Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 35, 18 Pepeluali 1907 — Pehea e Mau ai KE OLA O KA Olelo Hawaii? [ARTICLE]

Pehea e Mau ai KE OLA O KA Olelo Hawaii '?

Aole o makou wahi kanalua iki, aia lioko o ka puuwai o kela ame keia kane Hawaii a wahine Hawaii maoli nohoi ka manao mamina aloha no ka olelo o kona aina hanau, ka mea ana e ike nei me ka hoohewahewa ole, eia ua ole lo nei ana ke aneane aku nei e nalohia mai waena aku o na Hawaii opio o keia mau la e nee nei, e like nohoi me ka makon i hoike aku ai. O ka poe i hoonaauaoia ma na moolelo pili lahui holomua o ke ao nei, a ma na moolelo hoi o Beritania Nui ame Roma kaulana, ua ike lakou, o ka lahui Wale [Welsh] o Enelani i keia la, oia ka lahui nana e malama a e hiipoi nei i ka

olelo Kumu Kahiko o Peleka ne; a o ka hoomana Katolika Roma hoi ame na hale kula a puni ke ao nei, i aoia ai na ike Kiekie loa o ka naauao, ame ka oihana kauka o na waihona ia o ola mau nei ka

olelo a ka lahui kahiko o Ro ma, oia ka lahui Latina. Eia iloko o keia mau mahele i hoi keia ae la, na waihona i mala ma ia ai keia olelo Latina, a ke ola nei keia olelo me he mea la he olelo ia na kekahi lahui kanaka e ola ana malu na o ka ili o ka honua nei. Nolaila, ma na mea e pili ana i na olelo kumu kahiko o Beritania ame Roma, ke mau nei ko laua ola ana. Ao le hoi a makou kamailio ana no na lahui he mau tausani ko lakou heluna kanaka e ola nei i keia wa, a e pulama nei i ko lakou mau olelo oiwi po noi, e like me na Geremania, na Sepania, na Kina, ame ke kahi lahui lehulehu e ae. Aka, no ka olelo kumu o Hawaii, ka olelo Hawaii oiaio

ka olelo a ke kanawai o ka ai na i hoomake loa ai, aole e ao hou ia maloko o na kula aupuni, oia ka makou i ninau ae la. "Pehea e mau ai ke ola o ka Olelo Hawaii? Aole makou i poina iki ma ka "Kahua Hana" a ka Aoao Kuokoa Home Rula, o ka M. H. 1903, ua hookomoia mala ila keia mau olelo. E aoia ka Olelo Hawaii ma ke ano he mahele ike hoonaauao iloko o na halekula

Aupuni, ina e koho ka hapa hui o na makua na lakou na keiki e hele ana ma ia mau kula " Ke manaoio nei makou, o kekahi lala kamahele ano nui loa keia e pono ai ke lawelaweia e ke kau Ahaole lo e hiki mai ana. Aka, o na Hawaii aloha i ka olelo oiwi o ka aina hanau ka poe e ho lo ai keia manao, aole hoi o na Hawaii i makee ole i ke ola o ka lakou olelo makua hine. I keia Poakoiu ae e weheia ai keia Kau Aliaolelo, oia boi ka la 20 ae uei. Q ka Poaliaia^ hala, Feberuari 15, ka piha aua o ke kaoalinaa o ua la hanau o ke koa aloha aina, Robert W. Wilikoki, a o ka Elele Lahni mua Joa o ka imi pomaikai o na Hawaii. "Kei ka hanle ana o ka poe ikaika." Ma ke kakahiaka Poaoao nei

1 awaiaulu mai ai na pakaua ahihi lankoa o Nunanu me ua kihe ne lehua o Kupanihi, oia loku ia la a komo wale no ke Kinau, eia ka auanei he ehu wawae no na moho Lunamakaainana Home Rula, i ikeia aku i ba hoea nui ana mai. Alo — ha.