Ka Makaainana, Volume VII, Number 4, 25 Ianuali 1897 — Page 8

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU POAKAHI, IANUARY 25, 1897.

PAGE 8

 

“Ke Aleale Nei ka Wai.”

(Mai ka aoao elima mai.)

            ma o, a ua maopopo loa ka loaa koke mai ke hiki aku ke noi a lakou koiea kauahua. Ae no hoi paha! Aole anei he mea oiaio ua lele lakou nei ma ae mai loko o ke ahi. O na nanaina ia o ka Manawa. Ea, ale ka wai!

            Ma ka manao o ka Aha Kiekie, a ka Lunakanawai Nui i haku ai i ka olelo hooholo, aohe o ke Aupuni kuleana e helu ai i ko ke kanaka kulana waiwai, ma kela hihia o J. D. Parisa i ahewaia ai no ka hooko pono ole i ka palapala helu-kanaka ma ka hoopihapiha pono ana ae. E hoonanaoia ua ahewaia o J. D. Parisa e ka Lunakanawai Apana o Kona Hema, a ua hoohalahala loa mai oia ia nei. Nolaila, ua pone o Parisa a ua pono ole hoi ke Aupuni ma o ka Papa Hoonaauao la. Ea, ku iho la no i ka heka i kahi no o lakou iho, a heaha ana la auaunei hoi ka ke Aupuni hana no ia mea.

            I ko makou lohe mai, i ka paa kiki no ka o ke Kuhina Waiwai a hanaia ai na palapala paihakahaka a ku i kona makemake, i loaa ai ka he mea kokua nui i na Luna Helu Auhau. Eia nae, ma ko ka Aha Kiekie manao, aohe kuleana hapa ai pela, no ka mea, aohe i kauoha ke kana wai helu lahui pela e hana ai.

            Aole no i loihi loa aku nei ka wa i hala, ua makemake loa kekahi poe e kip u a e li ia R. W. Wilikoki a me na poe pio kalaiaina e ae, iea nae, he keu a ke pikokoi o ua poe malaila, na ikeia aku o Kakina, a ua kala aku ka oia imua o ka wahine nona ka hale, pela ka loheia mai, no ka hiki ole i kana wahine ke hele aku. Maalea no la!

            Kupaianaha no hoi kea no o keia poe la. Aohe i nana ae no na manao eena o ka wa i hala, eia nae, ua hele aku no e ike i na hana Hawaii. He poe hoohuiaina e ae no kahi i hiki aku ilaila. Aohe no ka nan@, aia no ka pono o ka laulea like, malia o pili mai no kau wahi ma@u i ka lakou kepau.

            No kahi wa i hala ae i loheia ai no kekahi ano e iwaena o ua aliikoa kiekie o ke Aupuni nei, e ake ana ko nei poe e hoopauia o Konela Makalena. Ua ko no ia manao o lakou, no ka mea, mahope iho nei o na niania aua, ua hoihoi aku la ke Konela i kona hookohu i ka Peresidena, ma kea no oia ka Alihikaua Nui, i kakahiaka Poalima nei. Wabi o ka@ hoakaka, ua hooholo oia e waiho mamuli o ua kuk@ kamailio pu ana me ka Alihikaua Nui i ka la mamua iho. Me he la ka hoi ua “haehae ka manu, ke aleale mai nei ka wai.”

 

Na Pine Hae Hawaii.

            Mamuli o ka nui o na leo noi i ka ona o ka Hale Oiwi no na pine omau hae Hawaii haawi wale, ua konoia oia e kauoha hou aku, a ua hauoli hoi makou e hoike aku ua loaa mai nei. E like no me ka haawi wale ia ana mamua i na poe e kuai ana ma ia halekuai, pela no hoi ia @nei hana hana ana aku, koe wale no, ua like ole ma ka huina a kekahi mea e kuai ai. I ka loaa ana mai mamua, ua haawiia i na poe a pau e kuai ana ina no he hapaumi wale no; i nei wa hoi a ma nei mua aku, e loaa ana i na poe a pau e kuai ana he $100. Ke lehuhehu ai na pine loaa wale, oia hoi, he hookahi no kela a me keia dala hookahi. Ua like ia me keia nei, ina e hoolilo ana kahi mea he $5, he elima no hoi pine e loaa wale mai ana Nolaila, o ka wa keia e ike ae ai i ko kako hoa oiwi, oia no o Wile Kaimana.

            Ma Makaweli, Kauai, i ka Poaha iho la, i hanau mai ai na ka wahine a Francis G@y, he keikikane. Hana moopuna ana ka Lunakanawai hapauea o na Kohala a hoa’loha oiaio hoi o ka lahui Hawaii.

