Ka Makaainana, Volume VII, Number 12, 22 Malaki 1897 — Page 5
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 22, 1897. 5
kou e hoopapau ae ai mamua ae o ka ka Ahahui Aloha Aina e paipai nei.
Heaha ka manao nui ma ka hookuonoono ana? Ma ka makou hoomaopopo iho, h e ao ana mai ia ia kakou ma ke ano o ka hoomakaulii ana, i mea hoi e ulu io ae ai o ka manao makee lahui a makee aina iwaena o kela a me keia. Eia nae hoi, mamua pono aku o ko kakou alo, he kumu nui a oi loa ae kekahi nana e kono mai ia kakou, aole wale no o ka pomaikai pilikino e loaa piepiele mai ana i kela a me keia mea pakahi e hoahu ana, aka, he pomaikai hui no kakou a pau. Ua hiki loa no paha hoi ke ikeia he poe kakaikahi wale no ke hoopomaikaiia ana, o lakou hoi na poe lawelawe i ka hana no ka hapanui, a mawaho ae hoi o ia poe kakaikahi, he mea pono ke noonooia i pomaikai hui no kela a me keia o ka lahui e hoahu ana a e hoahu ole ana, eia nae, aole loa ia e hiki ke lawelaweia e kekahi ahahui kalaiaina, o lilo auanei i mea e hawahawa a e waia ai.
"KE ALEALE NEI KA WAI."
Eia hou mai no nei mau tele garama i keakeaia ma ke ala, mai ke Kuokoa namu mai o ke ahiahi Poaha nei:
KAKINA I KA AHAHUI HOOHUIAINA— Ua kokua au a me Bile Kamika mahope o Fitisimona kue ia Kobeta a haule maua. Ua ike o Kamika i na mea a pau e pili ana, no ka mea, i Nu Kilani oia. Aohe wahi hua-papapa (opihi-dala) i koe iwaena o maua. E hoouna mai i dala no maua e hoi aku ai, a i ole ia, o ka noho olulo no ka hopena ianei.
AHAHUI IA KAKINA—Aohe dala o nei. Ua pelukua ka A davataisa i ka Ahahui. E hookuu aku ia Kamika e hoikeike mai ia oe i ke ano o ka hoi ana mai ke ku-a-olulo. He lima kahiko oia ma ia hana. Dami Kobeta; no keaha no la hoi oe i kokua ole ai iaia?
E hoomanaoia o Ko beta ke kaeaea Amerika o ke ao nei ma ka palukuluku kanaka. Oia aku la no hoi paha ko laila. He Kobeta palukuluku hope kamalii hoi ko Hawaii nei e ku nei ka ea o kaulana iloko o keia mau la. Ua loheia ua punahele loa ka iaia kamalii opiopio mamua ae o ko na wahine. Hilahila ole no hoi la!
Na ke Kuokoa namu keia ino e hoike nei, a ina hoi he hilahila kahi, haalele mai ia mea i ko kakou mau kaiaulu. Ua oleloia nae hoi eia oia ke uhiia nei e na eheu o ka Euanelio, a ua komo kuleana aku ka hoi oia iloko o kekahi lala o ka poai hemolele. Ina paha a he oiwi ka i hana i nei hewa ku i ka holoholona, ina ua huaiia ae a ahuwale i ke akea. Eia nae hoi, no ke komo ana iwaena o ka poai hemolele, ke hoaoia nei ka e upoipoi a e peepoli loa.
Ua oleloia aohe ka oia i ana a i lawa i kana wahine, a nolaila, ua makemake oia maluna o kamaliikane e hooko ai i kona iini holoholona. A ua oleloia no hoi, mamua aku a mahope mai nei o kona mare wahine ana i hana ai oia ia ano hana ekaeka. Ina pela, ua kupono ole kona hoonohoia ana i mea ao a alakai i na opio, a o ka hana pono hoi nona, e hoihoi ae ma kahi paa e hoopololei ai, a ina aole ia, e kipaku loa aku iaia i ko na aina e.
