Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 2, 2 Ianuali 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Ka Moolelo Walohia –o–

Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI Ke ike ae la o Hina i ka ohuohu o ka lei lehua ma ke poo o ua kanaka nei; a o kona ui ame kona nani ana e ike aku nei, ua like loa no ia me ke aka ana i ike iho ai iloko o ka wai; aka he oi loa aku nae hoi keia, oiai ua lamalama pono mai la na helehelena maoli o ua kanaka la imua o ko ia nei mau maka. Ke nana iho la hoi ua kanaka nei iaia nei iloko o ka wai: a ke nana aku nei hoi keia i ua kanaka la. Peahi ae la keia i ua kanaka la e iho mai oia a hookahi ka auau pu ana me ia i ke kiowai huihui o Hiilawe; a no ko ia nei piha pihoihoi loa no nei peahi ana 'ku ana i ua kanaka nei, ua luu iho la oia iloko o wai. Iaia nae i luu iho ai a ea ae, he mea e ka hikilele nui ame ka puiwa o kona noonoo i ka pa malie ana iho o kona poo i kekahi mea, a ninau iho la oia iaia iho me ka pahaohao nui: Heaha la hoi nei mea i pa iho nei iluna o ko'u poo? A ma ia wa i pii koke ae ai kona mau lima e haha ae i ka mea kamahao i pa iho ai iluna o kona poo. Ma ia lalawe ana ae o kona mau lima, aia hoi, pa ae la kona mau manamanalima i na lihilihi pua lehua, a lelehune iho la ka helelei ana a ia mau lihilihi nani a lana iho la iluna o na aleale wai; a hoomaopopo iho la ia, he papahi lei lehua kai hekau iho maluna o kona poo. He keu ka hoi ka mea kupaianaha! wahi ana i hooho ae ai iaia iho: He papahi lei lehua ka paha hoi keia i kau iho nei iluna o ko'u poo? Nawai la hoi i hoolei iho nei i keia lei maluna o'u? Alaila, huli hou ae la keia a nana 'ku la i ke kanaka ana i ike aku ai e ku ana iluna o ka wekiu pali; a ike aku la keia i kona mino aka ana mai iaia nei. Ia wa peahi aku la no keia i ua kanaka nei. Me he mea la i pa ia ae ko ia nei mau maka, pa hou ana ko ia nei poo i kekahi mea, a haule ana ma ko ia nei alo, he popo lehua. Lalau iho la keia i ua popo lehua nei a honi iho la. Oiai keia e hoomaumau ana i ka honi ana i ua popo lehua nei ana, o ka wa ia i o mai ai kekahi wawae o kekahi anuenue kupaianaha mai luna mai o ka welau pali, mai kahi mai o ke kanaka ui ana i ike aku ai, a poipu iho la i ke kiowai aia nei e auau ana. A ia manawa nohoi keia i ike aku ai i ka iho ana mai o ua kanaka malihini nei a ke kupaianaha maloko o ke anuenue.

Aia hoi na wahi kahu o Hina ke hooho mai la me ke pihoihoi nui: "Kahi ka hoi ke anunue a ke kupaianaha. O ka hawele no ka hoi ia mai luna mai o ke kiowai kapu o ka hanai a kaua. Hao wale hoi nei hoike kupanaha a ke anuenue. He mea oiaio; o ke anuenue ka ua mau wahi kahu wahine nei o Hina e ike nei; aole laua i ike i kekahi mea kino kanaka, elike me ka Hina e ike nei ia wa i ka iho mai ma ua anuenue nei mai luna mai o ka pali. Iho mai la ua kanaka ui kamahao nei ma ke anuenue a ku iho la ma ke kaa o ke kiowai, aia wa i pane mai ai ua kanaka nei ia Hina: "Mahamaha wale hoi ko kaua halawai malihini ana! Aloha oe, ea!" Haawi mai la nohoi o Hina i kona aloha, me ka olelo ana mai: "Ka! Aole hoi au i manao e iho io mai ana oe e ike iau; oiai he peahi hookolohe wale no ka'u o ka peahi ana 'ku nei ia oe. Heaha la hoi kana, Nani ia ua ike mai la no oe ia'u mai luna a lalo, nolaila, o ka anoai aloha no kou e ka malihini. E lele mai hoi paha oe iloko nei o ka wai e auau hoi kaua. Pehea la; nau no paha i kiola mai nei i keia papahi lei e kau nei iluna o ko'u poo, a pela hoi me nei popo lehua a'u e paa nei?" "Ae. Nau no ia mau luhiehu i haawi mai nei ia oe e ka wahine ui i ke alo o na pali. No kau poloai ia'u e auau pu kaua i ko kiowai ea; aole hiki ia'u ke ae aku i keia wa. Ua ike iho la no au ia oe; a e hoi nohoi au i ko'u wahi a ka wa pono ma nei mua iho, hui hou kaua. Aka, i hai aku nae au ia oe, hele mai au e ike ia oe i keia wanaao. I moe oe i nei po, a e hoolono ae o ke kani o ka leo o ka a'o; aole au ilaila; a i lohe oe i ke kani a ka hinihini kuamauna me ke kahuli leo lea i ka pili o ke ao; e hoomanao iho oe, owau ka hoi ia," "A, aia ihea kou wahi?" i ninau aku ai o Hina i ke kanaka malihini a kamahao hoi. Pane mai la ua kanaka nei; "Aia ko'u wahi iluna o ke kuahiwi o Maunakea. A mai ilaila no au i iho mai nei a ike mai nei au ia oe iluna o ka welau pali." "A owai kou inoa?" i ninau aku ai o Hina i ua kanaka opio nei. "Ae; he ninau maikai kau e ka ui o Hiilawe; a e hai aku au ia oe i ko'u inoa; o Kuaikauakama ko'u inoa, a ma ka hoopokole ana hoi, ua hiki no ia oe ke kahea mai ia'u o Ku. A ke ole au e kuhihewa, o Hi- naaiulunui paha kou inoa?" "Auwe no ka hoi!" i hooho ae ai o Hina me ka piha pahaohao loa o kona noonoo; "Pehea la i loaa ai ko'u inoa ia oe; oiai he malihini oe ia'u; a pela no hoi au ia oe?"