Ka Makaainana, Volume VII, Number 20, 17 May 1897 — Page 1
This text was transcribed by: | Kathy Kennedy |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
KE ALIIAIMOKU
Imi Mau ia no Koua Lauua a Laulea Pu.
Me ka helu i hale i hoike aku ai makou i kekahi mau mamala, ano nui, a me ke ano nui no, mai ka Kapena Pama palapala hope loa, i hoakakaia aku ai no hoi ma ia helu. O ke koena: koe iho, o ka makou ia e panee aku nei ma keia helu, a eia mai:
Ke mau nei no ko ke Alii ike a hoomaikaiia mai e na poe a pau e hui a e lauae pu ana me ia. No ka nui loa o ua poe kipa mai, ua hiki ole ke panaiia aku ma ko ke Alii a( ao. Ina no paha o Liliuokalani a maloko o Halealii Iolani, ao e no e oi loa ae ana kona hoomaikaiia mamua ae o ko nei (Wasinetona) mai na poe mai o na anuo kiekie lea a me na anaina laulea.
Ahiahi Poaha, Aperila 22, ua konoia ke Alii e hele aku i kekahi aha hoolaulea ma ka hale o ke kahunapule o kekahi o na luakini elua e hooikaika nei no ko Peresidena Makinile hele aku O ke Alii ka malihini hanohano o ia ahiahi a na ka peresidena wahine hoi o kekahi on na ahahui mikanele i lawe aku iaia a kekahi neho koki i hookaawale kaokoa ia nona. I ka hopeua o ka laulea ana, ua hoolaona pakahi ia kela a me keia e like me ke ano rula mau, me ka haawi pu aku i na olelo oluolu i kela a me kela. Na ka luakini no i hoouna ae na kaa no ka lawe a me ka hoihoi ana.
He hoomaopono ana keia ae la i puoho koke ae. Aole oia i iini iki aku i ka lanua ana me ko nei poe, aka, na iini mau ia aku ko ke Alii launa ana e na poe e ae i kela a me keia a. Ua hoike mai ka peresidena ia’u (Kapena Pama) i ke ahiahi, ia makou i makaukau ai e healele ako, ua ae ole oia e hoopuka hou ae i na olelo mahalo lehulehu loa a kona mau pepeiao i lohe ai i ko makou wa iloko o kona mau keena hookipa, no ka piha hoihei a eehia loa o na poe a pau i ka ike kino ana i ka Moi Hawaii.
Malia he mea hoohauoli paha hoi no ke Aupuni e ku la la hoopomaikai ana i koua mau kauwa ma ka hookuu ana ia lakou e hele hooluolu hoomaha mahalo o ko ka lehulehu lilo, me ke koe hookah iho nae hoi a loaa ai ia Misita W. O. Kamika ka hoolauna ku ia ana aku ia Peresikeua Makinile mai ia Misita Haki, a mai oi loa aku no ka hoi ke ahona ina no i noho aku e olala ia lakou iho ma ke awawa o Nuuanu mamua ae o ka luana wale ana no ma na hotele o Wasinetona nei. Aole lea he wahi mea iki i hanaia no ka heeueue ana ae i ke kumuhano make o ka hoohuiaina, eia nae hoi, aia ke koikei no ka hoopau
(Looks like last sentence in column one is missing).
like maluna o na hoohuika’u ana o na lona dute, me kekahi mea ilihune ole loa e hiki ai ke hoomaikai aku iaia. Ua hahai mai oe poe koikoi ia’u (Kapena Pams), me kekahi onioni ole, he ehika-hapanmi o na lala o ka Ahaolelo i kokua i ka manao e hoowaiwai hou ole aku i na poe mahike malihini o ko na aina e ae ma ko Amerika lilo.
Regimana Ekahi vs. Hoku.
