Ka Makaainana, Volume XI, Number 5, 30 January 1899 — Page 5
KA MAKAAINANA: HONOLULU, IANUARI 30, 1899. 5
popoilikia a kola ae hoi i kahi haawe hoolilo nui. Ma ko makou koho iho, o keia ka oi loa aku o ka wini a makou e ike a e hoomaopopo nei. Peneia iho ka olelo hooholo hui Helu 5 o ka Ahaolelo, i laweia mai e makou ma Ke Kahea:
OIAI HOI, ua hoohui koke ia iho nei i keia mau Mokuaina Huiia kekahi mokupuni nui i kapaia o Molokai, kekahi o ko Hawaii Paeaina; a oiai hoi, aia iloko o keia Mokuaina, he lehulehu loa na poe popilikia i hoopaiia me ka ma'i lepera weliweli; a, oiai hoi, ua kupono kaokao loa hoi e hookaawale loa ia na poe i hoopopilikiaia pela i hiki ai hoi ke kulana ola o ka lehulehu ka hoohaumia ole ia ae; a, oiai hoi, ua nui hewahewa a ua kupono ole loa hoi ka lilo o ko kakou Mokuaina a me ko na kulanakauhale maloko iho ma ka malama ana i na halemai a me na hale hoomalu kaawale maloko iho; a, oiai hoi, aia maluna o ka Mokupuni o Molokai i oleloia he halemai lepera i hookaawale kaokao loa ia no ka malama a hoola ana i na poe lepera; a o ia mokupuni hoi, mamuli o kona wahi i waiho ai a me kona mau kulana, ua kupono loa no ia mau ano; nolaila, e
Hooholoia, E ka Hale a me ka Aha Senate i huiia, ke ike nei makou ma keia i ke ano kupono loa e hoopaaia na poe a pau i loohia i ka ma'i lepera maloko a maluna iho o ka Mokupuni o Molokai i oleloia, mamuli like mai no hoi o kona kulana ano kaawale a me ke ea kaulike, a no ka mea nohoi kekahi, e hookoe nui ia mai ana ke dala i ko kakou Mokuaina a me na kulanakauhale maloko iho; a e
Hooholoia, E kauoha kakou i ko kakou mau elele iloko o ka Ahaolelo Nui e hana aku i kela a me keia hooiakika hanohano ana e hoounaia aku na poe ma'i lepera a pau e loaa ana maloko o keia Mokuaina, a i ole ia, e loaa ana paha ma keia hope aku no ka Mokupuni o Molokai i oleloia no ka malama a lapaau ana; a e
Hooholo Hou Ia, E kauohaia aku ke Kiaaina e hoouna aku i keia mau olelo hooholo i ko kakou mau Senatoa a Lunamakaainana iloko o ka Ahaolelo Nui.
Me he la ka hoi, aohe no e kala i moeuhane mua ai ko o poe no keia mea, no ka mea, he mau makahiki aenei i hala i hoomahui mua ia mai ai. No makou iho, he mea hiki ole loa paha hoi keia na kakou ke ae aku, aka, e malama aku no lakou i ko lakou poe ma'i e like la no hoi me ka kakou o nei e hana nei.
-
Eia ka Papa Ola ke manao nei e hana aku i kahi mau hoomaemae ano nui loa i ka Pa Ma'i o Kalihi. Na Agena Lalana e hoike ae ana i na mea kupono e hana hou ia ai.
"E NIHI KA HELE ANA."
-
Ano hoi, ua ola ka lahui, ua puka aenei he wahaolelo hou. He lehulehu na manaoio ana, eia nae hoi, o kana mau hana ka mea nana aku.
-
Ke hoomaka e nei no ko Kole hoomaopopo iho ua hoea mai i ka hopena o kona waiwai ma ke ano kokua a e hana mai ana hoi ke Aupuni Amerika iaia e like la me ka mea i hanaia ai iloko o na la i hala kahiko ia Benedica Anola. He mea oiaio he waiwai loa na poe e kumakaia ana i ko lakou aina a me ke aupuni a lakou i hoohiki ai e kakoo no ka manawa wale no, i mea hoi e kokua ai i kahi aupuni poholalo, a i ka wa hoi e ko ai o ka mea i makemakeia, ua haalele a kapaeia mai ke kumakaia a ukuia mai paha hoi me ke dala paumaele koko, eia nae hoi, me ka hoowahawaha mau ia.
