Ka Makaainana, Volume XI, Number 4, 23 January 1899 — Page 4

Ka Makaainana.

 

HE NUPEPA OILI PULE,

 

F. J. TESTA (Hoke),

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono

Wahi Noho, ma Honolulu,

KEENA:  Helu 327. Alanui Moi, ma

Waialeale, kokoke i Alanui Konia

 

UKU O KA NUPEPA

No Hookahi Kone . . . . . $ .10

No Hookahi Malama . . .  .25

No Ikolu Malama . . . . .  .75

No Eono Malama . . . . . 1.25

Ina e hookaa mui ia, peneja ka uku:

No Ekolu Malama . . . . $  50

No Eono Malama . . . .   100

Hookahi Makahiki . . . .  2.00

 

UKU O NA LUNA NUPEPA

5 Inoa . . . . . . . . . . . . . .  $  .10

10 Inoa . . . . . . . . . . . . .     .15

Maluna aku o 10 Inoa . .    .25

Aia a el’ma inoa a kekahi luna mawaho o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

 

POAKAHI, IANUARI 23, 1899

 

Aia no o Kama’lii Kaiulani ke waiho omaimai la ma Mana-i-ka-Uhiwai, eia nae hoi, aohe no a kakou mea e hopohopo ai. O kona palekana ae, o ka makou ia e upu nei nona.

 

E LIKE hoi me n@ lon@ hope loa i loaa mai nei mai Wasinetona, aohe i akaka loa ka hopena aku o ko Hawaii nei ano aupuni, a malia paha hoi e waiho malie ana pela no ka hopena o na hana mana Pilipine. Ua hoike aku nae hoi ke Komite o ka Hale ma ka aoao’e kokua ana i ka bila me kahi mau hooloi. Ina e akaka lea ole mai ana, e lilo ana ia i mea hoopilikia mai ia kakou a me ko kakou pono, no ka mea hoi, aohe akaka o ko kakou ano o ka noho ana aku ke kaua mai me na kipi Filipino.

 

KE hoomanawanui hookahi ae nei no i ka hana iloko o na loaa kuia pinepine i keia mau la iho la. Mawaho ae hoi o ko makou ponoi iho, ua loohia ma’I hoi kahi limahana ano nui. He keu ka hoi keia a ka makahiki loaa kuia mau, me ka manaolana no nae hoi aole no e hoomamau loa mai ana keia haawina a o ke kaa aku no hoi koe i ko makou wa oili mau. Mai no a uiha mai ia makou me ke ano paupauaho, aka, e hoomanawanui mai me ke ahonui. Aia no ko makou hewa a nele loa mai ko makou aoao aku; eia no hoi de puka mau aku nei, i hewa wale no i ka hauleule o ka manawa. E nui ke aho a mai no a puupuua koko.

 

EIA no makou ke noho hoomanawanui ae nei iloko o ka noonoo luaiele a me ka manao ehaeha i kuia mai hoi ia makou nei iloko o ka pule i hala iho la a ke ano mahani mai nei hei, no ka mea, us hookoia ka uhau pilikino ana mai ia makou @ei me kahi hala ole o makou @ei mawaho ae paha o ka h@ohemahema a me ka hoopalaka a kau mai la hoi keia hoop@, i upu mua ole ia. He hooma@popo wale aku no ia hai, a i le ku pono ana mai la, ua like i@a ka hoi me he pahi e koliko@i ana ia loko. Ua hiki, o ke kanawai ka hoi o ka aina ke ho@koia, me ka manaolana no na@ hoi e hoea mai ana ho he pono mahope aku iloko o ko ke Akua aloha mai.

