Ka Makaainana, Volume VII, Number 24, 14 Iune 1897 — Page 5

Ka Makaainana.

 

HONOLULU , OAHU, POAKAHI, IUNE 14, 1897.    5

 

iloko o kahi poo ina paha ua hoomanao ae ua o Koie i kona kulana iloko o 1887, i kona waeia ana e na poe kue oia kekahi o keia poe elima - - auwe, hewa ka hoi makou i ka hoopuai ae, oiai, ua lilo ia i mea moolelo kahiko; a i ole ia, ke hoomanao nei no paha hoi oia ia 1893; a i ole ia, me he la ko hina e mai nei no na aka mamua pono no na mea e hoea mai ana mahope koke iho.  Pela io anei?  Eia nae, he wahi mea hooulu hoihoi kela o ka ulu koke ana ae ia wa.

 

  Nuinui loa hewa kela Peresidena Makinile, iaia olelo kela Peresidena Kole iaia kela "Mea Mahaloia," kela "hoa'loha nui a maikai" iaia.  Ae, iaia no nui hewa.  Keia Aupuni aole makemake inoa hanohano, ia lakou pau loa like pu kela makaainana kanaka maoli.  Pehea la hana like pu kela?

 

  Ua neo nae hoi ka hauoli o ke Kuokoa-Kekake, ko kakou nupepa makua, no ka hele ana aku o ke Kuhina Amerika hou, ka Mea Hanohano Harold M. Sewall, e ike ia Peresidena Kole a me kona Aha Kuhina i ka Poakahi i hala, a haawi aku la he mau olelo kahoahoa mamua o ka waiho ana aku i kona hookohu.  Ma ko ke Aupuni aoao mai hoi, ua pane mai ka Peresidena.

 

  Aohe no he mau mea ano e loa ma o keia hana ana, eia nae, ua lilo ia i mea no lakou nei ma ae o olo ai ka pihe, me ko kohokoho iho no ka hoea maopopo mai o ko lakou nei ma ae iini hoohuiaina.  Huhewa no hoi!  Ina i nanaia aku ko na au i hala, o ia ano like ana no, aohe i okoa ae mai ko keia wa iho la.

 

  Wahi nae hoi a ua Kuokoa la, - "E Ala o ko na Kai!" no ka mea, "ua ao Hawaii, ke olino nei ka malamalama."  O ka makou hoi ia e haohao nei - o ko na kai hea la ka i manaoia e ala ae, a aia la hoi ihea keia malamalama (kamahao) e olino nei?  Ukokole no hoi ua manaolana hope ole a poho wale!

 

  Pela no lakou nei ma ae i kohokoho ai i ka manao o na olelo i ko Komisina Balauna hoounaia ana mai, a pela no hoi ia Kuhina A. S. Wilisi mahope mai, eia nae, na oi aku ka mamao loa o ko lakou iini, a me he la, pela aku ana no paha hoi i nei wa.  Nolaila, ua ulu hewa ke koho a ka makamaka no na olelo a ko Kuhina hou, no kona olelo aua he "kokoolua Repubaliko" o Hawaii nei no Amerika Huipuia.  O ka pololei paha no ko lakou Aupuni, "he repubalika muli pokii" no Amerika Huipuia, a na ike ole makou i kahi mea e ulu ai o ka hoihoi.

 

  No makou iho hoi, aole hoa i hoole makou no ka ikeia mai o keia Aupuni oehaa e ka Repubalika nui o Amerika Huipuia, oiai, ua hoomaopopo no makou o keia oehaa no ke ano Aupuni e ku nei maanei i keia wa.  He ole loa wale no na olelo a ka makamaka.  E ko ole ana paha hoi ka manao o ua makamaka nei no ka pau ae o "ka noho Aupuni Repubalika kokoolua ana e Hawaii nei no Amerika, aka, e lilo o Hawaii i io, i koko a i iwi maoli no Amerika Huiia."  Ula, e loaa ana no.

