Ka Nonanona, Volume IV, Number 17, 10 December 1844 — Page 81
KA NONANONA.
"E ka mea hiamoe, e hele oe i ka nonanona, e nana i kona aoao a e hoonaauao iho." SOLOMONA.
Buke 4. HONOLULU, OAHU, Dekemaba 10, 1844. Pepa 17.
Ewa, Dek. 3, 1844.
Aloha oe e ka Nonanona;
Ke makemake nei na makaainana, e hai mai oe i ke ano o ke kanawai no ka hana aupuni. I ko makou heluhelu ana, aole e hele na makaainana ma kahi loihi e hana'i. Aole hoi e hoohanaia lakou i na hebedoma makaainana wale no. Ua oluolu makou e hana i ka na'lii, a me ka ke aupuni, mamuli o ka olelo a ke kanawai. Aka, ina i haaleleia ke kanawai, a e hoohanaia makou mamuli o ka manao kahiko o na'lii, alaila ua lilo ke kanawai i mea ole, a e hoi hou ana keia aupuni ma kona ano kahiko. E pai paha oe i ke kanawai i ike makou, a akaka.
NA NA MAKAAINANA.
E na makaainana o Ewa;
Kainoa ua paiia ma ka Nonanona 15 iho nei, ka pauku kanawai, no ka hele ole ma kahi loihi i ka poalua a me ka hana aupuni. E nana pono oukou i kela pauku: aia ma ka Mok, 44: pauku 3, o ka buke kanawai.
Eia nae ilalo iho kekahi olelo maopopo loa, a ke pai hou nei au, i ike na kanaka a pau. Ma ka pauku ahiku, ua akaka ka hewa o ke kuahaua ana i na kanaka e hele ma kahi loihi e hana i ka hana aupuni a me na hana a pau no na haku. Iloko o ke kalana a o ka okana wale no a hana'i.
Aole nae keia he kanawai; he oleloao a ua like loa no nae kona ano me ko ke kanawai, a o ka poe pale ae i keia olelo hoolaha, ua hewa maoli lakou.
No na Hewa i kauohaia na na Lunakanawai Kiekie e ao aku i ka poe Lunaauhau a i na Kiaaina.
1. Aole pono i ka lunaauhau ke lawe i na ia i kapu ia, ke loaa wale mai i ke kanaka, ina manao ke kanaka e hele i ka upena kuu paha, a i kela lawaia ana keia lawaia ana, a i loaa ka ia ku, o na ia i oleloia, aole ia e ohiia, aole ia he ia ku. Aka hoi, ua ike mua ia ka ia ku, a loaa i ke kanaka, ua pono ka luna ke mahele ia e like me ke kanawai.
2. No ka hina ana o ka lepa i kahi loihi o ka hana, a ike ka luna i ka hele ana mai o ke kanaka i kahi loihi, hina e ka lepa i ka luna, i mea e uku ai, ua hewa ia hana a ka luna. Aka, e ku ka lepa i kahi kokoke o ke kanaka, a pau i ka hele hina ka lepa i ka wa kupono.
3. No ke kuai ana o ka luna me na kanaka i ka la hana, ua pono ia hana ana, eia ka hewa. Ina i manao ka luna e hana i kana a pau e kona la hana, aole i pau kana hana, a manao ia e hana aku i ko na makaainana mau la e hoopau ai i kana hana ua hewa ka luna ke hana ia pela, aka he kuai, ua pono.
4. No ka uku ana o na mea keiki ekolu. Aole pono ka hana a na luna a pau ma ia wahi, e hele no nae i ka la hana o ke konohiki, e uku no i ka makahiki hookupu hapalua, aole nae e uku ia i ko ka aina, e hoemiia no ka auhau ana o ia aina. A o na mea keiki eha, elima, a oi aku, aole loa lakou e hana iki i ko ke alii, a me ko na konohiki, aole hoi e hookupu, e like me ke kanawai.
5. No ke kapu o na kai ma Hawaii, o na koa ahi, ua kapu ia, aka, e mahele ia ke ahi me ka lawaia, a i kapu na konohiki i ka lakou ia, aole nae e kapu ia ka limu, a me ka papai, mauka mai, aole hoi e kapu loihi loa, e hiki hoi i ka luna ke hoole i ke kapu loihi ana, a e hiki hoi i ka luna ke hooponopono ma ia hana. Aole nae e pono i ka luna ke kapu okana, a kalana hoi, no ka men, o na koa ahi wale no ko Hawaii, aole hoi e hiki ia ia ke kapu okana i ka hee, a i ka uhu, aole pono ka luna, ke hana pela.
6. No na kanaka ai aina ma Kauai, a haalele i ka aina i ka wa nahelehele, ua he-