Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 118, 13 ʻApelila 1906 — Ke A'o i Ka Na'i Aupuni. [ARTICLE]

Ke A'o i Ka Na'i Aupuni.

Aia ma ka makahiki 1794, ola paha ka he kanal ma-kumama-walu na niakah'iki 'o Ka Na'i Anpum r Kamehameha I # ua kn hou mai lakekahi haole Beiitaoia holo moana kaialana ioa nona ka inoa 0 Vanekouka. Ua oleloia, o ka helu ekahi la o kona ku aoa mai 1 H awaii niei. I keia ku ana mai asa f e noho ana o Ka Na'i Aupuni Kamehameha ma Hilo ia manawa. Ika ike ana o Kamehameha i.ka moku, ua hti > j*ku j!a ua. Na-| : Aofuni nei maiuna o ka waa a kau ilu'na o ka moku a| halawai me Vauekouwa. A holo pu mai la o me Kamehameha a hoea i ke ksaikuono_ o Keaiakekua, Kona Hawaii. * A hoea ka moku ilaila, haawi hou o Vanekouwa i mau hipi ame na hipa; a lawe no o Kamehameha iaHniau mea, no kona manao ana, he mau mea ia e waiwai ai ka aina. Ike iho la nohoi ua kanaka Peiekane nei, ua mahuahua iki ae na pu kau-poohiwi a Eame'hameha; aka, o ka mea piiikia aole i malama pono na koa i ke aiii i kh po, a pela nohoi i.ke ao; nolaiia, a'o mai la o Vanekouwa iaia (ia Kamehameiia) penel: : E malama oe i na koa; e hoonoho papa ia iakou. A e moe kekahi poe i ka po; a, e aia mai kekahi papa e kiaj_mai ia oe; a pela ike ao. A pela no e mala*uaia ai ina

la apaii o kcM.i ola ana." Ua a'o| maoli hoi keia kanaka pelekanei! na koa o K:unehameha i ka |>ai*| kau. ! 0 ka oleloao a keia kanaka Pelekane ia Kameliameha ia \va no na moa e pili ana i na haole, penei noia: •'Mai hoonolio oe i ka haole i Hawaii nei. I elua wale no liaole e noho nia Hawaii nei; o Olohaua nia laua o Aik.ike; aka. o ka »ui oka haole; h<* mea opu inoino loa; he kana*a huhu wale; he noe hoomakaulii aina. Aoie pono ka haole ke uoho inai iuu ko oukou pae aina nei; o iiihiu oiikou." E laaa 110 olelo i her« ikeiaae la ma ka aoao 49 oi ka ''Moolelo Hawaii" i ia e Kev. J. F. Pokuea. | O ka leo a'o keia a ia Kamehaiueha Na'i Aupuni: 1(1) Mai i nu haole i nei. (-) i eluu walo no haole e ai ma Hawaii nei: Oiohana lina la ua o A'kake; aka, (o) o ka nui o na haole he mea opu inoino loa; he kanoka huhu waU\ he|toe ii&omakaulii aina. (4) Aole pono ka haole e noho mai ma ko oukou ;iao aina ; o hihia oukou. Ho mau ohlo io palia kela Kia Vanckouwa -ia K;ir.iehuuu !ia Kj|i Na'i Ann \i? Aolo īnakou i k|f, A tn« he ium: oh lo oiaio keia vll Ai-la k:\naka i h V M|u

imu* o KA*t meha, maka ua k» mnsli fccte ,;§||; ano .he'isa« hepe a Vahekouwa: ■■$&$& ka haok e aoho msi pae aina; o hihva oukoU.** ie nohoi &ka hihiā mi f W au aua ka ks fp§j^ Aole aneil ,| '' ■ Aoki nohoalli kdd i M ha aoae o,a pua a m Ift'-iftjp3- *si makaainana i eha pu ai ia * M na'i ana 4ka aina, Aole hoi_JJsa poe i pilipili kopaa aku aoi ' i kp\a mau la; h'e ili tiawaii ia mawaho, he okea piiipiii kopaa o loko* Ua hana o Kamehamdia oiwi maoii;aka, ke koe nei kana mau mamo ame ka poe 1 hoohalike ae ia lakou iho nie luda Isekariota; a ke olelo nei makou, e nana ae a e i hoomanao i na oleloao a Vani&kouwa i ao aku ai ia K ameha&ea ma ka M, H. 1794. Ma ka politika a kakou e paio aku nei } e h'oomanao na Amerika i haawi mai i ko kakou mau nohoalii politika, a ina e lilo na aiakai ana ona mau nohoalii polilika nei o kakou malalo o na,auwaha ana poe piiipili ko-paa ekenake/>« mai nei iakakou; alaila, he oiwi politika HaWaii anei ko kakou Hawaii i koe ma Hawaii nei? Aohe. Oia ka pane a ka manu kuhukuku. E ku ka Home Rula nona_ iho i keia w<a. E paa ika hae oka maka'u ole auie ka wiwo ole uo ke aloha iaia iho ame kona aina ha* nau, ka aina i eha ai ka ili o kona mau, kupuna i na ihe laumeki, hihia ai na wawae i ka ikoi, i pa ai ke poo i ka pahoa, i hoiua ia ai ka piko i ka pololu. Ina he elua aoao kalaiaina poiolei wale no, wahi a na. i>oe pili pili kopaa e ao mai nei, nokeaha hoi, i uiu hou ae nei he aoao kalaiaina i kaulana ma ka inoa "Mauu Hilo"? K! Aoleanei o Aoao Kalaiaina l4 Maug Uilo" kf kino; a o Repubalika me Demoka rata na kiwi? Ko ke kino, o ko paa (sugar) kekalii lala; a o m&la keke kekalii iaia. Aole an*i?