Ka Makaainana, Volume VII, Number 17, 26 ʻApelila 1897 — Page 4
This text was transcribed by: | Nai'a Dayton |
This work is dedicated to: | ka lahui hawaii |
Ka Makaainana
HONOLULU OAHU, POAKAHI, APERILA 26, 1897
KA MAKA AINANA
HE NUPEPA OILI PULE
F.J. TESTA (HOKE),
ONA, LUNA NUI a LUNAHOOPONOPONO
Wahi Noho, ma Honolulu
KEENA. Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia
UKU O KA NUPEPA
No Hookahi Kope $ .10
No Hookahi Malama .25
No Ekolu Malama .75
No Eono Malama 1.25
Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:
No Ekolu Malama $ .50
No Eono Malama 1.00
Hookahi Makahiki 2.00
UKU O NA LUNA NUPEPA
5 Inoa .15
10 Inoa .20
Maluna aku 10 Inoa .25
Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho o kona inoa iho, ala la, loaa he pepa iaia me ka uku ole.
POAKAHI, APERILA 26, 1897
OIAIO a oiaio loa, ua oi ae ka maopopo o ko ka lahui ao o, oia hoi, o ua poe roialisa, i na lono pili Hawaiii ma Wasinetona mamua ae o ke Kalabu Hoohuiaina a me kona mau hope a pau.
Ina he manao manawalea a kokua mai ko kekahi poe ia kakou iho, o ka wa keia e alu like mai ai a kokua ae i ka Home Makuahine Kapiolani. Ua kupono ka Ahahui Hooulu a Hoola Lahui e kokuaia, no ka mea, ua pomaikai ka lahui i ka hanamaikai a ia Home o ka hookahuaia ana.
Ehaeha no hoi kahi manao i na hana hiena hilahila ole a kela poe oiwi o Molokai i hana ai, a e like me ka lakou i hana aku ai, pela no hoi paha laku e hanaia ai, ke ku ka hewa ia lakou. A oiai hoi, eia lakou iloko o na lima o ke kauawai, ke waino aku nei no makou na ke kanawai e hana mai i ka pono kaulike no lakou.
KE nui a ke maumaua mai nei no na kauoha nupepa hou ia makou, eia nae, aohe no makou i ana iho, no ka mea, ua hiki loa no ia makou ke lawe mai a nui a kuapapanui iho. Ua hauoli nae hoi makou ika ukali pu mai o ke ola me na kauoha hou. Hoomauia nai nei hana maikai, i hooi loa ia aku ai hoi ka holomua o nei wahaolelo oiaio o ka lahui e kuemi hope ole ai no kahi mea.
HOIHOI ole no hoi kahi manao i ka pau ole o ko kakou wa e apkaukau hele ai i na mea lono wale ia no me ka maopopo ole o ka oiaio a me kahi i hoea mai ai. O ke kumu no paha hoi ia i pipili ai o ka oleloia no Honolulu nei “nunu aku a nunu mai.” Ahea no la hoi pau? E pono kakou e hooki loa, a e hoolohe mai hoi ka pono i ka makou ao, e hamu kakou iloko o ka mumule no nei wa a me ka ekemu a puai leo ole ae hoi.
HAUOLIMAKEHEWA NO HOI
Ke kilohi iho no hoi i ke Kuokoa a ka Hui Pai Kekake, me @@la ka hoi aohe olelo ana, o ko kakou lilo wale aku no koe i ka hoohuiia e Amerika Huipuia, i lawe aihemu ia mai hoi mai na nupepa hoohuiaina kuwaho a lakou nei ma ae noi kipe ai. Ma ia mau hoike kuwaho ia mai, ua “pau Pele, pau mano” mua no kakou, aohe olelo ana a i hakalia wale no i ke kiiia mai a laweia aku. Ua oi loa aku nae hoi i ko ka Loio Kuhina huli hoi ana mai nei, maopopo loa ko kakoiu kikoo@a mai, mamuli wale no nae hoi nei o ke koho aku i na mamala olelo i haule mai na waha o ka Peresidena a me kona Kuhina Nui, i ano like hoi me na apana palaoa i helelei iho mai kekahi papaaina a aihemuia aku. Eia nae, o kahi ano hunahuna no ia i loaa mai la, nee ke kohokoho a hooulu hoohoihoi manao kuhihewa.
