Ka Makaainana, Volume VII, Number 18, 3 May 1897 — Page 1

Page PDF (921.37 KB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  my very precious mentor abe poepoe of kula, maui

Ka Makaainana.

BUKE VII-Ano Hou  Honolulu, Oahu, Mei 8, 1897.            HELU 18

 

KE ALIIAIMOKU.

--

Hoike o Kakauolelo Pama no ka

Noho ana o ko na Hawaii Moi.

           

            Mai ka Kapena Pama palapala o Aperila 3 i ke Kuokoa namu a hoopukaia ae i ka auwina la Poakahi, Aperila 19, i lawe mai ai makou i na hoike e pili ana ne ko kakou Aliiaimoku, ma ke ano nui, e like me ia mahope iho:

            Ua pono no ke ano kumakena ana o kekahi kahunapule hoino i ka lahui Hawaii ma kana mau palapala i na nupepa o nei no ko ke Aliiaimoku noho ma keia kulanakauhale, kahi hoi on a e kipi ike mau ia nei i na la a pau e na poe mai kela a me keia Mokuaina mai.  "Ina no hoi paha e hiki ana i kela a me keia pakahi, a i na poe no hoi paha a pau loa o ko makou lahui, ke halawai wale no me ke Alii," wahi a kekahi wahine koikoi i hoopuka aku ana iaia.  "Ua maopopo ia'u ua hiki ia makou ke aloha pu me kona lahui no ko lakou nele ana i kani Moi e like la me ia, a ia wa auanei e hoomaopopoia ai no ko Amerika Huipuia mawehewehe ae i ka hewa ana i hana aku ai ia Hawaii."  O na ano olelo ka ia i hoopukaia aku i na la a pau i ke Kapena mai na poe ana i ike mua ole ai, a aole paha hoi oia e ike hou aku ana.

            No ka hoka loa paha hoi o ko Hawaii poe kue Alii, mamuli o ka hiki ole ia lakou ke keakea ae i ka manao makee a hilinaiia o ko Hawaii elele, ua hoolahaia ae na lono ua manao ka ke Alii e haalele koke iho i na noho ana ia nei.  He hoopuipuui loa keia.  Aohe o ke Alii manao e holo no Farani.  Aohe no hoi on a wahi manao iki e holo aku i ka Iubile Daimana o ka Moi Vitoria ma Ladana Ianei (Wasinetona) no oia e noho ai me ka maopopo ole e noho ai me ka maopopo ole o ka hopena.

            I na ahiahi a pau oia e ae ai i na poe kipa ike aku, a he auwina la mau kahi ana e haawi ai no kekahi aha-ike hebedoma.  Ma ka aha-ike hoi o nei hebedoma, i hana maoli ia hoi me ke ano kaokoa loa me ka hoounaia aku o na palapala i na poe i kipi mua ae, ua hiki ae he hookahi haneri a me kanalima paha poe, a iwaena o ia poe ua ikeia o Peresidena Makinile ma o ua palapala la a Misita a me Misasa James Boyle, a me ka hope iho i kukai kamailio loihi ai ke Alii.  No keia Misita Boyle hoi, oia ke kaka@lo pilikino i hilinaiia e Misita Makinile no elima makahiki, a eia no me ia e noho hana nei, aka, ke lonoia nei e haalele koke aku ana oia no ka lawe ae i kekahi kulana kanikela.  O na poe e ae i kipa ae, mai na ohana ae no ia o kekahi poe Lunamakaainana, a pela no ka hoi mai na poe ma ak aoao o na oihana kaua aina, moana a waiwai paha o ke Aupuni.

            He aha-ike ka ke Alii i haawi ai i ka la mamua iho (Aperila 2) ma kona hotele, a ua nui no hoi na poe i kipa aku.  O kekahi ka o na mahele hoolaulea loa ma ia aha, o ia ka hiki ana aku o ke kahi poe eha (Madrid Quartette) a mele aku la i kekahi mau mele Hawaii i hoomakaukau kaokoa ia no ia anaina.  Ua haawi makana aku ke Alii i na lala pakahi o kela poe himeni me na kope o kaua mau mele Hawaii i haku ponoi ai.  Ma na aha-ike no hoi o keia ano, ke noiia ke Alii e himeni aku i kana mau himeni ponoi, ua ae o uolu ia aku no me ka hauoli nui.