 

MA KA LOKAHI KA IKAIKA

He mau olelo oiaio loa keia e kau ae la maluna. Ua hoikeia mai hoi, iloko no o ko kakou kulaiia ana a waiho ilalo e na lima kakauha o na poe pakaha, mai na ewe mikanele a kakou i hiipoi ai ma ka hookipa ohaoha ana mai a me na poe e ae o ia auna a waihooluu like i kipa mai i o kakou nei ma ke ano, makamaka hoopalaimaka a oiaio ole wale, ua ikaika kakou iloko o ko kakou kupaa ana ma ka lokahi. He niea oiaio loa no hoi aohe kau e haule ai o ka ikaika ke lokahi, a ma na ano no hoi a pau, aia wale no ko kakou pono ilaila ma nei mua aku. E kapae i na manao ano e a pau loa, aka e hana me ka hooikaika iloko o ka lokahi no kakou iho a no ka kakou m@@ pulapula a me nei mua aku o ko kakou noho ana. Mai no a nana no ko kakou kaa ana malaio aku o hai me ko kakou hoihoi ole, aka, e oni aku kakou no mui, i mea no hoi e pono ai.

Wahi hai nei a kahi makamaka, mahope o ka mahalo ana mai no ko makou manaopepa ma ka Helu 25, o Dekemaba 19 i hala iho la, ua olelo mai la oia: “Ua maopopo loa ia kaua he hookahi wale no hana pono ia kakou e hana ai o keia mua koke iho, e lokahi ma na ano a pau e pono ai. E imi ikaika kakou i ke alanui e pau ai o ko kakou noho ana naaupo a e kaakaa ko kakou mau maka. E imi me ka maalea a me ka naauao pu i mea e kaa ai ia kakou oiwi ka rula ana i ko kakou aina, ina mae he mea hiki ke lokahi; aole wale o ka lokahi, aka, o ka hana pu, oia hoe, e hooakaika e hoopau i ka noho ana hupe a e nana no nei mui aku. Aka, o ka hana mua loa e pono ai, o ia no ko kakou hoolokahi ana ia kakou iho; a pau ia, e waeia i poe naauao io i mau poo alakai la ka makaukau, eleu, a maluna ae o na mea @ pau, e loaa ka ike namu Enelani pololei. Aole au i make i mea hapa ike i ka namu e like me Jim Kaulia. Nui ka lalau o na poe na lakou i wae keia Kaulia ike ole i ka namu e hele i Amerika. Lalau!”

Ke kakoo ikaika loa aku nei makou i ka manao o keia makamaka, e like me ia i hoikeia maluna ae, ma na ano a me na anuu no a pau, oiai hoi, o kona manao, o ko makou nei no ia. Ua pololei kana i @oike mai nei “e lokahi ma na ano a pau.” Ae, pela io maoli no kakou e pono ai ma nei mua aku, a o ia hookahi wale no ke alanui no kakou a pau e pono ai. He mea makehewa loa ka luaiele ana ma o a maanei, a me ka hilinai aku hoi i na ao a me na alakai ana i nele me ke kahui maopopo a me ka hope ole no kakou a pau e pono ai. E ao kanaka mai kakou a e hoonaauao hoi ia kakou iho mai nei wa aku a ka wa o kakou a pau e makaukau ai no ka hooko aku i ka hana no kakou a pau e pono ai. Ke hoomau no kakou i ka hoopaakiki ana, he mea maopopo loa @o kakou i kau wahi o ka hoka loa a ko ka hoonaaikola a ke Kuoka kinai kuokoa. O ko kakou wa pono loa aku nei e hookanaka ai, “o kipa hewa auanei ke aloha i ka ilio.” Me nei hoi, oiai ka la e pii ae ana a kau pono iho i ka manawa, e noonoo mai kakou a e hana ae hoi ma ka awaiaulu ana i ka ikaika a pau iloko o ka lokahi. Aohe wa e ae i kupono ai o ko kakou hoomau aku i ka lokahi ana me ke kupaa mau e like la me nei wa a nee aku imua, a mai no hoi a hoohewahewaia mai ka makou mau olelo e pai aku nei.

 

“E NIHI KA HELE ANA.”