E kala kahiko hoi o Mopika o Kahuku i kaulana ai no ia ano hana, oiai, he wiwo maoli no ka kona i na wahine, a eia hoi nei i nei au hou. Aia ma kekahi halepaahao ma Ladana, Enelani, kahi o kekahi opio naauao (Oscar Wilde) i hoopaahaoia ai no kahi hana e like loa me keia, a pehea hoi nei, e hele laelae anei hoi iwaena o kakou me ka hoopai ole ia?
Auwe, make loa o Bila Aila i ka eha no kahi hunahuna ma ka helu i hala. Ua ehaeha loa ka oia no ko makou olelo ana i kona "maau hele," oiai, aole ka oia he aeahaukae (pela kona ike olelo oiwi), aka, eia no ke hele nei me ka nui o na hana like ole. No ka "poalo hele" hoi, he mea ole ia; a ina ka i olelo makou he poalo a he maaloalo ipuka mau mai oia, alaila, pololei. Ina aole he aeahaukae ka maau, alaila, he makilo paha hoi ka poalo a me ka maaloalo. Oi piikai mai ua hoa la a palahe ka palu ia makou, no ka mea, ina no i noke loa mai, pau i ka hamuia.
Oiai, aole ua o Bila Aila i koi mai ia makou e hoihoi hou i ka makou i olelo ai nona, eia nae, ke hana nei makou i mea nona e keeo hou ole ai ia makou, me ka manaolana hoi, ua lawa aku la oia me keia mau hoakaka ae la. O ka haule mai paha hoi koe o kekahi mea, eia oia me kakou. Heaha ana la auanei hoi ua mea la? Wahi no ana, aia no oukou a ike iho.
Ke ike hou nei kakou i ke kupaianaha o kela iwi poo kamahao o Rowela, eia ke paeli hou ia nei kela Puu o Hoonuililo mauka aenei o Leleo. E hoomanaoia ua hoomaka mua no oia e hana e like me ia i nei wa iloko o 1888, a na ka noke paluku ia no e makou iloko o ia wa, ma KA MAKAAINANA puka la, ua hookiia ka hana ana. A eia no hoi ke noke hou nei ia ano hana hoonui lilo like.
O ka hoonui lilo paha ia la, i ka noke i ka paeli, hoemi hou ia iho na ohewai i hoomoe mua ia iho nei a me ka hooponopono hou ae hoi i na paipuwai lehulehu i komo i ka ohewai nui. Aia ma kahi o ekolu a eha paha kapuai ka hohonu o kahi e paeliia nei no ka hoiliwai ana ia wahi o ke alanui.
Ma ka ike aku a ka holona, ina no hoi i hoopihapihaia mai ka uwapo aku o Hooliliamanu, he uuku mai ia o ka hana a me ka emi mai no hoi o na hoolilo. Aka, o ka hana e nokeia nei, he hoike ana mai no ia i ka ike kupaianaha i loaa i kela iwi kamahao.
He oiaio anei o ke Kuhina Waiwai a me Piehu ana na elele o keia Aupuni i na hana i ka Iu bile Daimana o ka Moi Vitoria? Ina o laua io ana, auwe no ka hoi e, uwese oe! Pela ka hoike mai a kahi manu iiwi.
Na kekahi nupepa o Colomobo i pai ae i ka ui, ka makaukau a me ke kupono o na wahine opio o ia wahi, oia hoi, ka Mokupuni o Silona (Ceylon), me ka olelo ae e hoounaia he hookahi a he elua paha piha moku o lakou no Amerika Huipuia, no ka mea, ua nui loa malaila a me ka pau ole no. Ano hoi, ua loaa he apana hana hou na ko kakou Papa Hoopae Limahana e hana ai ma ke kauoha ana aku i mau tausani no kakou.