            Iwaena nae hoi o na mele Hawaii a pau, o "Aloha Oe" ka mea hoohialaaiia.  A oiai hoi, ua pau loa na kope o ka loaa ana mai nei mai Honolulu i ka haawiia i na poe makemake, ua kauoha hou ke Alii e pai hou ia i mau kope kaokoa ma Wasinetona nei, i hiki ai hoi ke hoolawa pono ia na koi ana a na hoa'loha Amerika.

            Ua loaa palapala hou mai nei no ke Kuokoa namu i kakauia i Aperila 14, a hoopukaia ae ma ka helu o ka auwina la Poakolu iho nei.  A mai ia palapala mai hoi i lawe ano nui mai ai makou i na hoike mahope iho:

            Mai ko ke Alii hiki ana?  Wasinetona, mai ka ekolu a kanakolu poe kipa ike aku iaia o ka la, a ma na auwina la Poaha hoi, no elua hora, aia oia i kauhale no na poe a pau e kipa ike aku ana; a ma keia mau manawa, ua pii ae ka heluna o na poe kipa aku ma kahi o ka haneri.  He mea ole ka heluna aka, o ke ano a me ke kulana io o ua poe i kipa mai e haawi i na hoomaikai a me na manao ku i ke aloha ka mea nui e nana ai.

            Ua kipa mai he mahele o kekahi ahahui nui a naauoao o na wahine, he umikumamalima ko lakou nui, e ike a e hoomaikai i ke Alii.  Ua noi mua mai lakou a ua ae oluolu ia aku no, a mai ka noii ana ma ka ike kilo-hoku ko lakou hele loa ana mai, a ma na kukai kamailio ana hoi ma ia ike, ua komo pu aku no ke Alii.  Ia ahiahi iho no hoi, ua hiki hou aku no he puulu o na wahine a na aliikoa manuwa, me kekahi poe kakaikahi iho he poe kane lunamakaainana ka lakou, ua hoike aku ka kekahi o keia poe wahine i ke Alii o kona luaui ka lala kahiko loa iloko o ka Hale Ahaolelo, kahi hoi on a i noho kauwa ai no ka lehulehu no 28 makahiki.

            No ko lakou hauoli loa paha hoi, uoi nui ai e aeia ka lakou mau kaikamahine e hele ike aku, a ua aeia aku me ka hoihoi a me ka oluolu.  Nolaila, he 17 o lakou i kipa aku malalo o ke alakai ana a ka wahine a kekahi alii-manuwa, i kokuaia e kona pokii a me na wahine a kekahi Lunamakaainana.  Ua hoolauna pakahi ia aku lakou ma na inoa, a ua pane oluolu aku ke Alii i kela a me keia o lakou pakahi.  Ma ia hope iho, ua himeni aku ke Alii ia "Aloha Oe."  Ua ohaoha aku no hoi lakou ma ka olelo ana na hiki no ia lakou ke himeni ia "Amerika," a he eha pauku a lakou i himeni pualu like ai me ko ke Alii ukali aku ma ka pila no lakou.

            E holo makaikai aku ana ke Alii ia Nu Ioka no kekahi mau la pokole, no ka nana ana i na hana hoomanao ma ka ilina a ma ka he o Kenerala Kalani, a mahope o ia, huli hoi hou mai no i Wasinetona nei, kahi hoi i loaa ai iaia o ka manao hoomaikai loa ana, a ua kupono io no hoi, no ka mea, mai ke kiekie a ka haahaa loa, ua lokahi kona lehulehu e hoolilo i kona kipa a noho ana pokole malaila i mea oluolu loa, a ma na ano no hoi a pau, ma ke kulana i kupono no ka lahui Hawaii a me ko lakou Moi i aloha a i mahalo nui ia.

