Ka Makaainana, Volume VII, Number 16, 19 ʻApelila 1897 — Page 4
This text was transcribed by: | Lehua Castro |
This work is dedicated to: | Maryjane Zarko Ramey |
Ka Makaainana.
KA MAKAAINANA,
He Nupepa Oili Pule,
F.J. TESTA (Hoke),
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono
Wahi Noho, ma Honolulu
Keena: Helu 327 Alanui Moi, ma Waialeale. Koke I Alan@i Konia.
UKU O KA NUPEPA
No Hookahi Kone……………….$.19
No Hookahi Malama..;………….. .25
No Ekolu Malama………………. .75
No Eono Malama………………..1.25
Ina e hookaa m@a ia, pencia ka uku:
No Ekolu Malama……………….$.50
No Eono Malama………………..$1.00
Hookahi Makahiki………………$2.00
UKU O NA LUNA NUPEPA.
5 Inoa……………………………15
10 Inoa…………………………..20
Maluna aku @0 Inoa……………25
Aia a elima inoa a kekahi Iuna mawaho o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.
PAKAHI, APERIAL 19, 1897
He oia mau no ka maikai o ke Aliia Moku a me kona mau hoa ukali e noho mai la i Wasinetona, pela mai nei kahi lono o ka la 4 nei. Aohe i maopopo ka wa e huli hoi nui @ ai i ka aina nei.
NO LONO HOOULU HOIHOI.
O kahi lono hoohoihoi i loaa mai nei ia makou, a no kakou hoi ia a pau, ua make a make loa @ @ hoohuiaina, ua hoolewaia a kanu ola ia me ka loaa wahi leo pule ole, e like no hoi me ka mea i hoike mua ia mai e ko ke Alii kanaka a e ko makou hoa’aloha h@i. E kala no hoi makou i olelo a i hoaiai pinepine mau ai uo nei mea, a e hauoli no hoi paha kakou a pau e pono ai.
Mai no kakou a hoohuoi iki no nei lono i loaa mai la, a pela no hoi paha me ka makou hoomahui aku ai @ ka helu i hala no ka mea e hanaia mai ana e ka Adimerala Amerika. Ua manaolana makou he hana kahi ana o ka holo an@ mai nei malalo o na kauoha @alu i hoopaaia a hoea mai ianei, a o ke ano nae hoi o ia mau kauoha, aohe i maopopo ia makou m@waho ae o ke koho wale aku no. Eia nae hoi na wahi olelo kuwaho i loaa mai nei ia makou i ka Poaono nei nona: “Eia mai o Admierala Biadali ma ka mokukaua Piladelepia ke holo aku la n@ laila malalo o kekahi kauoha. Mai puiwa oukou nona, oiai, aohe oukou e manuheu iaia.” A poloei walke ai no ka makou koho wale ana.
Ae, he mea oiaio ua maka lo aka niuau hoohuiaina, a mamuli hoi o ia maopopo o ka make loa, aia na elele a me na paalalo o keia Aupuni ke hooikaika la no ka hoomauia aku o ke ola a me ke ah@ o ke Kuikahi Panailike. Ma ka @oao @ne hoi i ka hoohuiaina a me ka hoomauia o ke kuikahi, @ hoo@@a ae ana o Kalepon@ i kekahi palapala hoopii a ke lawe hele laula@a nui @ ia la no ke kakaui@oa nui ia e na niaka@inanana o ia M@kuaina o ua kumu kue nui, mai ke kukai a heoholoia ana iloko o 1875, ua hoopoinoia na loaa o Amerika Huipuia a me ka hoopoino a la ka waiwai o na hooikaika e hookoepu ia no hoi o ka oihana hana kopaa uwala o laila Ina pela i@, alaila, hea mai, aia wale no paha a nui aku kipe ana. Nolaila, mai no e hoopoina iki i ka makou i olelo mua ai, aia wale no ke ola o lakou nei ma ae a hoihoi hou ia mai ke kulana mamua iki iho o ke kahulihia ana iloko e 1893. Ke nele ia, o lakou ma ae no ke oi loa ak@ ana o ka poino a me ka popilikia.