            Ahiahi Poakolu iho la i loheia ia ai e hoopauia ana o Kapena J. Kanae mai ka Oihana Makai, a i kahi la ae i maopopo loa ai. Aohe i loaa kona pani a hiki mai i keia wa. Malia he haole aku ana no paha.

            Ua waiho o Konela Makalena i kona kulana aliikoa a e huli hoi hou aku ana oia no kona wahi i hele mai ai i ka Poalima iho. E pani kuikawa ia ana kona maka lua e Lutanela-Konela Fisa o ka banako o Bihopa Ma.

            Ilalo aku nei o Waialua o Lunakanawai Kaapuni Pere kahi i mālama ai i kekahi noho ana o ka Aha Kaapuni, o ka hele ana i ka Poalima nei a noho i ka Poaono nei, a pau no hoi, hoi mai nei. No ka ma’i loa o ke kahi hoike ma kekahi hihia e hanaia nei, ua hele aku oia e lawe i kana olelo ike.

            Iloko o 6 la, 4 hora a me 5 minute o ka holo ana mai, ua ku mai la ka mokumahu Kopetica ianei i ka hora 4:30 p.m. paha o ka Poalima nei mai Kapalakiko mai. Lehulehu na ohua ana i lawe mai no nei nei. Mahope iho o ka hora 4 p.m. o ka Poaono nui i holo loa aku ai oia no ke Komohana mahope o ka uhao lanahu ana.

            Mamuli iho nei o ua hooikaika ana a Keoki Gareiga, moi o ka Mokupuni @, ua ae ke Aupini i ko @ Gareiga, kona pokii, pae mai ianei, no ke kali ana a loaa he mokumahu mai ka Akau mai, alaila, u holo like laua no ka hooko ana i kekahi haua e pili ana i ko lakou waiwai ma na Paemoko F@ji. A pela no ka hoi ke pau a huli hoi wai.

           

KELA A ME KEIA.

            Mau po huihi keia e hele nei. Ea, hanaio no ka hooilo la.

            I keia Poalua ae e ku mai ai ka makumahu Auseteralia.

            He lala ka Rev. H. W. Peke i nei wa no ka puali o na poe ki pololei.

            Poaha iho la, Mauka o Puunui, ua banau mai na ka wahine a Hale yona Holo, he kaikamahine.

            Ua hoolahaia ae nei ka hoopalau o Misi Juanita Hakinika ia C. J. Falk o Mahukona, Hawaii.

            Eloelo kuaua o ka auwina la Poaono uei a me ka anu pu no hoi kahi i ka pa mai o ka Waikoloa.

            Elua mau Pake i hopuia e Makaikiu Kaapa i ka Poalima nei, hookahi no ka aihue, a o kekahi iho no ke kokua hewa.

            He ahaaiua ka Kapena D. A. Kahookauo o ka Oihana Makai i hoolaulea ao ai i kona poe hoa’loha i ke ahiahi Poakolu iho la.

            E hoomanao na poe mea waiwai, ke pau keia pule, pau ke kuleana e hookomo aku ai i na palapala paihakahaka helu waiwai.

            Ua hoole o J. Gandall o Lihue, Kauai, i ka oiaio o ka makou i hoolaha ai no kona hoopalau me Misi Charlotte K B yd o Honolulu nei.

            Ua hele ike @ makaikai ae o Kuhina Kaua Kopa iwaena o na pualikoa me ko lakou mau pono a pau i kakahiaka Poakolu iho la, a ua pau pu no me ka puali puhiohe a me ka halekoa.

            I ka po o Mahealani, hora 9 paha o ka la 18 nei, ua hanau mai la na ka wahine a Akoni Rosa, he keikikane nui. Maikai no ke ola o ka makuahine, a pela no hoi me ka malihini.

            Ua hanau mai ua ka wahine a R. S. Kapua, o uka o Kauluwela aku nei, i ka Poalima nei, he keikikane. Piha paha ke kakini o ka laua mau keiki, a ke mau nei no ke puhiohe o ka luaui.

            No ka po o Olekukolu ka Wile puhiohe keikikane hou E ole loa ana no paha. Pehea ae la oia i ke keikikane hou a kona oio, no ka po o Mahealani. Malia he wahi ulu aku ana e ia paki ai o kepau

            Ehiku makalii Pake a me kekahi mau keiki Pukiki i hopuhopuia e Makaikiu Kaapa i ka Poaha a me ka Poalima nei, no na hana aihue liilii i na waiwai hoikeike mawaho o kekahi mau halekuai o kakou.

