Ka Makaainana, Volume XI, Number 9, 27 Pepeluali 1899 — Page 4

Ka Makaainana.

HONOLUOLU

FEBERUARI 27, 1889

 

_____

 

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILIPULE.

_____

 

F. J. TESTA (Hoke),

Ona, LunaNui a Lunahooponopono Wahi Noho, ma Honolulu,

KEENA:  Helu 827, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i alanui Konia.

_____

 

UKU O KA NUPEPA.

 

No Hookahi Kope ... $.05

No Hookahi Malama ... .20

No Ekolu Malama ... .60

No Eono Malama ... 1.15

 

Ina e hookaa mua ia, peneia ka uku:

 

No Ekolu Malama ... $.50

No Eono Malama ... 100

Hookahi Makahiki ... 2.00

 

UKU O NA LUNA NUPEPA.

 

5 Inoa ... $.10

10 Inoa ... .15.

Maluna aku o 10 Inoa ... .25

 

Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

_____

 

POAKAHI, FEBERUARI 27, 1899

_____

 

KO KAKOU KULANA.

_____

I ke kalai ana malalo o keia kumumanao, ke manaolana nei makou e lawe ana ko makou poe heluhelu i ka makou mau hoakaka ana me na manao kaulike, aole hoi me ka awiwi i ka haawi koke iho i ka olelo hooholo o ka hewa a pono paha me ka noonoo akahele mua ole.  Aole no keia he kumuhana uuku, no ka mea, ke hoomaopopo nei no makou aole loa i moekahi ka noonoo o ka lahui no ko kakou kulana e ku nei a me ko ka wa e hiki mai ana.  Ke hoomaopopo pu nei no hoi makou, e like no me ka paa o ka waihooluu o ko kakou ili mawaho, pela no ka paa o ko kakou mau manao maloko me ke aloha i ka aina, a me ko kakou hae hoi, ka hoailona o ko kakou kuokoa.  E kala mai na lani ina he mau manao paakiki kuhihewa ana keia o kakou, he mea hoi na makou e hopohopo loa nei.

No keia haawina i loaa i ke kanaka Hawaii, o ia paha hoi ke aloha kupouli, ua like ia me he ohu la e uhi ana mamua o ko kakou mau maka, a hiki ole ai ia kakou, a i ka hapanui paha o kakou, ke ike a hoomaopopo i ko kakou kulana, a e kala mai ia makou no ko makou hoomanao ana ae i kekahi o na olelo a ka Hoola, i ka i ana mai; “Aole anei oukou i noonoo?  Aole anei i ike?  Ua paakiki anei ko oukou naau?  He maka no ko oukou, aole anei oukou i ike?  He mau pepeiao no ko oukou, aole anei oukou i lohe?  Aole anei oukou i hoomanao?”  Aole keia he lawe ana mai i ke kuleana o ka mea e ku ana ma ka awai, aka, ina kakou e hoomaopopo iho ana i ke ano o keia mau olelo, ke manao nei makou aole no lakou i ku kaawale loa mai ko kakou kulana aku, maloko a mawaho.

Ma ko makou nana ana, noii ana, haha ana, a hoomaopopo ana, ua hiki ia makou ke ike he nui no na poe oiwi e kue mai ana i ko makou mau manao, e keehi mai ana i ka makou kalai ana a e hoomakaua mai ana hoi i ka makou mau hoakaka ana; aka, o ko makou kahua ia, o ka paio aku maluna o ke kumuhana a makou i ike ai he mea pono ia no ka lahui holookoa, me ka hoakaka pu aku hoi i na kumu, a e hewa no auanei makou ke ike i ka hana pono a hana ole.  E like me ka makou i olelo ae nei, elike me ka paa o ka waihooluu o ko kakou ili, pela no ka paa o ko kakou mau manao, pela no ka paa o ka manaolana o ka lahui no ka hoihoi hou ia mai o ko kakou kulana o ka wa i hala.  Aka, e hoomanao iho kakou, aole ma o ka paa ana o ka manaolana e hookoia ai ko kakou mau makemake.  O ka manaolana hana ole he manaolana palaualelo ia, a he oi loa aku o ka pono ke kiola koke ae ia mau manaolana i ka makani.  “Kokua ke Akua i na poe kokua ia lakou iho,” wahi a ka olelo; alaila, e kokua mai ana anei ke Akua ia kakou ina e noho wale ana kakou maluna o na noho‑paipai me ka hoao ole e hana i kekahi hana e hiki ai i ke aloha o ke Akua ke kokua mai?

O ka makou ia e makemake nei i ka lahui e hoomaopopo.  (1.) I ka wa o ka hookahuliia ana o ka nohoalii kapukapu o Hawaii malalo o ka Moi (wahine) i aloha nui ia Liliuokalani, ua paulele a hilinai aku la ka Moi a me ka lahui i ka hoopono o ke Aupuni Amerika.  Heaha ka mea i ikeia?  (Manaka makoui ke kuekaa hou aku i na hana hoapaapa, loloiahili, epa, a, o ka hope loa no hoi, pakaha limanui a ua aupuni anela “mikanele” la o ka aina hemolele.)  (2.) I ko kakou ike ana ua hoohokaia ko kakou mau manao hilinai i ka hoopono o ke Aupuni Amerika, ua hoohuli ae kakou i ko kakou mau manaolana i ka hoopono o kekahi mau Mana e ae o ke ao nei,‑‑ a oi loa aku hoi ia Pelekane‑‑na lakou e kokua mai ia kakou ma ka hoihoi hou ana mai i ke kakou kuokoa.  A heaha ka mea i ikeia?  (E nana aku i ka pane a ke Kakauolelo o ke Keena o ko na Aina E o Beritania Nui i ke noi a Mr. H. A. Wilimana, ka elele o ka Moi (wahine), ma ka Helu 6 o KA MAKAAINANA.)  Me keia mau hoike maopopo lea, ke mau nei no anei ka paa o ka manaolana o ka lahui no ka hoihoi hou ia mai o ko kakou kuokoa?  Ia wai kakou e hilinai aku ai nana e hooko mai ia hana?  E pane mai auanei paha hoi kekahi o ko makou poe heluhelu, “I ke Akua!”  Ke ninau hou nei makou, he wa anei kekahi a ke Akua i hana ai i kekahi hana no ka pomaikai o na kanaka me ka agena ole nana e lawelawe ka hana?  Ke hoole nei makou, Aole.