“KE ALEALE NEI KA WAI.”
Hoomakeaka no hoi paha. Ke hilinai mai nei paha hoi kahi poe ua hana io o Alapaki Kauka e like me ka makou i hoike aku ai ma ka helu i hala, oia hoi, aole oia e lawe ana i kona uku oiai oia e kaawale ana i ko na aina e. Aohe o makou wahi hilinai iki pela.
Mai kinohi mai o kona moolelo, o kona ohana a me kona ewe a auna like, aohe lakou i maa ia ano hana. O ko lakou maa, a ua maaia hoi lakou, aohe o lakou haalele i ka mea a na maka e ike ai he mea pono ia. E hoomanao, aole loa ke aloha aina iloko o na ewe a Kauka.
Ai aka o Kakina ke hoepaapaa mai la i o me kekahi Kiwini okoa aku, he loio ka no ka Legationa Kepani ma Wasinetona, e pili ana no kela ala hoohaunaele kipi a na Kepani maanei, a aia no hoi oia ke kulou la ma kana wahi apana hana kahiko, o ka heopuuipuni, kekahi o na hana a kona hoahui i makaukau loa ai. Ua olelo aku o Kakina eia ka “na alakai r@ialisa” ke leo nui nei no ka hoohuiaina, i mea ka e palekana ai o Hawaii nei mai ke komo nui mai o na Kepani a me na Pake. i ka wa hea la?
Owai la neia poe alakai ana i palau aku la i ko o poe? Ke kuhihewa ole makou, o kela kauna no i hilipnai ole loa ia e ka lahui. I ka wa hea la lakou i lilo ai i poe alakai? Ke haohao nei makou no ia. Nui no ka hoi ka maaea wahawai o ka Satana hoahui a e ola ana paha hoi na iwi.
Ina e huli hope ae a@a ua makamaka heluhelu o Ka Makaainana nei i kekahi helu i hala koke ae e ikeia iho a@a no kekahi manao nona ke poo “Ka Opala Hope Loa.” Ke kilohi a ke hakilo pono loa hou ia iho ke kaona o ia lono telegarapa i k@akeaia ma ke ala, e ikeia iho aua no ka pololei o na houpuupuana no ka mea e pili ana i ka ninau Kepani ma o kakou nei.
Ma ia “opala hope loa” i ho ikeia aku ai na olelo ao a Peresidena Kole, i koho wale ia no, i hoou@a aku ai i kona mau elele ma o, a na lakou hoi ia e hana aku me ka nanan a hoomaopopo ole ae no ka oiaio. Heaha na mea i hoikeia mai nei?
Pela no o Kakina ma i noke mai nei i ka hoo@uinui, a hooliloia kahi opala nuku i kuahiwi nui. No ia paha hoi i puiwa ai o Amerika Huipaia a makau honua, hoou@a okoa mai nei i ka mokukaua Piladelepia. Heaha ka hua i loaa mai nei? He neo o he nel@, o ia lai malie pu wale no, aohe okaika ae.
Eia nae hoi, ua aie nui ka lahui i ke kapena o ka mokumahu Rio de Ianeiro a me ke kapena o ka mokukaua Aleti, noka mea, ia laua i ku aku ai i Kapalakiko a i ka ninauia aua mai no ka oiaio o kela ala heohaunaele kipi o na Kepani maanei, ua hoike aku laua aohe oiaio, aohe no hoi laua i lohe i@aanei a aohe no hoi i ikeia, aka, o ka noho malie wale no ka mea i ikeia. E mahaloia laua.
O kahi mea aka loa nae paha hoi ia ina i hiki mai nei ka Piladelepia e hana i ko ka lahui oiwi pono, e like me ko makou manao ma ka helu i hala. Me he la oaole loa ia e hala ana, a hookahi no a kakou hana pono, o ka hoomanawanui iloko o ka noho malie a ekemu ole. E pono kakou e ao i keia haawina i nei wa aole hoi paha o ka nunu aku a nu@u @ai, alaila, pakaukau hele aku i na olelo.