He oloa loa nae hoi ke kaho aka i loaa i ka makamaka ma ka olelo, hooholo a Lunamakaainana Spalding o Mikigana i waiho ai imua o ko Amerika Huipuia Hale Aholelo, a ua ulu hoi ka manao iloko o ke hoa e holo aku ana ua olelo hooholo la e hoohui aku ia Hawaii. Ae paha. O ka mea nae hoi ia i loaa i ke hoa mai ko waho mau nupepa mai, a eia mai hoi mahope iho ka makou i loaa mai nei ma kekahi palapala i kakauia mai Wasinetona mai o ka la 4 nei, e olelo ana penei: “Eia mai o mea ma ke hoi aku la, ua loaa nui ia i ka ma‘i kolera. Ua onou aku nei i ke kumuhinu a lakou iloko o ka Hale Ahaolelo, a na Lunamakaainana Spalding i hoike ae ma ke ano e kudalaia, a o ka mea koho kiekie, lilo iaia. Eia nae ka mea apiki, aohe mea nana i makemake a hiki i ka haule pu ana.” Ina pela io aohe i makemakeia, alaila, no hea mai la ka hoi keia manaolana a hilinai kuhihewa o ke hoa? A no ka mea hoi, e like ma na olelo hookaau i kuluma i ko kakou poe, e i ana “ua kuhi au i ka paa o ka hemo ia,” pela no paha hoi i kuhihewa ai ko ka makamaka mau manao hookelakela a hookehakeha hoohuiaina.
O ka makou lono pololei ae la nae hoi ia i loaa mai nei i like ole aku hoi me ka ke hoa e hauoli makehewa nei no ka wa e hookoia ai o ko lakou iini palaualelo, i maopopo lea mua no ka make a make loa. Ho keaha la hoi i hoike ole ae ai ka makamaka i kekahi lono i loaa ai loheia mai nei, i ka hui ana ka o Loio Kuhina Kamika a na elele Hawaii e ae me ko Peresidena Makinile Kuhina Nui, Keoni S@remana, ua olelo maopopo nui ia mai ka na lakou ponoi no ka e hooponopono a e hoomaemae ae i ke ino i hauaia maanei, a laila, ola ke kuikahi; a ina lakou e hana ponoi ole ae ana, alaila e hanaia mai ana ka no lakou, alaila, aohe manaolana aua i koe no ke kuikahi naua lakou i hoowaiwai a i hoopomaikai ma ke kii kino ponoi ana a ka Moi Kalakaua. O kahi mea lea loa nae hoi, ua haalele lakou nei ma ae i ka hooikaika ana no ka naauao hoohuiaina, a ke nee nei na pule umi ana no ka hoolaia o ke kuikahi, i mau ai no hoi paha ko lakou ola a me ka noho‘ua ulakolako piha haakei. Ina pela io ka mea oiaio, alaila, he walaau hoohuiaina wale no nei no ka hoomau ana i ka manaolana iwaena o ko lakou poe kakoo a auamo pu, o ka mea oiaio nae hoi, aole loa no ia o ko lakou ake mai mua mai. No laila, mai no a hoopoina iki i ka makou i olelo mua ai, aka e noho me ka hoomanao mau a hiki i ka lilo ana o ia mau olelo i mea i wanana mua ia.
