Ka Nonanona, Volume IV, Number 10, 3 Kepakemapa 1844 — LUTERA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

LUTERA.

O Lutera keia. He kahuna pule hoole pope. Ua kaulana loa no ia. O Geremania ka aina kahi i noho ai o Lutera. Ua hanau ia i ka makahiki o ka Haku 1483, i ka la 10 o Novemaba, 360 mau makahiki mamua aku nei. I kona makahiki 19 hele o Lutera i ke kula nui ma Eraputa. Ia manawa, aole ia i manao i na mea o ka uhane. He naau kamalii kona, he lealea. Eia ke kumu o kona huli ana, : Ua make koke iho la kekahi hoaaloha ona i ka uwila, oiai e hele pu ana laua me ia ma ke alanui. Noonoo iho o Lutera i kona pakele ana, a i ka hele ana'ku o kona hoa imua i ke alo o Iehova. Ia mau la, haawi iho la o Lutera ia ia iho i ka ka pope hana i lilo ai ia i kahuna pule ma ia aoao. Aole ia i ike i ka ke Akua olelo, no ka mea, ua huna ia, aole i kakauia, a paiia i ka olelo a lakou ma Geremania. Ma ia hope iho loaa ia Lutera kekahi Baibala kakau ia i ka olelo Latina, oia ka Roma olelo. Huli pinepine oia ia palapala me ka pihoihoi o kona naau. Ilaila maopopo ka pono ia ia, akaka loa kekahi mau hewa o na kahuna pope, aole nae i haalele koke oia ia

lakou. Makau ia o pepehi mai lakou ia ia a make loa, e like me ka lakou i hana'i i na mea i huli ai mamuli o ka olelo a ke Akua ia manawa. Makemake loa o Lutera i kana Baibala. Ua heluhelu no ia i ka po a me ke ao; ma kona wahi mehameha i heluhelu ai ia. Aole ike na kahuna pope i kona huli ana i ka olelo a ke Akua, a me kona pule ana, ua hana malu. Aole kumu kanaka nana i ao mai ia ia, ua pau loa na kumu a me na kanaka mamuli o ka pope. Na ka Uhane Hemolele ia i ao mai ai, a hoohuli i kona naau ma ka aoao oiaio. Hele aku la kekahi kumu pope ma ko Lutera wahi e kuai me kanaka, o Tetezela kona inoa. Mai Roma mai no ia. He luna kuai no ka pope, no Leo X. Aole kuai waiwai maoli o Tetezela, ua kuai i ke ola no na uhane o kanaka, a me ke kala ana o ka hala i ka poe lawe hala. O ke kanaka mea waiwai ua haawi aku i ke kala, a ua haawi mai o Tetezela i palapala mai ka pope mai e ae aku ana i ua kanaka la e lawe hala, me ka hoopai ole ia mai, aole e hoopai ia me keia ao, aole hoi ma kela ao o na hewa mamua a ke kanaka i lawe ai, ua pau, a me na hewa e lawe aku ai oia a i ka wa e make ai ua hoopau ia i kela palapala ! He mau hapawalu a moe kolohe no, a aihue no, a pepehi kanaka no aole hewa ! I mai la o Tetezela a lohea ke dala e kani ana maloko o kona wahi pahu, pau koke no ka hewa o ka mea nana i haawi mai. Ike iho la o Lutera i keia hoopuni-

puni ana a ka pope a me kona luna o Tetezela, eha loa kona naau, ua ao nui aku ia i na kanaka e hoole i kela hana ino. O ka hoomaka ana no ia i ka hoole i ka ka pope hana. Inoino loa ka manao o Tetezela a me kona haku ka pope, a me ko ia aoao a pau, imi nui lakou e pepehi ia Lutera a make. Na ke alii, na Federika i hoopakele, ua huna oia ia Lutera iloko o kona hale kaua. Malaila i noho malu ai o Lutera e palapala ana, a e hoomakaukau ana i na olelo kue i ka aoao pope. Ua lawe ia'ku kana mau palapala a nui na kanaka i heluhelu a huli ma ka aoao hoole pope. Ua kokua lakou i kana hana, a mahope iho puka mai la o Lutera mai loko mai o kona wahi i pee ai, a hele e ao nui aku i na kanaka, a me na'lii mamuli o ka olelo a ke Akua. Ua kokua oia a pai iho i ka olelo a ke Akua ma ka olelo kamaaina o Geremania, a heluhelu na kanaka o ia aina he nui loa i ka ke Akua olelo. Malaila ike pu iho la lakou i na hewa o ka poe kumu pope a haalele aku lakou. Ua lawe ia ka Lutera mau palapala ma Beritania a hoolaha nui ia malaila. Nui loa na kanaka ae aku i ko Lutera manao ma Beritania, aka, o ko lakou alii, o Henere VIII, aole ia i ae i ka Lutera, ua huhu loa ia, a pepehi nui iloko no o ke ahi i puhi ia ka poe hoole pope. Aole nae i hiki ia ia e hoopau. Ikaika loa na kanaka o ia aupuni e hoole i ka pope; a make o Henere, haalele loa lakou a kuokoa ia aupuni mamuli o ka olelo a ke Akua. Mai ia manawa a i keia wa e noho nei kakou o ka poe hoole pope ka nui ma Beritania. Ua hookolokolo nui na kahuna pope ia Lutera e make ia, aole i ae aku o Federika i ko lakou manao. Noho

hoole pope no o Lutera, a i kona wa elemakule make ia. Make no, aole i pepehiia e lakou. Ua pono no ka nui o ko Lutera manao, a me kana mau hana, pela no ka kona mau hoahana maoli o Kalavina ma, aole nae i pono loa e like me ka ke Akua i kauoha. Eia kekahi wahi hemahema loa o Lutera, ua hoopaakiki loa iho la ia i kekahi mau hewa o ka poe pope, aole i kuu aku oia ia hewa. O ka berena iloko o ka ahaaina, ua manao o Lutera i ka pule ana a ke kahuna maluna iho o ka berena, ua lilo ia i kino maoli a i koko maoli no Iesu Kristo. Ua ao ia pela i kona wa opiopio e na kahuna pope a manao iho no ia, he oiaio no. Aka, i ka nui o ka lakou hana hewa ua hoole no ia, a ua olelo ia o Lutera ke kuu nana i hoomaka'i i ka hoole pope.