Ma ka hoekuku mokokoko kinipopo o ka auwiua la Poaono nei inawaena o na hui maluna ae, na manao koho wale ia no na ka hui iuoa mua ana ke eo, eia ka ananei hoi, aole pela ka mea a ua aumakua ulia i manao ai. Ua luhiehu ae na wahi noho o luna o ka hale, a pela iho no hoi me lalo o kahua, i na poe makaikai hele malalo a maluna hoi o na lio a me ua kaa, a me he lap keia aku ka oi loa o ka piha. He elua hona a oi iki i pau ma ka paani a eo ai i ka hui inoa hope me 19 kae ia 10 aipuni, me ke koe o hookahi komo ana i koe. Ma ke auo nui, aohe no i maikai loa ka paani ana, a he keu no hoi a ka ulolohi. Mai ka hoomaka ana mai o keia kau, he heai’ona hae mai ke kahua a luna o Puowaina, a mai laila aku hoi a ka. Halekoa, e hoike aku ana i ke kulana o ka paani ana. Eia iho mahope ua ai-puni i loaa ma na komo ane:
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Reg 1 2 0 2 6 0 0 0 0 0 -- 10
Hoku 2 2 5 1 8 1 0 0 * -- 19
O na hui Regimana Ekahi me Sana Lui ko keia auwiua la Poaono ae.
_______________________________________________
Ka Ono e ka Poi Huihui.
Iwaena hoi o kekahi poe o kakou, ua nui ka onoia o ka poi uouo a huihui, oia hoi, i ono, mikomiko a i awaawa maikai a kupono, aole hoi o ke ano i awahia a i malailena. Aia ka ono a huihui maikai mau o ka poi a loaa he waihona maikai. Ma ka Hale Oiwi wale no e loaa ai na ipu lepo maikai i kupono no ka malama ana i ka poi, o na ano no a pau, e like me ke kulana e makemakeia ana. E aho keia ano ipu poi mamua ae o na umeke pohue, na pahu a me na ipu Kelemania (ipu lepo Pake). O ka hoao ae no ka pono.
A i ole no hoi ia, eia iho no na lako pola e kohu pono ai o ka poi iluna o na pakaukau, na pa o na ano a pau, na lako aniani huikau, na ipukukui, a pela aku, he nui loa ke helu papa aku. E loaa no malaila ke pena a me ka aila, ua hulu pena, a pela aku. Mai no a hoopoina iki i.
KA HALE OIWI
_______________________________________________
Lehulehu ua poe o uka nei i holo makaikai aku ia luna o ka mokukaua Naniwa i ka auwiua la o nehiuei, a ua mahaloia mai no i ka nani a me ka hihiu o na mea hana o luna.
He papaaina ka i heawiia ae e na poe Kepani kalepa o kakou mei ma ka Hotele Hawaii i ka po Poalima nei no ka hoolaulea a hoohanohano ana ia Komisina Akiama, Kapena Kerooke a me ne alii o ka mokukaua
(Looks like last sentence in column two is missing).
HEWA A HOU PAHI
Paumaele Hou no o Mokokai i Nei Hana.
Mamuli o ka lokemaikai o kekahi mau makamaka o ke Kuhua Ma’i Lepers, ua loaa mai nei ia makou he elua mau paiapala e hoike piha mai ana no kekahi hewa o ke ano karaima koikoi i hanaia mai nei malaila. Eia iho kekahi:
He hou pahi ko nohinei, Mei 12, maloko o ka hale noho o Misita Kapuni, hapapua o Kina, Kanikawi Home. O ka mea i hou ia, oia o Misasa Kipa o Lahalua, Maui wahine a Sam Koko, o ia wahi hookahi no, e kana ipo makapo o Lahaina mai no, o Misita Kaas, kaikuaana o Misita Keoni Kini o Waikapu. He pahi ano lole bipi ka mea eha i lawelaweia ai.
“Kupouli ke aloha o Kanehoa, Aohe ou i ka haue e ke anu.”
Penei kahi awihi ana o keia poino i loheia mai; Moe iho la o Kipa, a e noho ana no ka ma ka aoao ua ipo makapo nei ana. Kaia loa ia aku la oia i ka hiamoe, a loaa paha ma ka moe kekahi ulua hou. Hoopuka ae nei ka leo, eia ka ua lohe o Kaaa i keia olelo ana ma ka moeulake. Mahaoi!
Hoala aku la ka o Kaaa me ka ninau ana iho “Heaha keia?” Puoho ae la a olelo aku la, he moeuhane, wehewehe ako nei a pao keia, o laua wale no, o ka pii ino mai la no ka ia o ke kai o Alepuuika, aole i kaua mai. Kipaku no ia, hele oe ma Ewa, he kikane kou moku. Hopu hope aku la i wahi aahu hou nona, a puka mai la iwaho o ka malu hale wale o Kina, mauka o ke kihapai pua o Makanalua, ma ka hema ako o ka home noho o ka Luna Nui. He makuakane hanauna ka hou pahi nona.
