Ka Nonanona, Volume I, Number 10, 9 November 1841 — Page 39

1841.] KA NONANONA. 39

nui ka wela, hana koke kekahi makamaka i puka, a hoonoho i ka mai ma kela puka. No ka hana naaupo ana e like me keia, pono ole ka nui o ka laau i haawi ia i ka poe mai, ma Hawaii nei. Nolaila no ka make ana o kekahi poe.

NA LUNA HANA KEKEE.

            Auhea oukou e na kanaka a pau loa o Hawaii nei, he ninau ko'u ia oukou. Eia ko'u ninau, ua pololei anei ka hana ana a na luna paahao, a me na lunakanawai a me na makai? Pehea ko oukou ike ana?
          Eia no ke kumu o keia ninau; ua lohe au i ka hana kekee a kekahi mau luna. Ma Oahu nei, ua inu rama a me ka moe kolohe paha kekahi luna, a nolaila, ua laweia kana oihana; a o kekahi luna, ua hoouna aku ia i na kanaka o ko ke alii paahao ma kahi loihi, e imi laau hale ma ke Kuahiwi; he 18 mile paha. Aole pela ke kanawai; penei, "o ka hele ana mai o na makaainana i ka hana a na Konohiki mai kahi loihi mai a haalele aku i na mea a pau ma ka aina me ka pono ole,' ua kapaia keia he lalau wale; he lawe wale; he hao wale;" Pela ko ke kanawai, (aoao 30,) Pehea ka luna?
          O kekahi luna hoi, hoouku oia i kekahi mau hoahanau, i hapaha pakahi no ka hele ole i kona paahao; ua lohe mua nae ua luna la i ko lakou noho, e hana i hale pule pohaku. Pehea keia? Ma ke kanawai he hapawalu ka uku.
          O kekahi makai hoi, ua oleloia, ua lawe ia i ka waiwai kipe, a ua huna oia i ka hewa. Pela kuu lohe.
          Ua lohe no hoi au, aole pololei loa ka hana ana a kekaki luna ma Molokai. Owai la ka mea ike maopopo, i kona hewa a me kona inoa? e hai wiwo ole mai.
            Ma Hawaii kekahi luna kekee, i ko'u lohe ana. Penei ko'u lohe, ua henehene ua luna la i ke kanawai o na'lii, me ka olelo ino, 'he lapuwale keia kanawai,' 'he kanawai kamalii keia, aole au e malama, e hahi no au'. Pela ka! kona hookiekie ana. Hoole loa ia i ke kanawai mare, aole ona malama. Hoino no hoi ia i ke Kuhina o ke aupuni, me na olelo awahia loa, e pau kona noho alii ana.
          Hoole no hoi ua luna la i na kanawai hooponopono kula; aole hookuu mai i na kumu ao kula, aole hoi ae oluolu i na keiki ku pono, e hele i ke kula.
          He wahi hoopaapaa ko ia luna me kekahi kanaka, a kii koke aku la ka luna i huipa hahau lio, me ka hooweliweli i ke kanaka, e hahau maoli ia ia. I kekahi la ae, lalau aku la ua luna la, i koi nui, kau iho la maluna o ke poo o kekahi kanaka, me ka i ana menei, 'e make oe ia'u;' aole nae akaka ka hewa o ua kanaka la. He wahi hoopaapaa ko laua no kahi ia. Ua mare ua luna la i ka poe i okiia a kaawale, me ke ku e i ke kanawai, a ua lawe i ka uku nui no kona mare ana i kekahi poe pono ole ke mare.
          He mau mea lohe wale no keia a pau loa; nolaila ke ninau aku nei au ia oukou, e ka poe ike ma Hawaii, a ma Molokai, a ma Oahu nei, he oiaio anei keia lohe ana? Ina he oiaio, e hai mai oukou me ka wiwo ole i ko lakou mau inoa a me ko lakou wahi e noho ai. Aole nae pono e olelo wale me ka maopopo ole. NONANONA.