Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 3, 3 Ianuali 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

BUKE III, POAHA, IANUARI 3, 1907 HELU 3.

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI "E kala wale ka loaa ana o kou inoa ia'u. Hanau ke kanaka, hanau ka inoa. A ma ko makou aina he mea nalowale ole ka inoa o na 'lii ia makou. A auhea oe, e Hina! Aole au e auau i keia punawai; he punawai okoa no ka'u e auau pu ai me oe, ke hoea mai ka wa pono, nolaila o ke aloha no kou eia au ke hoi nei no ke anu o Maunakea, a e hoomanao oe i ka leo o ka pololei kuamauna ame ke kahuli o ka pupu kanioe." I kela wa i ka-i ae ai ka wawae o ke anuenue me ka hikiwawe loa; a nalowale aku la ke kanaka opio o ka papahi lei lehua kamahao. A o Hina hoi keia, ua haawi koke iho la ke aloha wela iloko ona no ua kanaka opio nei. Me ka awiwi nui, haalele koke iho la oia ia loko o ke kiowai a lele mai la a kau i kula. I ka ike ana mai hoi o na wahi kahu i kona ku ana ae ma ka'e o ka punawai, uholo mai la laua a kakua mai la i ka pau o ka laua hanai. Ia wa nae ike mai la laua i ke ano e o na helehelena o ua aliiwahine opio nei; oiai he nananakea pu wale no ke ano a pau o ke alii a laua e ike mai nei. Aole hoi oia wale no, ua hoopahaohao loa ia ko laua noonoo i ka ike ana mai, he lei lehua ko ke alii e kau ana maluna o kona poo, a he popo lehua hoi ka kona lima akau e paa ana. A ia wa olelo aku la kekahi kahu i ua 'liiwahine nei: "E ke alii! He mea kupaianaha ka hoi keia. Aole hoi maua i hele aku nei i ke kui lei lehua nou, eia nae he papahi lei lehua nae hoi kou e lei mai nei, e ka maua hanai; a he popo lehua nohoi ia au e paa mai nei. E ninau wale aku paha hoi maua ia oe, e ke alii; nohea mai nei kou lei?" Aohe nae he pane aku o Hina i na kahu; aka, i ka paa pono ana o kona aahu, o kona huli ae la no ia a hoi aku la i kai. Ukali aku la nohoi na wahi kahu mahope. I ko lakou nei hoi ana a hiki i ka hale, ua hoi loa aku la ua 'liiwahine opio nei a kona hale kapu. Wili iho la keia iaia iho a paa i ka ahu ou-holowai oia au me na kapa aala e ae oia wa, a hiamoe aku la. O ka papahi lei lehua nae ona, ua wehe ae la no ia a kau aku la ma ka paia, a o ka popo lehua hoi,

waiho iho la ia ma ke poo mai o ka uluna lau hinano a na kahu i hana ai nona. O ke kahuna hoi o ua kaikamahine nei, oiai oia maloko o kona wahi pupupu hale, ua ike mai la oia i ka hoi ana aku o ka hanai ame kona mau kahu i ka hale. Ke ike mai la no oia i na kahoaka ano e maluna o ke aliiwahine opio; a komo iho la nohoi ka hoohuoi iloko ona no keia mau hiohiona ano kamehai ana e ike nei. A hoi ke aliiwahine a komo iloko o kona hale, a o na kahu nohoi a ko laua hale no ka hoomakaukau ana i mau mea ai na ka laua hanai, ia wa ke kahuna i haalele iho ai i kona hale, a hele mai la a ka hale o na kahu o ke aliiwahine, a ia wa olelo aku la oia i ua mau kahu nei o ke alii: "Auhea olua e na kahu o ke alii; i hele mai la au e hui kamailio pu me olua no ka mea e pili ana i ka hanai a kakou. Heaha keia ano e o ke aliiwahine opio i nei la? Aole hoi pela na la mua a oukou e pii nei i uka i ka auau a hoi mai; i nei la wale nohoi nei mea kupaianaha a'u e ike aku nei. Eia ka moa ulahiwa ke kani nei iluna o ke alii. A ke hoike mai nei ka lehua ula a ka hanai a olua i lei mai nei ia mea me ka pololei." Ia wa hoomaka mai la ua mau kahu nei o ke aliiwahine e hoike mai i na mea apau a laua i ike ai, oiai ke aliiwahine e auau ana iloko o kona kiowai kapu; oia hoi ko laua ike ana i kekahi anuenue kamahao o ka halii ana mai luna mai o ka pali a hoea i ke kiowai a ke alii e auau ana. "Eia hoi, aia i ka hoi ana mai a ke aliiwahine a ku ma kapa o ke kiowai," wahi a kekahi kahu i pane mai ai; "ike aku la maua me ke pahaohao loa o ko maua noonoo i ka lei lehua e kau ana maluna o ke poo o ua aliiwahine nei, a e paa ana hoi ia ma kona lima i kekahi popo lehua. Ia maua i holo aku ai a kakua ae la i kona wahi kapa a paa, a hoouhi nohoi i kona ahu manu maluna o kona kino ike aku la maua i ke ano e o kona mau helehelena. Ua hoomaoe aku la ka maua ninau ana iaia no kahi i loaa ai o kona lei pua lehua; eia nae aole i pane mai ua hanai nei i keia hoomaoe ana 'ku a maua. Aka, o ke ano nae o ka wahine ma ka maua hoomaopopo aku, ua like no ia me ko ka wahine opio i pa na maka, a i ole, o ka ili paha i nei mea he kane. A ia makou i hoi mai nei; aole loa oia i pane wahi leo mai ia maua a hiki wale iho la i kauhale nei.'' I ka lohe ana o ke kahuna i keia mau olelo a na wahine kahu o Hina, ua kulou iho la kona poo ilalo me ka pane leo ole, a liuliu, ea ae la oia iluna a kani iho la kana u-hu; alaila, pane ae la oia i ua mau kahu wahine nei o ke alii. E hoomauia aku ana.