Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 48, 7 Malaki 1907 — He Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

He Aniani Ku ko Aloha Na'u!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA II KA NOHO ANA O KUAIKAUAKAMA ME HINA – KA HANAU ANA O HAINAKOLO AME KA LAUA MAU KEIKI E AE. Ua ku na hoailona ekolu a'u i lawe mai nei mai Kuaihelani mai maluna o keia hapuu a kakou. Nolaila, oia nei ke au pu ana me a'u i ke kai loa a ike aku i na maka o ke hoa. A i keia la no kuu kaikamahine kau i ka waa. Oia ame a'u, au koolua aku maua o ke kai. Aka, mamua o ko'u haalele ***** O ko Keaukanai wa no ia i kahea aku ai i ke keiki e ku ana mawaho: "E Maa-ala-loa––e! E komo e ike i ka hulu makua; o hoomakua hewa aku auanei hoi oe i ka hai elemakule!" A lohe ua keiki uahoa nei a Owakailunaikeaouli i ke kahea a nei kanaka malihini, olelo iho la oia iaia iho: I hea la hoi nei kanaka i lohe ai a i ike ai o Maa-ala-loa ko'u inoa? O ko'u lohe mua ana i nei inoa i uka mai nei no ia o Kapahi, i ke kahea ana mai a Kuaikauakama. Ua lolohe no ka paha na pepeiao o nei kanaka i ke kahea ana mai a Kuaikauakama? Aka, aole oia i hookaulua iho i kana pane ana mai no ka leo kahea a ka malihini, ua pane mai la no ia: Ae, e komo aku ana au e ike ia oe. Ua ano makukoae iho nei keia, eia nae, aohe hiki ia noonoo o'u o ke keiki e pale ae i ka leo ou, e ka makua. Ua komo mai la ua opio ahi kanana nei a ka ikaika a ike ae la i ka hulu makua. Nana iho la ke koa o Kuaihelani i ke keiki a pane iho la: "Ua lawakua no kou oiwi e ke kama i ka ikaika. He ikaika io no oe, ke hele la a nahaha ka pae kuahiwi ia oe. No'u nei la; aohe hiki ia'u ke hoopaipai aku i kou ikaika. Nolaila, mai upu mai oe, e ke keiki, owau nei o kou makua kou hoa hookuku ikaika. E waiho ka ikaika ou, e kuu keiki, a hoopapa aku oe i ke kukulu o Kahiki. A o ka'u e noi aku ia oe, nau e hoe i ka waa o ka hulu makua nei a pae i Kuaihelani. E lawe ana au ia kaikuahine ou ia Hiilei. Nolaila, aohe a'u hana i koe. Ua loaa iho la no ka'u alii o ka imi ana mai nei, a e hoi au." O ka huli ae la no ia o ua kanaka nei a pane aku la i ke kaikamahine, ia Hiilei: "Auhea oe, e kuu kaikamahine, aohe ou makua o Hawaii Kua-uli nei; owau kou makua a pae oe i Kuaihelani. Nolaila, o

kou wa keia, ike i ou mau luaui ame na hoahanau ou. I nei la no oe la, e kuu kaikamahine, kau i ka waa; a na ka ikaika hoi o ko kaikunane nei e hoe i ka waa a pae kaua i ka aina a'u i au mai ai i ke kai loa." He mea makehewa paha ia kaua e ka makamaka heluhelu, ke apa wale iho ma keia wahi, no nei hooliuliu ana a Keaukanai no kona huli hoi i Kuaihelani ia la; aka, e nana koke kaua i ka hoi ana o ua kaeaea nei, a pela hoi kona lawe ana ia Hiilei. Mahope iho o ka makaukau pono ana o na mea apau no ka lawe ana o Keaukanai ia Hiilei no Kuaihelani, ua kukalaia aku la na makaainana apau mai uka a kai o Waipio, mai kela aoao a keia aoao, e hele e ike i ka holo ana o Hiilei i ka aina o Kuaihelani. Mamua o ka haalele ana iho o ka huakai alii no lalau mai la i kona pokii me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina, a uwe iho la laua. Iloko o keia wa a laua e uwe nei, ke kaukau ae la o Hina i ka pokii. "I hele oe a hanau kau keiki, a he keiki kane ea, alaila, eia no kana wahine, o ke kaikuahine ona a'u e hapai nei. O nei opu o'u la, he wahine ia. Aka hoi, i hanau oe a he wahine; alaila, o Kuaihelani no ia imi aku ke kane e ola ai na iwi o kamahele. Nolaila, o ka'u kauoha paa loa keia ia oe, e kuu pokii. Aia hanau kahea iho no au i ka inoa o ka lei o kaua, au e kuu pokii, e hii nei, oia o Hainakolo. No'u ka lei a hii-ia e kuu aloha i ke kane makua nei a kakou, kapaia ai oe o Hiilei o Hina. E hele oe, e kuu pokii, me ka hoomanao poina ole i keia kauoha a'u ia oe." No keia mau olelo kaukau aloha a Hina i ka pokii kaikaina, ua pane aku la ia me ka leo walohia: Heaha la hoi, ua paa ka kaua hoohiki, e kuu haku kaikuaana. I hele au a i pa au i ke kane, a loaa ka hua mua o ko'u opu, he kane; o kau kaikaimahine no kana wahine. A o ka'u kauoha ia oe, e malama oe i na makua o kaua, ka pokii kaikaina o kaua, ke kaikuaana o kaua, ame ke kane a kakou. Eia au o kakou ke au nei i ke kai, e imi i makua no'u a no na lei a kaua. Aloha oe! Aloha na polo hinano o kuu aina hanau — aloha ka i'a miliopu i ka lima — aloha ka wai hui o Hiilawe — aloha ka nae aala o ka palai – aloha oukou apau. He wa keia no ka uwe helu o na mea apau, mai na makua alii a na lii opio e ae. O Aniani kekahi i paa ole iho i kona waimaka. O Loheloa kekahi i hoopulu elo iho i kona mau papalina me na waimaka. A i ka pau ana o ka lakou uwe ana. Olelo aku la o Lohelea i ke kaikuahine ia Hiilei: E Hoomanawanui iho a pulelo hou aku