Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 35, 6 January 1906 — KA NA'I AUPUNI KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I: Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA NA'I AUPUNI

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I:

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Hoomauia. KEIA ka Aberahama For«w[i nander hoike maloko o kana "Ka Lahui Po-

limesia," (1880) aoao 201, aoiano (paha) ka ka mea Kakau HMfoolelo S. M. Kamakau. Ua loaa" na6 i ka mea kakau keia hoike ma ka Papa Kuhikuhi Manawa i oleloia na ua mea kakau moolelo Hawaii kaulana 'la i hana: "1780 —Malamai i he anaina ku* ka o na alii o Kaleiopuu (Kalaniopuu. Mea Kakau.) nia Waipio, Hamakua, no ka haawi i ka mana .aupuni i kona mau hooilina oiaio ma ke koko, a ua maheleia penei: "Haawiia ia Kauikeaouli Kiwalao, ka hooilina v o ke aupuni; a haawiia ia Kamehameha, ka hooilina o ke akua o na kaua i kapaia 'Ēukailimoku', me kona mau heiau." O ka mahele a ka mea kakau i hoike ae nei, kuauhau S. L. Peleloholani mai. Aole no he ha wa ke malamaia ia hunahuna, oiai he like ole no na niau a na poe ku auhau a paa moolelo Hawaii o ke au kahiko, ma kekahi mau mea, a i ao ia i na pua ame na mamo a lakou. Eia hou kekahi mea hoike aku a ka mea kakau: Ke ike nei k&kou ma ka mahele moolelo a B. L. Peleiohoiani, elike me ia i hoikeia &e La, oa Kalanio» puu ponoi no i kanoha ia Keaweaheulu e hoihoi ia Kamehameha i EohaU e mAlamaia ai, mamuli o kona lohe ana i ka ohumu o keka* hi poe alii e make o Kamehameha; a oi t kela atiaTia ana mai o Ka- '

■ mehamehapp kona mau kahu, oia o Kekuhaupio ame Kauknko. O keia hoi ana mai o Kameha* meha mai Kau mai, mamuli o ka* olelo a Kalaniopuu, ua kulike ia me ka Aberahama Fornander i hoike mai ai ma ka aoao 203 o ka», ria Buke 11, "Ka Lahui Polune» s ia," koe wale 110 kekahi mau paewa mawaena o kela i hoikeia ae la ame ko ka Abjgr&h&ma; a ka Aberahama ho ke no keia hoi ana mai o Kamehameha: 5jC * * * ♦ * "Ma ka wa e alanaia aku ai a Imakaloa ma ka H.eiau o ua ili ka lawelawe ana 0 hana maluna o Kiwalao, ma ka aoao o kona makUakane. Na ke aliialmoku e alana i ka puaa i hoo makaukauia no ia hana; a peia hoi ka mai'a, ns hua ai, a pela aku, a oka mohai hope ana e alana aku ai, oia ke alii pk>. ,Aka, ma ka wa a Kiwalao 'e alana ana i ka puaa a me na hua ai, oia ka wa a Kamehameha i lalau aku ai i ke alii make a alana «ku la iaia, a hookuu mai la i ka aha kanaka. ** ** ** <; Ualilokeia hana hookalakupua a Kffinehameha i mea e hooulu ae ai i ka pioo mawaena o ke alo-alii a pau o Kalaniopuu, mawaena nae o na 'lii ka oi aku, a he nui ka poe i nana aku i keia hana, ma ke ano he hana kipi ia a Kamehameha. Ma ka wa i hoike ia aku ai k€ta hana ia Kal&niopuu ua kahea malu mai la oia ia Kamehameha, a hoike mai la oia iaia 1 ka nui oka inaina o na 'lii iaia, aua olelo mai la oia iaia me ka oluolu, e pono oia e haalele iho i ke aloalii, a e hoi oia i Kohala e noho ai no kekahi manawa, aka> e makaala loa nae oia i ka malaina ana i na hana pili i kona akua ia Kukailimoku. "Oa. ae aku la o K&mehameha i na olelo a kona maku&kone, a haa lele aku li oia ia Kau. mo ka hdto pu ana mai o Kalola, ka wahin« a Kalaniopuu, amo Kalaimamah|u, koaa hoahanau. Ua lawi pa mai la oia i ke akua ia Kukailimokju. Hele aku la lakou ma Kilo a ho*a i Halawa, a malaila oia (Kam«h|a* imha) i noho ai a hiki i ka make ana o Kalaniopuu.