Ka Makaainana, Volume VII, Number 10, 8 March 1897 — Page 4

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 8, 1897.

 

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

 

F.J. TESTA (Hoke),

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono Wahi Noho, ma Honolulu. Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

 

POAKAHI, MARAKI 8, 1897.

 

KE manaolana nui makou ina ke Aliiaimoku e huli hoi mai ana me ka hemahema, aka, e hoi mai ana oia me na kiai a me ke kiaiia me ka makaukau no kona ola a me kona palekana.

 

LOIHI launa ole ke kalekale ana a ka wahaolelo ppuka Poalima o ke Aupuni no ka ninau e pili ana i ka "haalele nohoalii," ua like no me he loio la e pale ana no kekahi hihia puikaika, eia nae, aohe no he waiwai nui e loaa ana i na poe heluhelu no ia kalekale ana. Hoi e moe!

 

MAKE loa ke kumuhana hoohuiaina a ua hoihoi ole loa ia no ka hoi ma Wasinetona. E kala no i oleloia aku ai e makou, aia ia mea me ka lahui kumu, aole loa hoi me na kolea kauahua. A ko kuhihewa ole makou ina no o haawiia aku ana i nei wa e na oiwi ponoi, aohe no e aeia mai ana.

 

HOOKAHI no a makou aku o nei wa, oia hoi. "e moe malie i ke kai o ko hako," a mai no a hoaleale wale ae no i "ka wai ua lana malie." Oiai hoi, ua loaa mai nei na hooina no ka make o ka hoohuiaina, ua makehewa loa hoi na hana no ke kue aku. E noho malie loa no ko kakou pono, a e kakali hoomanawanui aku hoi no ka hopena o na hana e kuekaaia mai la, malia he ole. A ke ola ole paha hoi, he nani ola ole ana ia, ua naiia a ua hanaia.

 

AOHE o makou hilinai he kahua kahi no ka oiaio no kela lono powa i ke ola o ke Alii aimoku, no ka mea, aole loa paha e ae ana ke Aupuni e ku nei e hana aku ia ano hana ekaeka a hilahila ole. Ina paha i manaoia e hana pela, e kala na wa kupono no ka hookoia. Eia nae hoi, ke kuhi aku nei makou he hana paha kela na na poe hoa'loha o ke Aupuni, no ka hopohopo9 loa i ko ke Alii noho i o, loaa ka uli o na maka i ko lakou makemake hoohuiaina, nolaila, hoopuiwa aku nei i mea no ke Alii e makau ai a haalele iho ia laila. Ma ko ka lahui aoao, aohe he makau a he hopohopo iloko o ia umauma wahine, a ke hoike a hooia kau nei makou, ilala no oia e noho ai a pau pono ka hana, alaila, hele aku ana, e like ko me ka ulu ae o ka makemake iloko ona. Nolaila, mai no kakou a hopohopo nona, aia no oia ke noho mai la me ke ola kino maikai.

 

KUMUKUAI O KE KUIKAHI.

He mea maopopo loa i nei wa ua kupilikii loa ke aho, ke ola a me ke kulana o ke Kuikahi Panailike. A e hoomanaoia mai no hoi, aole no i loihi lea aenei ka wa i hala, i olelo ai makou he mea hoohauoli loa ia no makou ke hoea io mai ia wa e make loa ai o ka noho'na panailike ana, no ka mea, ho hoihoi ana iho ia i ke kulana piha haakei a hookano o lakou nei ma ae a ko ia kou kulana io maoli, a i ae ai hoi lakou na lakou iho no ko lakou pono i imi.

Mamua kau o ka loaa ana mai o ia kuikahi, e ola ana no kakou, a eia no hoi ke ola nei; a ina hoi e make loa aku ana, e mau aku ana no ko kakou ola ana. Na ia haakei i kono i ko kakou hoino a hoohaahaaia, a na ia haawina like no i kono aku ia lakou nei ma ae e noonoo ole iho no ka Moi nana i imi aku ia pono o lakou a me ka lahui oiwi hoi nana i kakoo a i kokua mau.

