Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 45, 4 March 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

O Oe Ia e Haupu Mauna Kiekie i ka La'i!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA II KA NOHO ANA O KUAIKAUAKAMA M HINA–KA HANAU ANA O HAINAKOLO AM KA LAUA MAU KEIKI E AE. Ke hu la ka wai ma kela huli o Waipio nei, a he mau manawa nohoi ia ma keia aoao e huai mai nei. Aole nohoi au i kamailio aku nei i ua alii nei; o ka'u nae i olelo aku nei iaia e noho oia me oe a owau ke iho e ike i ka makuakane o kakou. "Aole pono pela," wahi a Hina i pane mai ai i ke kane: O kakou no apau ke iho i kai e ike ai i ka malihini. He mea nui hoi paha ka malihini. E kahea aku oe i ko kaina uahoa?" Kahea mai la o Kuaikauakama i ka pokii kaikaina ona: "Auhea oe, e Maa-ala-loa?" O aku la nohoi o Loheloa, me ka olelo ana'ku i ke kaikuaana: "Eia no au." E ka makamaka heluhelu, o ke ano o ka inoa: "Maa-ala-loa," oia ke kanaka maa ala loa o ke au kahiko. A ua kahea mai o Kuaikauakama i kona pokii ma keia inoa mahalo, no ka ikaika o ke kaikaina i ka nou ana i ka pohaku mai Kuaihelani mai a nahaha ana ka pae kuahiwi o Waipio, wa'awa'a hoi ka aina. Kahea hou mai la o Kuaikauakama i ke kaikaina: "E hoi mai oe iloko nei o ka hale; he manao ko ko kaikuahine e hoike aku ana ia oe." A o ka wa no ia a Loheloa i hoi aku ai iloko o ka hale, a pane mai la ko na kaikuahine iaia: "E iho kakou i kai e ike ai i ka malihini. Mai noho oe. A malia hoi he hana nui ka keia makuakane o kakou i hoea mai la mai Kuaihelani mai, a ike like iho no kakou apau ia hana. Ina no ka ikaika ka hana, ilaila ko ikaika, e ke kaikunane, kapahi iho; a ina no ka hooulu akamai o na laau waikaua ka hana, e hoike nohoi oe i kou ike apau imua o nei makuakane o kakou." Ua ae aku la o Loheloa i keia koi a kona kaikuahine; a o ko lakou manawa no ia i hoomakaukau ai no ka iho ana i kai no ka ike ia Keaukanai. A e kuu makamaka heluhelu, e olelo aku au ia oe ma keia wahi, a e hoomanawanui mai hoi oe; a oia keia: O keia moolelo o Hainakolo au ame a'u e uhaiaholo nei, he moolelo ia mamua aku o ka moolelo o

Hiiaka; a nolaila, ua lilo na pule i hoikeia ma keia moolelo he mau mea oi aku o ke kahiko i ko na kau i hoikeia ma ka moolelo o Hiiaka. Ua uhai ka hapanui o na kau o loko oia moolelo i na mahelehele pule o loko o nei moolelo o Hainakolo. Eia kekahi wahi mea hoomaopopo no ka lilo ana o Hainakolo i hiki mua no Hiiaka; a oia keia kau i ikeia ma ko Hiiaka moolelo: 1 O Haupu mauna kiekie 2 Huki ae la pa i ka lani 3 Waha keiki ma ke kua 4 Hii Keaolewa ma ke alo 5 Au ana Niihau i ka malie 6 Pau a'u lehua i ka manu—e 7 Pau, hoi–– 8 O a'u mau lehua hoi—e. O kela lalani 3, o keia kau, e olelo ana "Waha keiki ma ke koa e kiikoo ana ia i ko Hiiaka mau hoomaopopo ana no ka waha ana o Hainakolo ia Leimakani, kana keiki ia laua i au mai ai i ka moana kai a ike mai ai o Leimakani i ka lele aku a kekahi mea me he manu la; a kahea iho ai oia i kona luaui makuahine: "E Hai-e! Hai e! He manu!" A hoole ae hoi ka makuhine, me ka olelo ana ae: "Aole keaa he manu, e kuu kama, O Keaolewa kena he aina." A o keia hoopuka ana o Hainakolo i kela olelo, "o Keaolewa kena he aina," oia ko Hiiaka hoomanao ana ma ke kau i hoikeia ae la: "Hii Keaolewa ma ke alo—Au ana Niihau i ka Malie." Ua auwana loa aku la paha kou mea kakau moolelo, e ka makamaka heluhelu, ma keia wahi; a ina pela, e kala mai oe. I ka makaukau ana o Kuaikauakama me Hina ame Loheloa e iho mai, ua hoike ae la no ua ouli lani i na hoailona i pili ia lakou na'lii o Waipio. Pio ke anueaue, lelehune ka ua liilii, ku ka onohi ula i ke kai a pela aku. O Loheloa hoi ka alihikaua a ilamuku nui o kona mau hoahanau i ka piko hookahi ke hele mai la oia mamua me kana laau palau, me ke kahea ana me ka leo nui, e kapuo ana i na mea apau; e moe lakou i ke kapu o na'lii. He oiaio, ua hooke na makaainana i keia leo kalahea o ke alii Loheloa, mai ke nui a ka liilii; mai ke kolo-pupu a ka anaanau. E haalele kaua e ka makamaka heluhelu, i ka nana ana i ka huakai a Kuaikauakama ma e iho mai la mai ka uka wao-kele mai o Opae-lolo; a e huli ae kaua a nana'ku i keia wa ia Aniani, ke kahuna. Ma ka wa a kaua i ike ae nei ia Keaukanai e ku ana me na wahi kamaaina na lakou oia i lawe aku mai kai aku nei o ke one o Kanukuwai, aia o Aniani ke ike mai la mailoko mai o kona wahi pupupu hale i nei kanaka malihini e ku nei me na kanaka kamaaina o Waipio; a hoohuoi wale iho la no oia iloko ona.