            Mamuli o ka hooikaika ana Kauka Hebeta, kokuaia e Misi Helena Waila, ua loaa he $250 na ka hoolako ana i ka Halemai Pupule me ona wahi kupono e auau ai. Aole no i loihiloa keia heleia aha aku e Misi Waila iwae ia o na poe kalepa a o ka lawa no ia.

            He hale pohaku uinihepa ke kikuluia aku aua no J. Emaluka ma ka aoao Mauka o ka pa o Mahuka, ma alau@i Moi nei, ma Waikiki iho o ka pa papa o Lu and Kuke, oiai, ua lilo ia wahi iaia malalo o kekahi hookima lim loihi. Ke eliia nei kahua, a na Tome Waka aku ana e hana, oiai, oia ka mea koho haahaa loa. Ua manaoia iloko paha o eono pule e pau ai i ka hana.

            Apopo ka la ku mai o ka mokomahu Warimu mai ka Hema no ka Akau, he pane hoi mai ka Poano mai.

            O keia ka la hoano o ka hoohulihuliia ana o Sana Paulo, a he mau anaina haipule me na luakini o Sana Anaru a me Malieokamalu.

            Maluna mai o ka mokomahu Zealandadia i hoea hou mai ai o W N. Limaikaika hoino Pukiki. Ke pani nei oia i ka noho lunahooponopono o ka ohua palemo alaula oiai kona kapena ua holo hoomaha aku nei i ka Lua-o-Pele.

            Hora 10 o ka po Poakahi i hala i ku mai ai ka mokumahu Miowera iloko o 9½ holo mai Vanekova mai. Ua lehulehu no na ohua ana i lawe mai a me 370 tona ukana. Ahiahi molehulehu iho o ka Poalua ae i niau loa aku ai no ka Hema.

            Ma ka Home Makuahine Kapiolani, i ka po Poalua iho la, la 19 nei, ua hanau mai na ka wahine a W. Keiki, o ka Halepai Kekake, he keikikane. Aole i maopopo ia makou ka wa i hanau ai, no Mahealani paha, a no Kulu paha. Eleu no ka hoi kanaka liilii.

            Ua huli hoi mai nei o Paulo Numana a me kana wahine me na ola kino maikai, mahope o ka hala ana o kekahi mau malama ia laua ma na aian e, maluna mai o ka makumahu Kopetica I Guatemala aku nei ka o Paulo, a ua nui kona mahalo ia wahi. Nui ka ke d@ a ko laila poe i ka mahi kope.

            Ma ka moku nahu Kuianakauhale o Pekina e holo aku ai o L. A. Kakina a me kana wahine no Amerika. Ke hiki ole ka laua e holo aku, alaila, i kela pule aku. Aohe ka ana hana Aupuni e holo ai, aka, he mau hana ponoi maoli no, eia nae, ke hiki ka iaia, e walaau aku ana no ia no ka hoohuiaina.

           

O Kamaa Wale No!

 

Pomaikai no ka Mea Ilihune.

            Ma keia mua aku he 5 ke hoolaweia ana no kela a me keia kuai ana ma ke dala kuike ma na waiwai a pau o ko makou halekuai. Ehoomanao ua kau moakaka ia kumukuai kuike maluna o kela a me keia mea no ke kuai aku. Nolaila, he pomaikai ke kuai ma o ko makou nei halekuai, ua like me he 10 pa-keneta a oi ma na wahi e ai i kau moakaka ole ia kumukuai.

            Mamuli hoi o ka nui o ka makou hana i ka makahiki 1896 i pau iho la i konoia mai ai makou e hana aku e like me keia ae la, i mea hoi e pomaikai ai o ko makou poe kuai mai a e hoomahuahua loa aku ai no hoi kahi i ka makou hana. O kamaa wale no ka makou e lawelawe nei, i koaa mai ma ke kuai kukaa a ua emi loa iho i ko na poe e ae maanei; a nolaila, pel no hoi paha e hoemi loa ia iho ai kumukuai o na kamaa i hiki ole i na wahi e ae ke hoohoa mai.

            No ka oluolu, ka heahea a me ka hookipa maikai mai ke kumu i pii mau ai o ka makou hana, a ke hauoli nei no ia mea. Aia ka makou ma kamaa ma na wawae o na poe kupono a pau mei Hawaii a Niihau. E kipa a e hoao i ko makou Halekuai Kamaa, a ua hoihoiia kela a me keia ke komo mai ina no aole e kuai ana.

 

Hui Kamaa o na Poe Hana

D. B. Kamika

Luna Nui.

Alanui Papu, makai mai o ke @ o Monikahaae. jrj. 25 tf.