Ano hoi, ke hea mai nei ka leo hanehane, a o ka makou hoi ia e hooi loa aku nei i kona loheia a puni ka aina holookoa nei, aole loa ia pono panailike e mau ke ole e hoihoi hou ia mai ke kulana a ka lahui e anoi nui nei. Nolaila, ke ole e hoihoi hou ia mai ka pono, aole e ola ka panailike, oia hoi, aohe panailike, aohe hoihoi kulana noho'na Aupuni Moi; ke hoihoi hou ia ae kulana mua, ola ka noho'na panailike mau. Ea, eia no ka hoi ke ola o ka noho'na panailike la. Pehea la ia, e hoea io mai ana anei pela?

 

KELA HAALELE NOHOALII.

Ua lawa no olelo hoakaka ma ko KA MAKAAINANA nei aoao e pili ana i ko ke Aliiaimoku haalele, waiho a hookuu loa ana i kona kuleana i ka Nohoalii o Hawaii nei ma kekahi mau wa like ole i hala ae, aohe e kala, iloko o 1895 a me 1896. Eia nae hoi, ke ooloku hou mai nei ke Kuokoa ma kona helu hope loa iho la o ka Poalima nei a hoaiai ae la hoi i kona manao piha ike wehewehe kanawai. I ulu paha hoi kona ooloku i ka noke o Kapena J.A. Pama, ko ke Aliiaimoku kakauolelo pilikino e noho mai la i Wasinetona, paluku i ke ano o ka hana i lawelaweia ai a loaa ko ke Alii kakauinoa ana i ua palapala la, a makou hoi e olelo nei i nei wa he palapala apuhi haalele loa ia.

Ma kekahi helu i hala koke ae o keia pepa i hoike aku ai makou no ka lono i loaa mai e pili ana no nei ninau. No ia manao paha hoi i komohia iho ai ka oluolu iloko o A.S. Hakawela,

ka loio nana ua palapala i haku, e pane ae ia Kapena Pama me kona hoakaka no kana i hana ai no ia palapala. Ua paneia aku no e ke Kapena me ke kuhiia aku ua hanaia aku kela hana ma ke ano hookikina a hooweliweli, e like no me ka makou i hoike kahiko ai, i mea hoi e pakele ai o na pio e paa ana ma na wahi paa o ke Aupuni, a e hoomanaoia hoi o makou pu no kekahi iloko o ia wa e paa pio hala ole ana. A ua hooi loa ae hoi oia i kana pane ma kekahi mea a makou i makemake ole ai e kamailio mamua, oia hoi, na ko ke Aupuni aoao i koi aku i ke Alii e kakau iho i kona inoa o "Liliuokalani Dominis," no ka makemake ole ka e ike aku iaia ma ke ano he Alii a he Moi no lakou o ke kipi nui ana. Pehea ina e hooweliweli kekahi powa i kahi mea me ke kau aku i kahi ano o ka make imua ona, aia wale no kona pakele a ae aku oia e haawi i kahi mea a ka powa i makemake ai, ua hiki anei ia mea ke oleloia ae ua haawiia aku me ka maikai a me ka laelae? No makou iho, aole loa; aka, e paa mau ana no ka oleloia, ke maopopo loa ae hoi ke ano oiaio o ka hanaia ana i loaa mai ai o ia mea, ma ke ano he mea i loaa mamuli o ka powa. A pela no hoi me nei hana, a makou no hoi i hoaiai kahiko ai.

Ano hoi, e ani ae kakou no ka ike wehewehe kanawai o ka makamaka; a oiai hoi,k aole makou he loio e like la me ke hoa, eia nae, he wahi ike iki no kahi, a o ia no paha ka ike o ka holona. ua hooikaika ae oia ma o na hoike la i ike i ko ke Alii kakau ana i kona inoa, a ke ninau nei makou--he poe hoike anei ia poe no ka Moi? Ke pane aku nei makou--aole; aka, he poe hoike lakou no "Liliuokalani Dominis," he mea i lihi kuleana ole i ka nohoalii, a pololei hou ai no o Kapena Pama ma kana i olelo ai--ina i kakau ke Alii i kona inoa o "Liliuokalani R," (o ka "R" he "Regina," oia hoi, Moi,) ina la ua waiwai a mana piha ia palapala; aka, no ke kakauinoaia ana no me ka mea i makemakeia, ua lilo ua palapala la i mea waiwai ole loa a no  poho wale hoi ka luhi o ka hookikina a hooweliweli ana.