PIHA HAAKEI KA MANAO
Ma ke kilohi ana iho iloko o na helu i hala ae o Ke Aloha Aina, ua ike a ua hoomaopopo iho makou i ke kei a ka launa ole mai o ka manao piha haakei o kamalii na lakou e lawelawe nei i ka hana a e hookele nei hoi i ua wahaolelo la o ka Ahahui Aloha Aina, ma ka olelo ana ae ma ke ano nui o lakou wale no ka ka i ike a ka i maopopo i ka ko kakou Aliiaimoku hana i holo ai no Amerika Huipuia, a o lakou wale no ka hoi ka i maopopo i ka ke Alii mau hoolala hana ana e noho mai la i Wasinetona. O ke ano paha hoi o keia, ma ka makou koho aku, o lakou wale no ka i hilinaiia mai me na mea huna, a o lakou wale no hoi paha ka i loaa palapala mai o mai, aohe poe e ae, a nolaila paha hoi, o k ka makamaka mea e olelo ai, o ka oiaio ia a me ka pololei loa.
No makou iho, aohe a makou olelo ana no ka lakou painuu ae ia lakou iho, aka, aole loa makou i makemake i ka lahui e lawe aku i ko lakou manao keikei i mea e hooiaio iho ai a e hilinai paulehia iho ai hoi. Ke kue loa aku nei makou i nei ano hana a ka makamaka, oiai, o ka ike no hoi paha i loaa ia lakou, o ia ano like no ia me ka makou, eia nae, ua hoike aku makou ma ka mea i kupono e hoikeia i ka lehulehu, a ua uumi iho no hoi i kahi, a pela no hoi makou e mumule nei ma ka huai pau loa aku, me ke ao pu aku no i ka lahui e noho me ka makee a malama pono i ka maluhia iloko o ka mumule a me ka ekemu ole. A e like no hoi me ia ao a makou i ka lehulehu, pela no hoi makou i makemake ai i ko ka hoa hui pu mai a lawe aku ia mau olelo ao me ka lilo a uku ole mai hoi ia makou no ia mea.
He hewa anei hoi keia ae la? Ma ko makou manao, aole loa. Eia nae, ua hoike mai no ka makamaka i kona ano i ka like loa no me ko kamalii piha haakei, e kei a e walaau ano ole ana i ka mea i hiki ole ia lakou ke hoola ae. Aole kakou e hewa ke noonoo kauakamakua iho a punuku iho no hoi i ka nuku, oiai, aole loa kakou e pono i keia ano hana “hoohoihoi makuahonowai” wale ae no. Mai no kakou a hoolilo i na hana kuio i manaoia no ko kakou pono i me lu wale ia no i ka makani ma ke ano paaoi a hookamalii. E hookanaka!
“KE ALEALE NEI KA WAI”
Ke hoomauia nei no ua hana haihai hoomalu e na luna oihana e noho hoomalu ia nei iwaho o Waikiki. He keu no paha; aia la ka hoi ihea kiai?
Wahi a ka oleloia, ia C.A. Balaunu a Kahalelaukoa i holo ai iwaho o Waikiki i ka auwina la Poalua iho la maluna o kona kaa paikikala, ua loaa a ua ike oia ia Kuhina Kupa e holoholo ana iwaho o ke alanui o ka Paka Kapiolani maluna o kona kaa paikikala. Auwe no hoi e, o ka hoomalu ani hoi ia ana i ae ai e hoomaluia oia a me kona mau hoa?
Ua paneia aku ka ke Kuhina i noho Peresidena kuikawa ai no ka Papa Oia aole ia o ke ano hoomalu i manaoia, oia hoi, i mea paani a hoomakeaka wale no, aka, he hana kuio maoli no ka mea e pono ai no ko ka lehulehu ola. A ua olelo aku ka hoi o Misita Balaunu ina e hoomau ana na luna oihana i ka hoolilo i ko lakou hoomaluia i mea paani wale no, alaila, e noi no oia e hoihoiia lakou a pau i ke kahu a hoomalu mau ma Kahaka aulana. O kahi no ia, a no keaha no la hoi i hana okoa ia ae ai ia lakou nei.
Mahalo makou no ko Misita Balaunu hopo a wiwo ole, oiai oia e hooko ana i kana hana ma ke ano he lala no ka Papa Oia me ka loaa uku ole, a ua hiki loa no hoi iaia ke hoomaopopo ole ae i na hana kamalii o ke ano pahenehene ma iaia. He mea ole ia mau hana manua ae o ka