-
He wahi mea kamahao ka i ikeia i kahi mau la i hala ae, oia hoi, i ke okiia ana o kekahi kumulaau o ko Kauka Makalu wahi, a i kekahi kulana kupilikii loa, ua lilo i mea hana nui, a i ko Rev. Kauka S.E. Bihopa kaalo ana ae malalo, ua olu wale mai la no ka hoi keia kupilikii a ua iho maalahi mai la ka laau ma kana huakai no lalo nei. O ia ka mana a me ka ikaika ume o kahi Bihopa. A ike kakou la i ko keia poohina mana kamahao oi kelakela loa. Makau!
-
Lehulehu no ka hoi na "manaoio kalaiaina" o ia makamaka omaka hou a ke hele no hoi paha a pau i ka hooko pono ia, o ka hoea mai no ia o kona milenio e hooluolu ai. O ka makou nae hoi e hoaiai ae i nei wa, aia makou me ia ma kahi hapa a aole hoi ma kahi, no ka mea, ua like ole no ko makou mau manaoio ana me ko kona. Malia paha na ke au o ka manawa makou e hoohulihuli, a i ole no hoi ia, e noho aia no.
-
Eia ka Loio Kuhina a Peresidena o ka Papa Ola ke hapai nei i ka noonoo ana no ona ilina kupapau hou no kakou. Ua waiho ae oia i keia kumuhana imua o ka halawai o ka Papa Ola i malamaia i ka auwina la Poakolu iho la. O kahi ka hoi e makemakeia nei, aia ilalo o Halawa, Ewa, a maluna aku o na kaamahu e laweia ai na kupapau, oia hoi, ua hoomaopopoia iho nei ka ia mea me ka Hui Alahao Oahu. Eia ka hoi ke Aupuni ke kukai palapala nei me ka Ahahui Ilina Oahu no nei mea.
-
O ke kumu e ulu nei o keia noonooia no ona ilina, mamuli mai no hoi ia o ke ano piha loa aku o na ilina o nei wa; a o kekahi kumu oi loa aku no hoi paha, eia ke akea a laula loa aku nei na palena o ke kulanakauhale nei, a nolaila hoi, ua hala ka wa pono no na ilina maloko nei. I ka nana aku no, me he la e hooki ana ke Aupuni i ke kanu hou ia aku o na kupapau ma na ilina kahiko, e laa me Kawaiahao, Koula, Maemae a me Makiki, a ke manao nei hoi e uwai aku a kahi mamao loa.
-
Aia hoi makou ma ka aoao kue loa i keia manao, no ka mea, he mea hoonui loa mai ia i na hoolilo ana o ka lehulehu a oi loa aku hoi ka pilikia o na poe ilihune. O kekahi no hoi, e hoohalikeia mai ana paha hoi na kupapau a kakou me he mau opeope la ka laweia aku a hookauia i ke kaa alahao, lawe loa aku a hoolei ma Halawa. Me he la ka hoi eia ke Aupuni ke hoomaopopo e nei no na makahiki he hookahi haneri mahope loa aku nei o ko kakou au, i ka wa paha hoi o kakou e pau loa aku ai i ka nalo a laupai mai hoi ka aina me na poe hou.
-
Ke manao nei makou mai oi loa aku no ka pono ina e lawe ae ke Aupuni i kahi o kona mau okana aia nunui kokoke mai a hoolilo ae i ilina no ka lehulehu. Aole anei hoi he mau aina kokoke mai no ke Aupuni ma ka huli ma Kalihi, a i ole ia, ma ka huli ma Waikiki? E hewa kahi o ia mau wahi, he kokoke iki mai a emi iki mai no hoi paha na lilo. A pehea no hoi ina e hoaoia ke puhi ana i na kino kupapau i ke ahi, he oi aku ka maemae a me ke emi, a he wahi ipu lehu wale no ka mea malama. Ua ahona paha e hoao kakou ia mea mamua ae o keia kakakii loa aku i Hikauhi a'i Hikalalau.