Ke ku nei makou ma ko ka lahui aoao a olelo ae, i lohe pono ai ka makamaka a i ike iho ai hoi i kona hoopunipuni haalele loa, a me ka loaa o kona wehewehe kanawai ana, aole loa he wa  i ike akea ia ai o ke Alii malalo o kona inoa i kakau ai makela palapala haalele kuleana ma ka mooleleo o kona ola ana, koe wale no paha imua o kona poe aialo a me na kahu pili kokoke loa iaia, a he ole loa no hoi ma ke ano o koe wale no paha imua o kona poe aialo a me na kahu pili kokoke loa iaia, a he ole loa no hoi ma ke ano o "(Mrs) Dominis Liliuokalani." He ole a he ole loa no. Eia iho ka makou: mamua aku o ke kau ana ae o kona kaikuanane hiapo ma ka nohoalii, ua ikeia oia ma ke ano o "Mrs. Lydia Kamakaeha Dominis." Lilo o Kalakaua, ke kaikunane hiapo, i Moi, ikeia oia ma keano o "Ka Mea Kiekie, ke Kama'liiwahine Liliuokalani," ma o kekahi kukala pili oihana o ka manawa. A i ka make ana hoi o kona kaikunane muli, ka Mea Kiekie ke Kama'lii W.P. Leleiohoku, "ka Hooilina Moi," ua kukalaia ae oia ma ke ano o "Ka Mea Kiekie, ke Kama'liiwahine Liliuokalani, Ka Hooilina Moi;" a i ka make ana hoi o kona kaikunane Moi, ua pii ae oia a kau ma kona whai ma ka nohoalii a ikeia aku ma ke ano o ka "Moi Liliuokalani," oia hoi, "Liliuokalani R" (I mea kakoo i ko makou kulana, e nana i na hana, na kauoha, na kuahaua, na kukala a me na kanawai ana i apono ai.)

E lawa ana anei hoi keia mau hoaiai a ka holona no ka makamaka loio? Ina aole, eia hou aku no ua wa, oiai, ua lawa ae le no hoi paha keia no nei wa. Nolaila ao hoi, e like no me ko Kapena Pama manao aohe waiwai o kela kakauinoa ana a ke Alii, oiai , aohe mea i ikeia ma ia inoa a ua hiki ole hoi ke ku malalo o ka malumalu o ke kanawai, pela pu no hoi me ko makou. O ia hana a "Liliuokalani Dominis" i hana ai, aohe waiwai, no ka mea, aohe no he kuleana ona i ka noho'alii, aka, no ka "Moi Liliuokalani" nae hoi, aole loa ia i pau, eia no ke mau nei kona kuleana, aohe i pau; a ke onioni ae la, ke onioni mai la, a ke onioni nei; eia la ke pii ae nei, ke kaalo a ke maalo ae la, a o ke ku hou mai no hoi paha koe i ka moku. Eia la, ua pokole ka wa, o Maraki nei a o Nana noi ia kakou, a he mau anahulu helu wale no paha hoi koe a halulu mai a ku i ka paepae o ka ipuka a kau ae a noho pono hou iho iluna o ka moku. Aole loa paha hoi ia he mea hewa, aka, o ko kakou hauoli loa ana aku paha hoi ia. E noho nana aku no kakou iloko o ka malie a me ka hoomanawanui paupauaho ole.

 

Pau e Peresidena Kaliviana a o Peresidena Makinile hoi i nei wa, a i ka Poaha nei oia i kau pono ae ai e hoopumehana maluna pono iho o ia noho. ALua kau o Peresidena Kalivilana i pau ai.