Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 144, 14 May 1906 — KA Moolelo Hawaii Kahiko. [ARTICLE]

KA Moolelo Hawaii Kahiko.

(ANCIENT HISTORY OF HAWAII.) Hoomakaukauia e J. M. Poepoe no KA NA'I AUPUNI. MOKUNA III. Ka Moolelo o ko Wakea ma Noho ana ma Kalihi—Ka Loaa ana o ke Akua Ulu o Kameha'ikana. "Kiinaia ka wai o ka awa o kaua. Holo aku no oe me ke kanoa nei a i kahi no oe o ka wai e hana mai ai a maemae a maikai ka awa, alaila, hoihoi mai oe." Ua holokiki aku la ua o Kaliu a hoea i kahawai i nana aku kona hana e hu ana ka wai-puna mai keia aoao aku o ke kahawai a haule aku la iloko o kekahi lua hohonu malalo aku. Oia no kela ki'owai o Puehuehu i keia wa. Ua oleloia ma keia moolelo kahiko, o kahi e ku nei ke ka** o Puehuehu, oia kahi o ua kahawai la i upoho ia iho ma ka haule ana aku o ka pohaku a Haumea i nou aku ai, elike me ka mea i hoikeia ae la. Malaila nae ka haule ana a ua pohaku nei a loaa ka waimapuna maluna iki mai, ma kahi mahope iho o ka hale laau e ku nei, ma ka aoao malalo, huli ma Ewa o ka uwapo e moe nei ma Alanui Kuakini. Olelo hoi kekahi poe, o ua pohaku 'la a Haumea i nou ai, oia no kela pohaku nui e ku nei maloko o kekahi wahi pa hale i nohoia ai e kekahi kanaka lawelawe o Wili Raiki o Kauai i kahi wa i kaahope ae nei. A hoea o Kaliu i kahawai, elike me ia i hoike mua ia ae nei, e huai ana he wai mapuna aliali maikai a kahe aku la me ka ikaika a haule iloko o ka lua hohonu malalo, a he ki'owai malihini loa hoi ia iaia. Aohe a ianei hoapaapa ana iho, eleeleu iho la ka ianei hoka ana i ka awa apau, hoi mai la oia me ka piha pahaohao nui o kona noonoo no keia mea kupaiapaha a kona mau maka e ike nei. Iaia nei no hoi a hala mai, ua piha mai la ua wahi nei i na kanaka o kela aoao mai, a pela nohoi me ko keia aoao aku, a he ikuwa nui ia o na mea apau no keia wai kupanaha. Hoi mai la keia a hoea imua o ka wahine kamahao me ka piha ilihia, a olelo aku la: "Eia ka awa la ua wali a ua maikai." "Ua pono," wahi a Haumea i pane mai ai. "e kahee mai oe i ka awa o kaua iloko o ka apu a pau; alaila, haawi mai oe ia'u." Hana iho la nohoi o Kali'u i ua awa nei a ku i ka apu; a haawi aku la i ka wahine hookalakupua me ka olelo ana aku: "Eia mai ka apu!" O ko Haumea lalau mai la nohoi ia i ua apu nei, a uhau iho la i ka pule. (E HOOMAUIA AKU ANA.)