Ua ikeia ma ka hoike helu lahui, ua papalua ko kakou mau kane i na wahine, nolaila, ke noho nei kekahi hapa o ka lahui me ka make wahine. I mea hoi e hoolaupai hou ai i ka aina nei, e pono e kauoha koke aku. Ma lia o lawa ae kekahi poe o ka lahui nei me na wahine hauliuli o ia mokupuni Inia.
Ua huli hoi mai nei o Senatoa Eliluawai, a ua haanou mai no ka ikaika loa ka o ka manao hoohuiaina iwaena o ko Amerika Huipuia poe alakai. E pono i kamalii hele kula aku oia e kamailio ai, a i ole ia, i na holoholona i hoonaauaoia e hoikeikeia nei maanei i keia mau la. Ahu no hoi paha ka pilu!
Mai iaia ponoi no makou i lohe mai ai o Kapena Pama ka ka mea e hoolilo la i ke Aliiaimoku i mea pahenehene loa ia ma Wasinetona. Ina oia i olelo mai no ka loaa ole o kahi mea mai ke Kapena aku e pili ana no ke Alii i na mea kakau o na nupepa La o Nu Ioka a me Hoku o Wasinetona, a o ke kumu hoi ia o kona hoino loa ia, ina la ua pololei oia.
Ia makou nae hoi i pahu pono aku ai no ka lilo o ka hanohano i ko ke Alii kanaka ma ka aha hoolaulea hope loa a Pe residena Kalivilana i na luna oihana o ko na aina e a me na aliikoa aina a me moana, a aole hoi ko Hawaii nei Kuhina i konoia, ua pane mai oia i ka oiaio ole o ia mea a hele koke aku oia. I keaha iho la la hoi? O ka oiaio maoli no ia, a na aa ole na nupepa hoohuiaina o nei e hoole ae.
Ua hooholo iho nei ka Aha Kiekie o ka olelo hooholo a ka Luna Dute Nui hookahi e pili ana no ke kupono a me ka ole o ka hoopaeia mai o na eemoku noa, ua mana ka ia malalo o ke kanawai hoopae eemoku hou o keia Aupuni. Nolaila, mamuli o ia, ua mana ka ae ole ia ana o na eemoku Kepani o ka mokumahu Sinisiu malu aole e pae mai iuka nei.
Mamuli hoi o ke ao a ko Iapana Kanikela-Kenerala maanei, ua ae mai ke kapena o ka mokumahu e hookauia aku na eemoku i hooleia, me ka hana nui no nae, a mamuli no hoi o kana ao i ae ai na eemoku e hoi hou no ko lakou aina o ka hele ana mai. Eia nae, mai manao iho kakou, ilaila no, pau. Aole. Eia aku no a hoea mai he koi ana no na poho, mahope iho paha hoi o ka noonooia ana a ikeia ke kupono o ia koi ana mai.
Nui ko na Kepani piena mahope o ka puka ana ae o kela olelo hooholo a ka Aha Kiekie i ka Poakolu iho la, a ua kahea ae lakou i halawai akea no ia po. Ua hooholoia he mau olelo hooholo ia po, e waiho ana i ka hana no ko lakou pono ma ka lima o ko lakou luna oihana maanei no ka hoouna aku i ke Aupuni o Iapana.
O ke ano maoli no o nei hana iho nei a ka Luna Dute Nui, i kokuaia e Loio Kuhina Kupa no ka manawa, he pulapu, oia hoi, he okalakala hoopiipiikai no ka la ino, i oehu io ae paha hoi na Kepani, alaila, hoohui koke ia mai e Amerika Huipuia. Hele pela, ua nui loa ke kapulu o ka lawelaweia ana. Aohe ia mea e loaa mai, ua make a make loa.
E kala kahiko no hoi makou i hoike ai he moo-nahe sa o Kupa iloko o ka mauu e kolo nei. Me ka maalea no oia e hana nei, i mea paha hoi nona e mahaloia ai a e nee ae ai kona paiia a kau i kaupoku o Hanalei, ma ke ku-
(E nana ma ka aoao ewalu.)