-
Nui loa ka hoopilikiaia o na lahui Asia e nokeia mai la ma o. Aia o Vitoria ke kue la i na Pake a o Kaleponi hoi i na Kepani maloko o ko laua mau ahaolelo pakahi, oiai hoi na aha hookolokolo Hawaii, i mea hooluolu aku i ko o poe, eia ke hookaumaha nei i na Pake. E hoike aku nae hoi makou, mawaho ae o ka hoike ma kahi wahi okoa ae o nei helu, ua hookomoia mai i o kakou iloko o nei malama he 2,862 poe Asia. O ka hapanui hewahewa loa o keia poe i komo mai, he poe kauwa kuapaa no na mahiko.
-
Eia ke pii mahuahua nei ke kumukuai o na kulana mahele mahiko a e nui loa mai ana no hoi ka loaa mai ka hou mai o na lae o na paaua pegana e kupono loa ai hoi i ka olu o na poe paa kuleana "Karistiano." Heaha no la hoi ia, pii ino ka waiwai, a na o no ia e noke mai i ka lakou kue, owai ka nana aku.
-
Ua kaapuni hele iho nei o Peresidena Kole a me Loio Kuhina Kamika ia Oahu nei a i ke ahiahi Poaono nei i u huli hoi mai ai. Ia laua ka hoi i hoea mai ai i Ewa, ua waiho na luna oihana o ia apana i ka lakou mau hana a pau aku i ka ukali mahope o ke kaoo o ka peresidena. He keu no paha kela poe waihoia ka malama a hoomalu ana ia laila i kekahi mau makai elua. Apiki no ka hoi nei ano hana iloko o keia au hou o kakou.
-
Ke manao nei no paha hoi o Hope Makai Nui Kauhi o ke au no nei o na Moi a kakou ana i haalele mai ai i ke kaunu ana i Muliwaa a ahai aku la oia iaia iho a ka hohonu. He au repubalika hoi nei a he au hou hoi malalo o na kapuai Amerika, no keaha la hoi nei mau ano hana paniuu mai i ke poo o kahi Aupuni i make maopopo loa. E pono oia a me kona mau hoa e hoomaopopo iho ua hala a ua nalo loa aku ke au o na Moi, a aole hoi keia o ke au e pelu ai no kuli a kokolo ma na opu no ka honi aku i na lima.
-
He ona moku ka Ilamuku i nei wa, oia hoi, no ka "Falls of Clyde," a ke noi nei no kahi hoopaa hookuleana Hawaii ia. Iaia nae hoi i noi iho nei, aole ka Luna Dute Nui i hoomaopopo mai, a eia hoi he hihia imua o na Aha e waiho nei no ka hooloheia i ka Poaha iho. Aia ka hoi a hoohuiia kakou, o ka wa nui loa iho la ka hoi nei o na moku e hooliloia ai malalo o ka hae Hawaii, ka hae hoi o kahi Aupuni i kinai make loa ia e lakou nei ma ae. O kahi hua paha hoi keia i loaa mai nei iaia ma Kaleponi.
-
A o kahi hua hou ae hoi, eia oia ke makemake nei e hoaahu iaia iho a me kona mau hope, a e pau ana no ka a me na kakauolelo, me na aahu i kupono no ka oihana a lakou e paa nei. He mea kahiko no nei i ke au i hala, a i keia au hou nae hoi, eia no ke hapai hou ia nei. No ka ike ana aku nei paha hoi kahi i ko Kaleponi a komo ai hoi ka makemake e hoopili aku.
-
Me he la ka hoi i ka hoomaopopo aku e like me na lono i loaa mai nei e malamaia mai
-
(E nana ma ka aoao ewalu.)