 

  O ke kukala kahi a ua makamaka la e halahu a o pahua loa aku ana, o ka olelo ana ae ma kona helu i puka ae ma ka la hookaulana o ka Nai Aupuni: "Ua hui na mokupuni mai Hawaii a Kauai i Aupuni hookahi, a he manawa wale no koe a me ka hapa e ka manawa a hui loa na mokupuni huiia o Hawaii me na mokuaina Huiia o Amerika."  Ae no hoi paha, e hui io ana no!  I ka wa hoa ua mokupuni i hui ai?

 

  Na ua o Kuokoa - Kekake no hoi i hoike ae no "kela ninau Iapana," ua hoouna ae ka ke Kuhina Kepani i kana pane imua o ke Aupuni i kahi la i hala iho, a he 38 ka aoao i paiia ma ka mikini kakau hua-palapala.  Aole ka i loaa he manawa kupono e noonoo ai o ke Kuhina o ko na Aina E i ua pane la, a ke moe lolii nei.

 

  O ka ua o Kuhina kupa paha hoi ia e noke nei i ka hoonuu i kela mau aoao o na koi a Iapana.  Aloha ino no ka hoi na loio na lakou e pane ae, oia hoi, ke nele me ke dala e loaa ai o kahi uku.  E uku ana na poe hookaa auhau no keia hana hawawa a keia Kuhina, a o ka kakou hana aku paha hoi ia - o ka eli, paeli, kuai, kuwehe a kulepe ae, i mea a hiki ai ke kaa.  Auwe no ka hoi kakou e, aloha ino!

 

  A nawai mai hoi keia hana hawawa?  Na ke Aupuni hanaiahuhu no a ke Kuokoa - Kekake.  E lilo no paha hoi auanei i mea hoohoihoi a hoopioloke, a he wahi mea ano o a hou loa no hoi, ke ike aku kakou i kekahi poe kakaikahi mai luna mai o ka mokukaua Naniwa a lawe ae ana i ko kakou Hale Dute, malalo o ka hoohanohano ana a kekahi mahele koa o ke Aupuni, a e noho hoomalu malaila a hiki i ka wa a lakou e ohi mai ai a piha ka huina o ka lakou koi.  Pehea, pela io ana anei?

 

  Ke hana io ia mai hoi pela ma keia mua koke ho, aole loa e hiki ana i na manawa Amerika e ku nei i keia a wa ko keakea mai, oiai hoi ka mea ohi aie o hoao ana e ohi mai i kana iloko o ka maluhia, me ka manao ole e lawe a oi aku i kona kuleana; a ina hoi e koakoaia mai ana, alila, e weliweli ana ka hopena.  Pehea, pela io aku ana anei?

 

  Malia o hoea io ae kahi hana e like me ia ma nei mua koke iho, owai ka i ike aku.  Aohe makou e olelo ana e hoea io mai ana, a ke manaolana nei hoi makou aole loa ia ano e hoea mai ana, eia nae, o na ano hana iho la no ia o hoea ae ana a ua lehulehu hoi na kumu alakai iwaena o na aupuni no ia mau mea.  E nana aku ia Beritania Nui i hana ai ia Nicaragua a me kahi mau wahi o ae, ua nunui na waha o ko Amerika poe i ka walaau a noho malie aku no hoi ke Aupuni me kahi hulu ole i puehu ae.  O ka uku koke aku no ka oi loa ae o ka pono.  Oia, ho ae!

 

  Ke noonoo nei makou no ka hoopii laibila aku i Ka Loea Kalaiaina, no ka loea loa ma ke kalaiaina ana a ae ai e hoopuka i kekahi manao nou pilikino ia makou me ka hoopoino ole ia o ko ka lehulehu pono.  Ua haawiia i ka loio a eia ke noonooia nei.  E wiki e mihi koke, oiai, he mea maikai ka mihi no ka uhane.  O makou no ka hoi ka i lealea, walaauia ae keia me ko ke kanawai ahewa ole mai.  Ina paha i ahewaia, aohe la hoi he olelo a he keeo ana.  No ka hilinai kuhihewa no paha hoi kahi ia Paulo hupo a lalau.