--

            Paihi ka hoi na lima lawelawe o ka Hale Leta Nui me ko lakou mau kuka a me na papale oihana hou o ke ano huluhulu ahinahina, a i ka Poaha iho la i hoau mua ai.

            He aa hamama ka ka mokukaua Mariona no kekahi heihei waapa o 12 hoe me ka mokukaua Piladelepia.  Aohe i aeia aku, nolaila, ua hamama i na moku e ae a me ko uka nei poe.

            Mamuli o ke omaimai o kana wahine, na hoole o Lunakanawai Apana W. Luks Wilikoki e lawe ae i ka noho Lunakanawai Apana no nei apana ma kahi o Lunakanawai De la Vena, nolaila, ua nei ae ke Aupuni i ko ka Lunakanawai mua hoomanawauui iki iho no hookahi malama, malia o ae no o Wilikoki.

 

LONO OKIPOO PALAU.

--

Nui ka Wawaia me ka Maopopo

a Oiaio Ole.

 

            No ka auwina la Poaono, Aperila 25, kekahi lono i lauahea ae ua okiia na poo o kekahi kane me kekahi wahine mauka o Manoa, i loaa pono aku ka i ke kane a ka wahine e u noke ana i na ai a ka ui a komohia hoi ka lili.  Ua mau mai no i ka La Pule, a no ko makou uluhua hoi, ua hele okoa e ninau i ka Halewai, a ua hooleia mai aohe oiaio.  Pehea no la hoi i lauahea ae ai nei lono palaueka lapuwale?  O ke kane i oleloia ai, o J. Limapehu.

            Eia nae, ua waihoia mai a no ka Poakahi ae ka oi loa, oia hoi, ia auwina la iho, ma hoopuka ae ka nupepa Hoku ua oki o Manuela Ross i ke poo o kana wahine, ia Misasa Malaea Kopena Apai, me ka olelo ae o ua ohua palemo la aohe ka he loaa o kahi ohana o ka mea i hana i nei karaima a hiki i ke paiia ana o ia nupepa.  Ina lakou i hoomanawanui a hele mai ianei, loaa hookahi pokii a elua mea pili kokoke loa ma keia halepai.

            I kai nei no o Manuela ia kakahiaka nui a hoi no, a iaia hoi a komo i ka puka-pa, e iho mai ana ka wahine.  No ka nui loa hoi o keia wawaia, ua hoouna aku ka Ilamuku he elua mau makai kaulio e hele e hoomaopopo pono, a aole o Manuela i huliu iho i kauhale, hiki aku na makai.  Ua ninau aku a ua peneia mai no, ua lawa ia no na makai a huli hoi mai laua.  Eia nae, ua hoike lalau ae ka Hoku a komo pu aku la no hoi me Ko Aloha a Aina Puka La.  I ka Poakahi i oleloia, ua hala ko Manuela kaikuaana, oia e A. Ross, no kekahi hana hookolokolo ilalo o Kaneohe a hoi mai no ia ahiahi iho.

            Ua ihio hou mai o Manuela i kai nei i kakahiaka Poalua ae a ua hele e hui me ke kaikuaana, eia nae, ua hele mua aku oia imua o ka Ilamuku.  Ia auwina la iho ua komo a ua hookoia ka hoopii laibila koi poho no $5,000 kue i ka Ahahui Nupepa Hoku Hawaii, a ke kau ae o Augate e hooloheia ai.

            Penei iho kahi hoakaka i hoikeia mai e Kapena J. Fernandes (Keoni Keaka hoohei bipi a alohe ilio): Ua kuhihewaia kela oki pahi o na Kepani ma alanui Maunakea, a no ka oleloia aia ia hawa i hauaia makai mai o kahi o Kaleikini ma, ua kuhihewaia o Meikini, hunona a Pekelo, o uka o ke awawa o Manoa, a ua lehulehu na ninauia ma ka Halewai ia auwina la Poaono.  O ke kohoia ana nae hoi o Manuela Ross ka i hana i nei hewa, na maopopo ole pehea la i lauahea ai pela me ke akaka olelo o ka oiaio.