Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 28, 7 February 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

He $1.50, ka Uku La Hana—Kealoha!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HlILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI I kona ku ana i ka pule, ua nalowale aku la ke anuenue, aka, ua kaa iho la he onihi ula maluna pono o ka pali o ka wai-lele o Hiilawe. A ua lilo keia ku ana a ka onohi ula iluna ponoi o ka wai lele kaulana o Hiilawe i mea hou na na kanaka e hookanikani pihe ai ma ke ano i oi loa aku i ko ke anuenue a lakou i ike ai a i nalowale ai. Ia po ana iho, ua akoakoa mai la na makua alii, oia o Owakailunaikeaouli (w) ame Nanailaniakama (k) a loko o ka hale o ka laua kaikamahine; a ua hiki aku la nohoi o Aniani ma ia wahi. A i ka noho ana iho o ka aha alii, na makua Moi ame ka laua wohi alii kaikamahine, ia wa i hoike ai o Aniani i na mea apau e pili ana i kana huakai, mai ka wa ana i haalele iho ai ia Waipio a hoea oia me kona kokoolua i Waimea, a mai Waimea aku hoi a kau iluna o ka piko o ke kuahiwi o Mauna Kea. Aole oia i poina i ka hoike ana 'ku imua o kana mau hanai alii no ka hakaka ana o kana wahi moo puaa-hiwa i lawe aku ai mai ka hale aku o kona kamaaina, me Mooinanea i ka pali o Mauna Kea. Ma ia wahi kuekaa aku la ua wahi Kahuna nei i na hana kupaianaha a piha pahaohao a ua wahi puaa nei ana. Aole nohoi oia i nele i ka haanou ana 'ku imua o kana mau hanai alii i ka ikaika o Mooinanea. Aole nohoi oia i hoopoina i ka pau wale ana o ke kaua mawaena ka moo ame kana wahi puaa. O na mea no apau e pili ana i ka hakaka ana a kahi puaa hiwa ame Mooinanea elike me ia i ikeia ma na helu i kaa hope aku nei, oia no ka ua o Aniani i kaao aku ai imua o na'lii moi ame ka hanai, me Hina. Oia hoike ua Kahuna nei i na mea apau, a hiki i kona hui kino ana he alo a he alo me Kuaikauakama a inu awa pu hoi me ia iluna o ka piko o ke kuahiwi o Mauna Kea; a, ma ia wahi, olelo aku la ua Kahuna nei: "I ka pau ana o ka maua inu awa ana me kuu alii, me Kuaikauakama, ua olelo mai la oia ia'u, e hoi mai au a hui me olua, ame ka pokii kaikuahine nei, oia hoi kuu hanai nei, a e hai aku au ia oukou e hoea mai ana oia ilalo nei o Waipio i na po kapu o Ku e hiki mai ai oia. Aka, e hoea pono mai ana nae oia ilalo nei ma ke ao o Kukulu. A ua hai mai nohoi oia

ia'u, he la waikaua keia nona. He la ia nona e haka ai me kekahi kupua weliweli. Ia la nohoi e pani ia ai ka la e Mooinanea, a pouli o lalo nei o Waipio mai ka uka a ke kai, mai kela kaika a keia ka-ika o ka aina nei. E paio ana na ale o ka hula ana. Ua ninau aku au iaia i kona hoa waikaua oia la; aole nae i hoike mai ia'u, ua huna loa mai oia ia'u i kona inoa. Aka, mamuli o kou ninau ana i ke akua i keia la iho la, ua hoike mai ke akua ia'u, o Moanalihaikawaokele, ke kupu, ka eu, e paio ai ua hiapo alii nei a olua. A ua ike olua, e a'u mau alii, o Moanalihaikawaokele, he kupua mana a ikaika oia no Kealohilani; a o ke kane nohoi ia a Laukieleula. E ka makamaka heluhelu, e ae mai oe i kou mea kakau moolelo, e hoike aku i kauwahi mea e pili ana ia Moanalihaikawaokele, ke Kupua o Kealohilani e hoikeia nei e ke kahuna e Aniani, ma keia wahi o ka kana moolelo. O Moanalihaikawaokele kekahi o na kupua kaulana loa i hoikeia maloko o ka moolelo o Laieikawai. Na keia kupua me Laukieleula, kana wahine, hanau mai la o Kahalaomapuana, ame na kaikuaana, oia o Mailehaiwale ma, Mailekaluhea, Mailelaulii, Mailepakaha ame Aiwohikupua. Ma ka moolelo o Laieikawai, aia kahi noho o nei kupua o Moanalihaikawaokele ma Kaha-ka'e kaea, he aina i ikeia e ko Hawaii nei poe kahiko, aia iloko o ka mahina; ka poepoe lani hoi a kekahi poe loea akeakamai o ke ao nei i olelo ai, he honua ia i laupaiia e na kanaka i ka wa kahiko; aka, mamuli o pau ana o ka ea hanu o luna o ka mahina, ua hiki ole i kahi mea ola kino ke ola ma ia wahi, a ke ai mau nei ka wela ki-ki o ka La iaia. Ma ia ano ke hoele-ku ia nei kona mau aoao apau; a he mea kino oia e omoia ana ma kahi wa e hiki mai ana, e komo mai iloko o ka honua, a i ole, iloko paha o ka La. Ke lalau loa nei paha kou mea kakau, e ka makamaka heluhelu ma keia wahi; aka, i hoaiai ae la nae ka mea kakau i keia manao o ka poe akeakamai i mea hoomahui ae i ke kupanaha o ka ike e ana o ko Hawaii nei poe kahiko, ua noho mua ia no o luna o ka mahina e kanaka, oia o Moanalihaikawaokele ma Lonomuku ma, a pela wale aku. No keia Moanalihaikawaokele nei mele a Kahalaomapuana i hea aku ai: 1 E Moanalihaikawaokele—e 2 Eia au he kama nau, 3 He kama na Laukieleula 4 He kama na Mokukeleikahiki 5 He kama na Kaeloikamalama 6 Na kaikunane o kuu makuahine 7 Makuakane, makuhine hoi. 8 O'u me o'u kaikuaana, 9, Me kuu kaikunane hoi o Aiwohikupua 10 Ho mai he ike, 11 He ike nui, he ike loa 12 Kuu ia mai kuu lani, 13 Kaikunane—ha-ku e, 14 E ala! E ala mai o—e!