 

  Eia nae, ua kaa ke io ia J. K. Kanealii o ke ao mai ia makou me ka pane mai no Ka Loea Kalaiaina o ke ao mai ia makou me ka pane mai no Ka Loea Kalaiaina.  Ina oia e hele mai a hookaa i kekahi koi aie e waiho nei me makou, waiwai ke kamailio ana, oiai, ua loaa aku ke dala iaia mamuli o ka hoike hoopunipuni.  He waiwai ole kana olelo, no ka mea, aohe he hooko pono, nolaila, ua makehewa no oia e hooloheia aku.

  Iaia o lealea ai kamalii o Waolani, a i olelo wale ia ai no i ka pupule.  Ke ike mai nae hoi ia makou, u oki oe e paweo ana.  Aohe hiki iaia ke nana pono mai ia makou.  Ina e ike mai, aia malalo e na kuemaka a me ka lala papale e hela mai ai na maka a hiki i ke kulou loa oi e.

  Hele pela, ua lapuwale op@  opao i kupono no Kalaepohaku i 6 nei ole ia, no Kawaapae p@  mea oio, i mea paani, akaaka o na kamalii o Waolani.  @  kipi loea kalaiaina!

 

Hoomanao Iubile Daimana.

  Mamuli o ka hooholo ana o ke Komisina a Kanikela-Kenerala o Beritania Nui i ka Poakolu, la 23 ao, e hoomanaoia ai ka Iubile Daimana o kona Moi aoo, nolaila, ua kukala ae ke Aupuni ma o ke Kuhina Kalaiaina la he la kulaia ia la a e paniia hoi ua keena oihana Aupuni a puni ka Paeaina holookoa.

  Mawaho ae hoi o ia hoomaepopo o ke Aupuni, eia iho kekahi mau mea o hoohanaia ana no ka hoomanao ana ia la:  He anaina haipule hoomaikai ma ka luakini o Sana Anaru, me ka manaoia e hui ae ana na anaina olelo Enelani a elua, ke lokahi ae hoi pela; he aha hulahula i ka po Poalua iwaho o ka Pala Kuokoa, Pawaa; mau lealea hoihoi waapa  me moku iloko nei o ke awa i kakahiaka nui Poakolu; hora 10 ae hoi, he mau hoihoi kaa paikikala me kukini, a mau hana hooikaika kino e ae, iwaho o Kapiolani Paka; hookuku kinipopo ia auwina la ma Kulaokahua; he mau hoolele ahi-kao ia po iho, a he hulahula hoi na ke Komisina.

 

Ahaaina Luau Kokua.

  E like no hoi me na mea i hoolala mua ia no ka ahaaina kokua manawa loa no ka pomaikai o ka Home Makuahine Kapiolani, pela io no i hookoia ae ai i ka auwina la Poaono, la 5 nei.  Ua loheia mai i ka piha no ka hoi i na kamaaina a o na malihini o na ano a me na kulana a pau, o ka hope iho nae ka hoi ka oi loa aku.  A ua hele pu mai no hoi me ka mahalo o na mea-ai.

  He keu ka a ke komikomi a hookapukapu o kahi poe, no mea a no mea ia wahi, ua lilo ia mea, a hoike mai ana i ke ano hookaeia, oiai nae hoi, aohe ia he wahi no ia ano hana, no ka mea, o ke dala ka i makemakeia a ua like no hoi ke kulana o kela a me keia i uku.  A ua lohe maopopo mai no hoi makou ne ka hele ana aku o kekahi mau wahine aoo me ko lawe mau palapala o ka liko ana o ke dala, a ua oleloia no ka opio ka kahi a e kali hoi laua a mahopo.  I ko laua lohe ana ka i keia olelo ku maopopo loa i ka hookae, ua ku laua a hoi loa me ka ai ole iho i na mea i hoomakaukauia no na poe mea dala.

  Oiai nae hoi, aohe palapala kono i loaa mai ia makou, aohe no makou i hele aku a nele no hoi makou me ka hoike ole no na mea i hanaia mawaho ae o ka lohe wale ia mai no e na poe i hele aku.

 

  Ma ka Alameda i hoea mai ai @e Kuhina Amerika hou a me kona ohana, oia ka wahine a me ka laua keiki me ka wahine @ahu keiki pu.  Aia ma ka hale @ano a Komisina Balauna a me Kuhina Wilisi i noho mua ai, @a ke alo makai nei o ka Hotele Hawaii.