Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 47, 6 Malaki 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Moani Aala ka Pua o ke Kupaoa!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA II. KA NOHO ANA O KUAIKAUAKAMA ME HINA – KA HANAU ANA O HAINAKOLO AME KA LAUA MAU KEIKI E AE. Hoouna ae la hoi o Owakailunaikeaouli i kekahi iwikuamoo o laua e holo a hoike aku i ka lohe ia Hiilei ame Luukia no ko laua hele mai e ike i na kaikuaana ame ka malihini makuakane o lakou mai Kuaihelani mai. Aole nohoi i liulii iho, hoea mai ana o Ku ma. A o Loheloa hoi, ua puhi moa lawe nei o Waipio ua ku kiai iho la no ia mawaho o ka hale o ko lakou mau makua ma kona ano ilamaku. I ke komo ana'ku o Ku ame kana palama, oia o Hina, iloko o ka hale, ua ike koke aku no oia [Ku] i kona hulu makua mai Kauihelani mai, oia o Keaukanai; a o kona manawa no ia i lele aku ai a honi aku la i ka makuakane, a uwe iho la laua. Pau ka laua uwe ana, ike ae la o Keaukanai me Hina. A maha ka ikiki aloha o na keiki i ka makua a pela ka makua i na keiki, ia wa i pane mai ai o Keaukanai ia Ku: "Akahi no au a hookomo wahi ai, ua hiki mai la oe me ko kuahine. Nolaila, e ai kakou. Aia hoi a pau ka kakou ai ana, alaila, hai aku ka olelo ia olua e a'u mau keiki." Makaukau mai la na mea ai i ka ai-puupuu. Ua puholo ia ka moa; ua hakuiia ka ilio; ua mo'a na lawalu i'a momona; ua kalua paa ia ka puaa; ua makaukau na mea apau. Noho iho la ua poe alii nei, a, ai iho la, a maona. I ka wa nae a lakou e ai ana, aia no o Loheloa ke ku kiai la mawaho. Ua kahea aku no nae o Hina i ke kaikunane ia Loheloa e komo mai e ai pu lakou me ka malihini, ua pane mai la ua pukonakona nei o Waipio: "Aole au e ai, oiai eia au i kahi o ka'u hana. Ke ku nei au i ka nuu o ka ikaika; aia na ka mea ikaika e kena mai ia'u e kupou ko'u poo e ai i ka ai o kuu aina hanau nei." Ua maopopo ka manao o ua keiki uahoa nei o uka o Kapahi; e hoohaehae mai ana ia i ko Kuaihelani ikaika; a aka iho la ua makua ame na hoahanau ona. I ka maona ana o na'lii ame ka malihini, o ka wa no ia i ku'i iho ai kekahi hekili nui ikaika; a pane ae la ke Kahuna o Aniani: "O kuu alii opio ae keia o Hiilei, ke akahai nei ka leo o ka hekili."

Aole nohoi i liuliu iho, kani ku'ilua ku'i kolu iho ana ka leo o ka hekili; a pane ae la no o Aniani: "Holoholoke hoi ka leo o ka hekili, o Luukia ae keia, kuu hanai." He mea oiaio, i ke ku'i ana o ka hekili mua, oia ka wa i haalele aku ai ke aliiwahine opio Hiilei i kona hale; a pela nohoi na kuina hekili mahope iho, o ko Luukia manawa nohoi ia i haalele aku ai i na ipuka o kona hale. O ka hele mai keia o ua mau kaikamahine alii nei e ike i ka malihini alii mai Kuaihelani mai; a pela nohoi me ko laua mau hanau mua mai uka mai o Kapahi. Oi hoi ua mau aliiwahine opio nei e hele mai ana, ia wa i olelo ae ai o Keaukanai imua o na hoahanau, oia o Owakailunaikeaouli ame Nanailaniakama, a me na keiki ame ke kahuna o Aniani: "Nani ia, ua ai ae la au a maona, a ua ko'u ka puu i ka wai aapu o Waipio, nolaila, i hai aku au ia oukou e na 'lii, he huakai imi wahine ka'u i hoea mai la i Waipio nei. I kii mai la au i kekahi kaikamahine a kakou i wahine na ia haku o'u e noho mai la i Kuaihelani, oia o Kaulawena, ka hiapaiole o ka ui oia aina. Aohe no nae e nalo ka ke akua wahine e haawi mai ai ia'u na kuu haku, aia no a ku ka'u mau hoailona iluna ona." I kela wa, o ka hehi iho la no ia o ka wawae o ke alamuku ma ka puka o ka hale, a komo ana nohoi ke aliiwahine opio Hiilei iloko. A o ka manawa no ia a Keaukanai i kamailio mai ai ma ka olelo ana mai i ko ka hale poe: "Akahi a'u hoailona i ku iho la, he elua a'u hoailona i koe." Oia hele no ia o Hiilei a noho ana ma ke alo o Keaukanai, a haawi mai la i kona aloha i ka malihini; a oia no ka manawa i ku'i hou iho ai ka hekili. Ia wa hoi kani iho la ka uhu a Keaukanai me ka olelo ana mai: 'Alua a'u hoailona i hookoia, hookahi hoailona i koe.' I keia wa nohoi i komo mai ai o Luukia, ka mea i kaulana ma keia moolelo o "Ka Eueu o Waipio." He alaneo wale no ka mea i ikeia ma kona komo ana mai; a i kona aloha ana mai ia Keaukanai oia ana like no ka alaneo; a olelo ae la ua kanaka nei mai Kuaihelani mai, penei: "Pau pono iho la na hoailona ekolu a'u i ka hookoia." A o kona manawa no ia i olelo aku ai ia Owakailunaikeaouli ma, a pela nohoi me na keiki ame ko ke alo alii nohoi apau no kona lawe pu ana me ia i ke aliiwahine opio Hiilei no ka aina kaalelewa o Kuaihelani. E Hoomanawanui iho a pulelo hou aku