Ke hoomaopopoia mai nei no hoi paha e kahi poe, ia makou i kapae ae ai i ke po@--“E ke Kiai; Heaha ko ka Po?”—a pani iho ma ia wahi—“Aia ka Puulena i Hilo,”—ua hoomaopopo iho makou aohe manaolana hou ana aku i koe no kakou. Ua loaa mai keia mamuli o ka hoomaopopo ana aku i na aoli o mui.

 

Ina no hoi e hoomaopopoia mai ana, ua hana makou i keia hoololi ana he wa mahope loa mai o ka hookoia ana o ka hoohuiaina a loli ai hoi na hae. Aole makou i lilo ma ke kipe a kuaiia mai paha, a aole no hoi i puni i ka hoohulihuliia mai aka, ua koho iho no makou ua pau a ua hala ka wa no ka hoopaakiki e hoopaakiki loa iho ai. Ke koho nei makou aole makou i kuhihewa ma ia hana aua, a ina hoi ua kuhihewa io makou, alaila, e kau mai no ia hala maluna o ko makou poo iho.

 

A i nei wa hoi, ke kauleo aku nei makou “E Nihi ka Hele Ana,” e like hoi me ke poo hou o nei makahiki e kau ae la maluna. O ke kumu mai hoi o keia leo ao, o hoopaakiki kakou i ka hele a@a iloko o ka ululaau neneleau, a i ole ia komo paha hoi iloko o na ulu nahele lipolipo e uhi ana i na lui huna kawahawaha kuhoho, a loaa ai hoi ka oleloia ana e kahiko—“e nihi ka hele ana i ka uka o Puna,” a i ole hoi ia,

“E nihi ka hele mai hoopa,

Mai pulalae i ka ike a ka maka.”

 

Pehea, hewa anei hoi makou no nei mamao ana pela? Ia makou iho @o, aole loa. Nolaila hoi, e nihi ko kakou hele ana, mai apuapu a pulalelale wale aku no. E ui, e niele, e noii, e koho, e wae, e imi, e kukai, e kukakuka, e noonoo, e hoomaopopo, e hoonaauao, e hooholo a e hookupono ia kakou iho i ka mea a ka manao e ike ai he pono mamua ae hoi o ka lele poo ana aku me ke akaka a molaelae mua ole a ke ala e nai aku ai. Ke manai nei makou o keia ae la ka kakou mea pono e hana ai no keia au o ka manawa e nee nei, no ka mea, ina aole kakou e hana no kakou iho, nawai mai a@anei hoi kakou e kokua mai. Aole keia o ka manawa no ka hoopalaleha a hoopalaka. aka, he au aku keia no ka noonoo nui a me ka hana hooikaika pu.

 

E akahele nae hoi kakou iloko o nei wa i ka omauia mai e na poe aloalo pipa alanui, a o ka oi loa aku hoi, o na poe koho balota hookamani a maalea ole, o noiia e komo ae i kahi ahahui kalaiana. Mai no a puni wale aku ia ano paheleia mai. E nui ana ka manawa e hoomaopopo ak’i ai no ke kukuluia ae o kahi ahahui kalaiaina, ke maopopo lea mai hoi pehea aua la ka pono koho balota e maheleheleia mai ai. A no ke kowa iho hoi, e paa mai i no awaha’a hooia wale ana a e noonoo iho hoi kakou, e like no hoi me na ao ana mamua ae, a i ole ia, e haule aku no auanei hoi kakou iloko o ka lua mimilo e nalowale loa aku ai me ka loaa wahi ea hou ole ai iluna.

Nui ka lealea o na poe ohakulai I ka po. Poalua iho la ma ka hoomanao aua i ko lakou la aihui aina me aupuni. He papaaina nui ka hoi ka i haawiia maloko o ka Hale Akala, a malaila ka hoi i hehihehi nui iho ai me ka piha haakei @@un@