Holo ae la ke ki kauwai o Mareka, pa aka puka ia Hema, a peki wawae mai la no kai nei ma kahi I hioke mua ia, he hoa nona ilaila no Lahaina Malu Ulu o Lele mai no, oia o Misasa Kaholomoku, Poakahi, Mei 10, keia wehe ana o ka ipo i ka io. “Noho aku la o Hooipoikamalanai,
Hana pono ole mai la ke aloha ia loko, o ku mai no a Maui.”
Kakahiaka o nehinei (Poakolu) hiki ana o Kaaa i ka hale a kana ipo e noho aua, me kona pailaka. Hanioi na waimake, ha’u ua wahe i keia mau minute, o laua wale no ia la a lohela ana ka leo o Kipa i ke kahea no kona make, eia ka e hou ana ua Kaaa nei i ka pahi i hoike mua ia. Eha puka uia ka lima hema, mailuna aku o ka poohiwi a ma o iho o ke kuekue lima. A ma ka waiu keka
(Looks like last sentence in column three is missing).
konu no. Ua hiki mai o Kauka Oliva, a humuhumuia oa puka a paa, a wahi ana, aole ka e poino.
Eia o Kaaa iloko o Kalina Eleele kahi i lolii ai ke aloha iloko. Alua paha hou pahi i hapaia maanei, o Misita Momona ko ia an a make ma Lahaina, o Misita Kaaa hoi keia. E ike ana ko Maui h olookoa ia Kaaa ua hou oia i kana ipo i ka pahi.
He nui no na makapo me na wahine e noho pu nei ma ka Panalaau nei. E hookanaka ia oukou, e na wahine a na makapo, a e huna loa ia na pahi, e pukapuka hou na umauma a me na lima o oukou, o like ma Kipa e waiho nei iloko o ka make a me ke ola. A i ole, hoihoi na makapo ikolo o ka Home e noho ai. O ka leo keia o ke ola. Owai hou ae ua makape hou pahi? Imo maoli keia hana.
SAM KALEI.
Kalaupapa, Mei 13, 1897
Oini hoi, ua ano like ole no na hoike o keia mau palapala, noloila, ua hooholo no makou e huai pau aku i na hoike a elua i Ioaa mai no ka pomaikai o ko makou poe makamaka heluhelu, a na ka lehulehu no hoi ia e kaana iho: Eia iho ka hoike elua:
Ma ke kakahiaka Poakolu nei, Mei 12, ua hou iho la o Kaaa (k) ia Kipa (w) i ka pahi; a ponei iho kahi meolelo pokole:
He wahine manuahi o Kipa na Kaaa, a ua loihi no ko laua noho pu ana, a no ka nui o ka hanaino o keia kanaka, ua healele aku ka wahine iaia. Ma ka Poakolu i haiia, ua koi aku keia Kaaa ia Kaiewe e lawe iaia no kahi o J. K Ohule, kahi o Kipa e noho ana, oiai hoi, he makapo oia, a ua laweia oia ilaila. Iaia i hiki aku ai, ua puili aku oia i ka wahine me ka uwe ana, a oiai hoi laua e uwe like ana, ua koi aku oia i ka wahine e hoi. Ua hoele loa mai ka wahine aole e hoi hou me ia, o ia no kona wa i lalau iho ai i ka pahi iloko o ke eke o kona kuka, me ka manao o ka wahine he hainaka keia. O ia no ko Kaaa manawa i hou aku ai me ka menemene ole a ku o Kipa maluna iki iho o ka waiu.
Ua pahu hou aku oia no ka lua o ka manawa a ku ma ka uma uma a pepelu pu ka maka o ka pahi, a o ia ko Kipa waikahea ae ai –“Kokua! houia wau i ka pahi.” Ua holo mai o Kaahiki e kokua, ua pahu hou aku no o Kaaa no ekelu manawa a ku ma ke lima, na maka pahiekolu. Ma ia hope koke ihe, ua hoao ae oia e lawe i kona ola, hili e ia nae hoi ka lima i ka laau e J. Kaahiki a haule ka pahi ilalo, paa i ka hopuia.
Na Kauka Oliva I lawelawe ka mea poino, a eia oia ma kaki moe kahi i waiho ai me ka maopopo ole. Eia ka mea hou pahi ma kekahi rumi pouli o Kulinaeleele.
JOHN K. KAHALIO