Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 23, 31 Ianuali 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Hanohano Mauna Kea, Kilakila i ka La'i!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI Ke ike aku nei ka Puaa Hiwa i ke ano maona o ka opu o kona hoa paio kaeaea a ili kani o ka nahele; aole hoi oia wale no, aka, ua ho upapaluia iho kona ikaika mamuli o na palapu lehulehu i loaa iaia mai na kino lau mua aku o kahi puaa hiwa, a ia wa i pane aku ai oia i ua hoa paio nei ona: "Ka—eha ko kino la, e Mooinanea, i ke kuhikuhi nia o ka i'o puaa! O ko'u hanai io puaa aku la no auanei ia la ia oe, e Mooinanea, a puua ko kani-ai, make oe ia'u." "Kahaha!" Wahi a Mooinanea i paae mai ai me ka leo ano oluolu: "Alia hoi ia mea, he make. He puaa ke kino, he akua ka ko'u hoa paio. Eia la ke ku mai nei o Kuaihelani aina hoopahaohao imua o'u. Eia ke kapuai ame ka wawae o ke akua ke ku mai nei iluna o ka puaa. Aole nae nei akua no kahi e aku, aka no Hawaii nei no; a he pulapula na'u, na Mooinanea ame na moo alii apau o Hawaii nei. Nolaila, he uwalo ka'u ia oe, e ke akua, e ola au!" Ua ike mai la ua Mooinanea nei, o kona hoa hakaka e paio nei ia wa, aole ia he mea e ae, aka, o ke kaeaea no ia o na pali hookui o Kuaihelani i hanauia ai e ke aliiwahine kapu o Waipio, oia o Owailunaikeaouli, a i hanaiia ai hoi e Kuwahailo. He mea oiaio, e ka makamaka heluhelu, o Kuaikauakama no keia e paio nei me Mooinanea, ke kiai kua-wakawaka a ili kani hoi o ka waonahele hihi-pea o Mauna Kea. Ua lawe oia i kahi puaa hiwa a Aniani ke Kahuna i ha-ka nona e noho iho ai, a paio aku ia Mooinanea; oiai no nae ke kino kanaka maoli o ua Ku nei, ka mea hoi a ka Ui pua hala o Waipio i eha ai ka manao, e noho ana no iloko o kona hale anuenue i ka pika wai olu o Mauna Kea. I ka lohe ana o kahi puaa hiwa (oia hoi, o Kuaikauakama) i ka leo uwalo o Mooinanea, ia wa oia i pane aku ai: "Kai nohoi ke noi o ke ola, a pau ka papa lealea ana au e ka moo; me a'u nei ka puaa, a ikeia hoi ka mea o kaua i pili ka hanu, alaila nonoi ke ola. Eia no ka oe, e Mooinanea, i ka ehu kakahiaka o ke kaua, uiha e no oe i ka wai auau o kaua." "Aole pela, e ke alii a haku o'u, a e ke akua i ka onohi ula o ka lani,'' wahi a Mooinanea i pane mai ai

me ka hoomau ana mai nohoi i ke kamailio ana. Auhea auanei hoi kahi i koe aku o ka pili o ka hanu ia oe, e ke alii, ke ike mai la nohoi oe, ua hele ko'u kino a maewaewa i ka niho ou, e ke akua, a o kuu opu ua hele a na'ana'a. Eia ko'u hanu i ka haiki. Aohe wahi i koe aku o ke aho. Nolaila, mai lokoino mai oe ia'u; ua hewa au i ka lele mua, e huikala mai oe i kuu hewa, a e ola au." Ia wa pane aku la kahi puaa hiwa: "Heaha ka hoi! Ua ola io oe, e Mooinanea; a o ka'u noi ia oe, aia a hiki mai kuu la ihiihi, kuu la e wehe ai i ka ipu kapu a ka aumakua, oia kou la e pani ai i ka maka o ka la a paa. E ku ka po i ke ao, a hala ae ia po; alaila, he ao ia. O ke ko ana ia o kuu hoao ana me ka wahine Ui hookahi o Hawaii moku nei a puni. A eia keia kauoha a'u ia oe, e hoi oe a luna o ka piko o ke kuahiwi nei o kou wahi ia e noho ai, o loko o ke kio wai o Lilinoe.'' I lawa no a pau ke kamailio ana a ua wahi puaa hiwa nei, o ke ku'i iho la no ia o ka hekili, olapa ka uwila. He ku'ina hekili pamalo keia, a he olapa ahi uwila hoeelo malie hoi. Ua nalowaie aku la o Mooinanea; a ike aku la o Aniani i kahi puaa hiwa ana e ku mai ana no iloko nohoi o kona wahi kino uuku; a o ke kino nui p* kala-hale o ua wahi puaa nei ana i ike ai mamua iho ua haalele mai iaia, a o kona wahi kino panaiki no ia a laua i alo mai ai o ke kula loa. Lalau hou iho la keia i wahi huluhulu awa a ma mama iho la a moni aku la i ka wai. Alaila, hahau wahi pule iho la ia, a amama ae la. Noho iho la keia noonoo no na mea ana i ike ai a i lohe ai i na hora oia po i hala mua aku. Ke ike la ia, ua malama pono mai ke akua o kona mau kupuna ia ia. Ke ike la nohoi ia, o ka mea ana i huli mai ai, oia hoi ke kane a kana hanai alii, oia kona puupale ikaika; a ua lohe maopopo oia i ka olelo ana ae a ua 'lii haku nei ana e imi aku nei, e hoea mai ana ka la e wehe ai oia i ka ipu kapu a ka aumakua, ka ipu hulu nenehiwa a kana kanai alii o Hinaaiulunui. Iaia nei e noonoo kulolia wale ana no, ia wa i hina aku ai oia a hiamoe iho la. I nei haule ana iho o Aniani a hiamoe ua holo mai la kahi puaa a moe iho la ma kekahi aoao o ke kahu. A ua lilo nei pili ana 'ku a ua wahi puaa nei ia Aniani i mea e mehana ai. Ia Aniani hoi e moe ana, ua loaa iho la iaia kekahi moeuhane, oia hoi, ua ike aku la oia i ka uhane o nei kanaka ui opiopio e noho ana iloko o ka puoko ula o ke anuenue, oia no oe o ke okooko o ke ahi. A o keia wahi ana e ike nei i nei kanaka ui, aia ponoi no ia iluna o ke kuahiwi o Mauna Kea. E hoomauia aku ana.