Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 37, 20 February 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Weheia ke Kau Ahaolelo o 1907

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI Auhea oe, e ke aikane, aia ko'u wahi la iluna o ke kuahiwi o Mauna Kea, oiai nae o ko'u aina hanau keia a o ko'u ewe nohoi. Elike no me kau i ike mai nei no ke kaikuahine o kaua, oia o Hina. Ia Kuaikauakama e olelo ana i keia mau olelo ae la imua o Moanalihaikawaokele, ia wa i hoea mai ai kekahi elele mai uka mai o Hiilawe, mai ke Kahuna mai, oia o Aniani. Oia hele no ko ua elele nei me ka pu-awa hiwa a waiho ana ma na wawae o Kuaikauakama, a uhau mai la oia i keia pule. HELU 15. PULE AUMAKUA IA KU. 1 E Ku ke ao loa 2 E Ku ke ao poko 3 E Ku i ke ao awihiwihi ula o ka lani 4 Eia mai he alana, he mohai 5 He noi na'u na ke kanaka o Aniani 6 E Ku––e! 7 E hoolono mai! A lohe o Kuaikauakama i ka ula-leo mai ka elele mai a Aniani i hoouna mai ai, o kona ninau aku la no ia: "Heaha ka manao a ke Kahuna a Aniani i hoouna mai nei ia oe i o'u nei? Pane mai la ua wahi elele nei: "I kauoha ia mai nei au e kii mai ia oe e kipa i kau hale o kamaaina. "Ua maikai kau huakai i hoea mai la, e ke kanaka," wahi a Kuaikauakama i pane aku ai i ua wahi elele nei, me ka hoomau ana'ku nohoi i ka olelo ana: "E hoi oe a hai aku i ka mea nana oe i hoouna mai nei i o'u nei, eia hoi o Aniani, aole au e kipa kauhale aku i keia la, oiai he hoahele ko'u. E hai pu aku nohoi oe iaia, e hoomakaukau na'lii ame na makaainana o Waipio nei no ka la wai-lehua o ke aliiwahine opio o Hinaaiulunui." Oia mea he "wai lehua," i ka wa kahiko, oia ka la hoao o na wahine alii opio o ka aina i na kane a lakou i hoomoeia aku ai e ko lakou mau makua. I ka pau ana o ka Kuaikauakama mau olelo ana, ua ninau mai la kahi elele: "O ko'u nele iho la no ia i ke alii? A hoi au la me ka nele?"

Ia wa kulou iho la ke poo o ua Kuaikaua nei aka ma ilalo, a liuliu aea ae la oia iluna a pane aku la i kahi elele: Ua pono io kau e ke kanaka i koi mai nei ia'u e kipa kau-hale. O kuu la wai-kaua keia; a o kuu la nohoi keia i olelo ai a hewa ko'u waha, he la keia no'u e hoao ai me Hina. Nolaila, o hoi e aku oe mamua i uka o Hiilawe, a hai aku oe ia Aniani, ke Kahuna, e hiki aku ana au me ka'u malihini nei, o Moanalihaikawaokele no ka hooko ana i na olelo i hewa ai ko'u waha. Ua maikai keia mau olelo i ua wahi elele nei, a o kona huli hoi aku la no ia no uka o ke oawa huihui o uka o Hiilawe. O kela holo, o keia holo, a, au a pae ma kela aoao o ka muliwai, a hele i uka o Napoopoo. Oia heie o ua wahi kanaka nei a hoea imua o Aniani, ke Kahuna; a ha'i aku la i na olelo apau a Kuaikauakama i hoike aku ai iaia mai ka mua a ka hope. I ka lohe ana o Aniani, o kona wa ia i haawi ae ai i ke kauoha i na'lii ame na poe i pili ia lakou e hoomakaukau lakou ia lakou iho no ka la "wai-lehua" o ka moiwahine opio, oia o Hinaaiulunui; oia hoi, e ku na'lii apau iloko o ko lakou mau aahu alii a iloko hoi o na hanohano kapu alii i loaa ia lakou. E kali lakou a ku'i ka hekili pa-malo; olapa ka uwila alaneo; haa kokohi ke ao opua i ka lewa, oia ka hoi ka wa e pi'o ai na lani elua. "A ua ike no oukou," wahi a ua Kahuna nei o Aniani i kamailio mai ai imua o Owakailunaikeaouli ame Nanailaniakama, kana kane," oia mea he ho-ao; oia no ka ike ana o ke kane kapu i ka wahine kapu a noa laua ia laua iho. Ua noho ka wahine i kona kapu aohe mea nana e wehe ia kapu, o kana kane wale no, a pela hoi ke kane i noho ai iloko o kona kapu, a na ka wahine e wehe i kona kapu. Ua noho poeleele laua i kahi ame kahi; ua ike ole aku; a ua ike ole mai kahi ame kahi. A ma ka manawa e hui ai laua, ua maamaama kekahi i kekahi; a oia ka mea i kapaia ai he ao; a o ka hui ana o kahi ame kahi kapu a noa ke kapu o laua elua i kahi ame kahi, he ho-ao ia. Nolaila, e lilo oukou e na'lii o ka aina i poe ike maka a i poe hoomahanahana i keia hana nui o loko o ka oihana hooulu lahui o ke aupuni. I ko oukou makaukau ana e na'lii a'u, me ko oukou paihiihi apau ame ko oukou mau hano haweo apau, alaila, e ku na liiwahine apau ma ka aoao Komohana o ke kahawai; a o na lii kane hoi apau ma ka aoao Hikina; e ku lakou apau me ko lakou mau ihi kapu alii, mai uka aku nei o Hiilawe a ka puka ana o ke kahawai mawaho o ka lae o Puaahuku." E hoomauia aku ana.