pono apau o ka hale. Aole i huli ka La ma kekahi aoao o na pali, ua auamo ae la keia i nei mau apana apau a hoea ana i kai i ko lakou kahua hale. He kohu puu kiekie okoa nei mau apana apau a ua Loheloa ikaika nei i lawe mai ai mai uka mai o ke kuahiwi. A hoea keia mau mea apau i ke kahua e ku ai ua hale lau lehua nei, ua kulapa iho la no ua kaeaea nei i ke kahua a paa, ke nohoi i ka honua a piha like maikai; alaila, eli ka lua o na pae pou. Ke hanaia nei keia mau hana apau e ua Loheloa nei me ka ikaika launa ole ame ka eleu loa. Pau na lua o na pae pou i ka hamama o ka hoala no ia o ua keiki ikaika nei a Owakailunaikeaouli i ka paia akau o ka hale. Ia hookomo ana iho no o ua Loheloa nei i ua apana paia nei, o ka hele no ia a pili pono ka La i Papaenaena, aohe wahi hoohalahala a Kawaikini. Pela no kekahi hakala a ku ma kona wahi. Oia ano pae kahi no ka ua Loheloa nei i hana ai a paa ua hale lau lehua nei, kahi hoi e hanaiia ai o Hainakolo. O ka malu ana mai no ia o ke aka o ka la i na pali, aia hoi, ua paa ua hale nei. Aia ka pua lehua ke ula weweo la ma na aoao apau o ua hale nei. O ka hele ia o ka lehua mai luna iho o kaupoku a iho ma keia aoao ame keia aoao; a ia wa i pane mai ai o Hina i ke kaikunane pokii: "Ikaika no ua kanaka i ka hana i ka malumalu o ke kama a kaua. Ua pau kau hana e ke kaikunane, a o ka'u koe." Ua haawi ae la hoi o Hina i ke kauoha i kona mau haia-wahine, e haliilii ia loko o ka hale me na mauu aala apau, a e hohola i na nu'a moena palupalu iloko o ua hale nei. I ka makaukau ana o na mea apau ua hoihoiia aku la o Hainakolo iloko o ua hale nei; a malaila oia i hanaiia ai me ke kapu loa, a iloko hoi o ka palama ihi lani loa ia. Ano, e ka makamaka heluhelu, malia e halawai aku'na oe ma keia nee mua ana'ku o ka kaua moolelo me kekahi mau mahelehele o loko o nei moolelo i kulike ole me na mea i paanaau mua ia oe, a i ole, i ike ai paha oe maloko o kekahi mau moolelo i hoolaha mua ia o Hainakolo nei, a i kaaoia paha ia oe, alaila, ke hookaukoo aku nei kou mea kakau, he like ole no na manai kui lei pua i loaa i na poe paanaau moolelo; a he mea ia i ike mau ia ma ka hapanui o na moolelo Hawaii kahiko.