Pol@lei @a olelo a ka Pi Ki Advat@sa o ka olelo @na ae i kahi la i hala iho la, ua nui ke ka aina nei hoopoinoia e na olelo @oupuupa wale aku no ma Amerika Huipuia. Aole no ka paha hoi i maopopo i nei ohua palemo ke ano o na hana hawawa a na elele hawawa o kekahi Aupuni hawawa a ku i ka hoomakeakaia. E kala kahiko no makou i ike ai.
Kohu kamalii no hoi na hana hoomalu iloko o keia au a i keia wa a ka ma’i samola-poki i puka ae ai iwaena o na @ eemoku o kai o Kahakaaula i hoike kaok@a mua loa ia @ku hoi e makoa ma ka helu i hala. Ua hoomakaia keia ano e mai ka wa mua loa I ikeia ai o ka ma’i a hoea loa mai n@ i nei wa.
Penei iho e maopopo ai ke a@@ kamalii a paani hoopalaimaka wai no. I ka wa i ikeia ai o kela poe mua ekolu i loohi i ka ma’i, iwaena @@i ia o na poe i noiiia, eia nae, ua hau@ia na luna oihaoa na lakou i lawelawe ia hana, oia o Kuhina Kupa, Luna Dute Nui Kimo Kakela a me ekolu poe e ae. Ua pau lakou i ka hoi hou i ka Poakahi i hala no Kahakaaulana, a ia ahiahi iho, ma na kaapio ke kau nui hou ana mai a lawe loa ia maloko aku nei o ke kulanakauhale a ko Kimo Kakela wahi iwaho o Waikiki, a aia lakou ilaila @ no hoomalu ia nei.
Oiai ka hoi lakou ma ko lakou ala no ka hoomaluia ia ahiahi molehulehu, ua ku iho ka kekahi o na kaa ma kekahi hale inu rama, lele nui a komo iloko e inu ai, a pau ia, kau nui hou, a pele aku ana no ka a hala loa no waho. He keu keia a ka @ana la anoano @ lo i.
Ua pomaikai a ua alekaua loa kakou aole kela poe eemoku i hoo kuuia mai e lele iuka nei. Ina paha aole na hana nieniele pono a ke Aupuni, ina la ua lele kela poe iuka nei, a iuka nei hoi e puka ai kela ma’i me ka ike ole ia a peepoli loa ia paha hoi. O ka makou ia e olelo ae nei i ko kakou pakele.
Eia nae hoi keia poe @@na oihana ke hoolilo nei i k@ lakou wa hoomalu o 18 la a ka Papa Ola i hookau ai i mea paani wale no. Hiki nui aku nei ka hoi i Waikiki, hele aku nei ka Luna Hooko o ka Papa Ola, oia o Lalana, a komo iloko o ia pa i hoomaluia a ku kamailio pu me Kuhina Kupa mawaho o ka lanai, koe nae hoi ka pili loa naa. Na Lalana ponoi no nei i hoike ae ma ka halawai o ka Papa Ol@ i ka auwina la Poakolu nei.
He mea hou kela i kekahi e na la@a a ua nina@ia ae ina paha hoi p@la ke ano o ka hoomalu ana e pono ai ka lehulehu a na kekahi luna hoi o ka Papa e ke@h@ mua. Ua hoike ae nae hoi o Kauka Wahie, ka peresidena kuikawa i kuhoia ma ia halawai, aohe ka he hop@hopo ana iloko o na la hoomalu aia ka a mawaena @ ka la 9 a me ka la 14, ka wa hoi no ke kiko ae o ka anoano, a mamua aku ka hoi o ka la 9, aole loa e hiki I ka @a i ke hoo lahaia. Ina pela io, alaila, aohe no he waiwai o keia auo hoomalu.
I kahi wa oka Poakolu nei, @a hele aku kahi mau mea o kela poe i hoomaluia i ka holoholo waa mawaho ae o kuaau, ua palahuli ka waa a pae nui ana i kula ma kahi wahi okoa ae. O keia anei hoi ke ano o ka hoomalu aua?” Akaka loa hoi ka hoopa