Aka, malia paha, e olelo mai ana no kekahi, aole no i pau ko Amerika manao no ka hoihoi mai i ke kuokoa o Hawaii.  Ke kanalua loa nei makou, no ka mea, he momi o Hawaii i hoomakaleho loa ia e Amerika no kekahi manawa loihi, a ua kali wale no oia no ka hiki mai o ka wa kupono ana e lalau mai ai.  Na Kivini i haawi aku i ka manawa kupono i ka aeko e hoopapapa ai i ka hua pea, a na ke kaua Sepania hoi i haawi aku i ka manawa kupono loa no ua aeko la e uhai ae ai; ano, ua pala ka hua pea, ua uhaiia, a ke paaia nei e ka maiuu lepo o ka aeko, he mea paakiki loa ka manaolana ana e hemo hou mai ana.  A ina aole i lawa keia mau hana a Amerika no kakou e hoomaopopo ai, alaila, o kakou na oe no lakou na maka aole nae he ike, na pukaihu aole nae he honi, a me na pepepeiao i nele me ka lohe.

Nolaila, o ka makou e ao aku nei me ka ikaika i ka lahui e hoomakaukau no ka wa e haawiia mai ai o ka pono koho balota kaulike, a ilaila auanei e ku ai ka makaia a e na ai hoi o ka inaina; no ka mea, ina no paha aole, e loaa ana ia kakou na kaula kaohi o ka hooponopono aupuni, he manaopaa loa ko makou e lilo ana ia kakou na kaula o ka waha o ke eke o ka waihona o ke aupuni.  He mea maopopo loa keia ina kakou e ike lea mai ana a komo iho ka naauao iloko; aka, i hoomau no i ka nonohua a me ka paakiki, e puhili ana kakou a lilo i poe ole wale a kuewa maopopo loa iloko o ko kakou aina oiwi ponoi nei.  Aole anei hoi i hoea mai ka manawa e pau ai o na hualu mai na maka aku o kakou a e ike moakaka ae hoi o kakou iho i na mea e hoea mai ana mamua pono o kakou iloko o ka manawa mamao loa ole aku?

Ia makou i lawe mai ai i keia kumuhana a waiho aku i ko makou mau manao hoakaka imua o ka lahui, aole loa makou e hoao ana e alakai i ka lahui no ka hooko ana aku i kekahi hana e noonooia ana, aka, e ake ana makou i ka lahui e ike a hoomaopopo koke i na mea i hanaia.  No na makahiki elima a oi kakou i ku ai me ke kali ani ia wai la o na aoao elua e lilo ai o ka lanakila—mawaena o ka Hoohuiaina a me ka Aloha Aina.  Ua ike kakou i ka hopena o ia hakoko—ua keehi iho o Amerika i kona hoopono a nalowale alo iloko o ka lepo a kauoha mai la e uuia kona hae maluna o Hawaii.  Ua pau ka hana—“a hanini ka waiu.”  Aka, e mau no anei kakou i ka ole?  Aole anei hoi he mea pono no kakou e ike a hoomaopopo koke iho i ko kakou kulana a noonoo hou ae i alahele hou?  Ina aole e loaa ia kakou ka mea maikai helu ekahi, hoao aku e loaa ka mea maikai helu elua.  Aka nae, aole e hiki ia kakou ke hoololi i ko kakou manao ke ole kakou e ike a hoomaopopo i ko kakou kulana.

_____

 

“E NIHI KA HELE ANA.”

_____

 

Ke noho nei no kakou me ke akaka ole heaha ai ana la , he panalaau paha me ke kuleana e hooponopono kuloko, a i ole ia, he panalaau me ka nele me ia kuleana. Auwe o ka hoi e!

Ina o ka mua ke loaa mai ana, e uwi ana ko lakou nei ma ae mau niho i ka loaa o ke kuleana koho balota ia kakou; aka hoi, ina o ka hope iho, e uwi a e hoka loa nui ana, no ka mea hoi, o ka lilo no ia o ka mana hoomalu mai i ko waho poe me kau wahi leo ole o ko ka aina nei poe oiwi ponoi a poe i noho a kupa a kamaaina.  E maoaolana nae hoi kakou o ka mea pono no kakou ke hana a ke haawiia, mai ana.

_____

 

Ua oleloia o ke kumu o keia puikaika o ka loaa koke mai o ka pono ia kakou, mamuli mai no ia o kahi hopohopoia a me ka makauia no ka uku emi loa ia o na paahana maanei.  No keia ka hoi ke kumu i komo ai ka manao iloko o kekahi poe Senatoa e kue mai i ka pahola ana ia Hawaii nei i ka kulana like ma ke komo panai like ana o na waiwai me ke dute ole ia.  He puupuu nui keia no lakou nei ma ae ina pela io mai ana, a he mea no hoi ia o kau