Ka Makaainana, Volume VII, Number 4, 25 Ianuali 1897 — Page 4

Ka Makaainana.

4                      HONOLULU  OAHU, POAKAHI, IANUARI 26, 1897

 

KA MAKAAINANA, HE NUPEPA OILI PULE.

 

F. J. TESTA (Hoke),

Ono. Luna Nui a Lunahooponopono

Wahi Noho, ma Honolulu.

KEENA: Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui konia.

 

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa .................................    .15

10 Inoa.................................   .20

Maluna aku o 10 Inoa..........   .25

            Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

 

POAKAHI, IANUARI 25, 1897.

 

            LEHULEHU na leo mahalo no ka makou "Alemanaka Hawaii" No keaha no auanei hoi ka mea e ole a i, oiai, i KA MAKAAINANA nei hookahi wale no ia ano.

 

            HAUOLI ka hoi makkou.  Heaha mai ke kumu o keia hauoli?  Ka i no hoi paha, i ko ka Ahahui Aloha Aina apo mai i ka makou kumuhana hou o ka onou a hou pono ana aku.  Eia ke noonoo nei, ke eueu nei a ke hana nei, a o ka hoohana a hooko aku koe.  He kahoaka keia e hoike mai ana ua komohia ke aloha a me ka makee io, aole hoi o ke ku kii wale iho no iloko o ka noho'na mumule.

 

            E LIKE no me ka wa i hala ae, pela no hoi ia i nei makahiki, ka loli ole ae o ko KA MAKAAINANA nei hoohialaai a makahehiia, a ua ukali pu mai no hoi me ia mau loina ae la ka oi loa ae o ka hilinaiia mai, a o ka makou hoi ia e mahalo nei.  Ia makou no la hoi ka mea i hilinaiia ai mamua, a ua hooi loa ia hoi i ke ku kaokoa loa ana ae, oiai, ua kaawale aku ka eleao a me ka ponalo.  Mamuli no hoi o keia hilinaiia, ke pii akahele aku nei na heluna pepa i laweia a e oi loa aku ana paha hoi i ko ka makahiki i pau iho la.

 

            KE hoaiai mau nei ka ohua palemo liula, o ia ka Hoku, malalo o kona lunahooponopono hou, aole ka kakkou e lilo i poe kupa a makaainana Amerika ke ole e hui aku kakou me ka poai hoohuiaina a hookahi ke noi like ana no ko kakou hoohuiia aku.  He alakai lalau loa keia.  Ina paha mamuli o kekahi ulia ana o ka manawa e nee aku nei imua e hoohuiia mai ko kakou aina aloha nei e Amerika Huipuia, he mea maopopo loa mai ka manawa mai o ia hana e hanaia mai ai pela, mai ia wa auanei kakou a pau e lilo ai i poe kupa Amerika me ke kuleana makaainana piha e koho balota ai.  Nolaila, mai no kakou a puni i na olelo pelo a na alopeka, aka, e noho no me ka hopohopo ole a iloko no hoi o "ka wai ua lana malie."

 

UA UIHA IO ANEI?

 

            Oiai hoi ka lahui e nanea ana, a e eneu ana hoi lakou nei ma ae, he mea oiaio anei ua uiha io kakou?  Ina he oiaio he poe io kahi iwaena o kakou i uiha, alaila, aia no ia poe iwaena o na poe ake loaa, ake hanohano a ake oihana, a o ka paiia aku ka mea e oi loa ai o ka olu o ia ano poe.  Ke hoomanao nei no paha hoi kahi poe o kakou i na olelo a Kakina i hoopuka ai mamua aku nei, mahope mai o ke kahulihia ana o ke Aupuni kumu, oia hoi, ina e hiki ia lakou (o ka lahui oiwi kan i manao ai) ke kakali, ua hiki no ia lakou ke hoomau aku ia ano noho a kakali ana.

            He mea hewa ole paha hoi ia makouke lawe mai i kela mau olelo a Kakina i hoopuka ai iloko o kona inaina no ko kakou hui pu ole aku me ia a me lakou, a malalo hoi o kana a me ka lakou alakai ana, a hoopili mai no kakou iloko o keia manawa, oia hoi, ina ua hiki ia kakou ke noho me ka hoomanawanui iloko o na makahiki eha i hala ae mai ke kahulihia ana, heaha hoi ka mea e hiki hou ole aku ai ia kakou ke hoomau aku no ma ia noho ana iloko o ka hoomanawa nui.  Ke hilinai nei makou ina no e hiki ana ia kakou, ua makaukau mau no makou e hoomau aku ma ia ano; aka, i okoa mai no hoi ka ka lahui hana, alaila, pela no paha auanei hoi makou e loli ai, eia nae, aohe o makou wahi manaolana iki pela.

            Pinepine ka makou hoike ana aku i ka manawa i aui a i hala ae aole loa e loaa iki ana ka hoohuiaina ia lakou nei ma ae, aia wale no a huli a hui aku kakou me lakou a mahope hoi o ka lakou alakai ana.  Ke ole kakou e huli a hui aku, aole loa ia iini palaualel@ o lakou e loaa iki mai ana.  Ua maopopo no keia mea ia lakou ma ae, oiai, ua hoikeia mai no lakou aia wale no pela e loaa ai.  Nolaila, ke ninau nei makou--ua makaukau anei hoi ka hapanui o ka lahui e hookumakaia ia lakou iho?  Ina aole, alaila, o ka makou uwale no ia kakou a pau, e hoemau aku i ka hoomanawanui iloko o ka noho'na manaolana mau.

            Ke oiaio hoi na lono ke holomuku aku nei kekahi poe o kakou ma ka aoao kumakaia mai i ka lahui a me ka aina, alaila, he hoike paha ia no ka uiha io o ia poe i palahe aku la ka palu.  Eia nae hoi, i ko makou noii a huli ana aku i ka oiaio, o na hana ano like no me ia mahope koke iho o ke kahulihia ana, o ka hoonuinui wale iho no , a o na poe no e lawelawe ana i ko ke Aupuni hana, o lakou no ia i pipili aku la.  I hana aku ia no hoi paha i mau ai no kahi hana, a ike ole i ka noho'na hune a me ka pololi.  O ko ia poe kuleana no ia, a he mea hewa ole no ia no lakou, eia nae, he poe kumakaia aku la no lakou i ko lakou aina @ ka hapanui nui ae o ka lahui @wi.

            Ina na uiha io ia poe i pipili aku la, pehea ae hoi ka hapanui?  Ke kuhihewa ole makou, e like no me ko makou uiha a paupauaho ole, pela aku la no paha hoi me ka hapanui oka lahui.  O na poe no i lele aku la mawaho o ka pa, ua like aku la no lakou me na poe i lele mai loko ae o ke pa-palai a haule iloko o ke ahi, oia hoi, ua pokole ke aho.  No ka hapanui ae hoi, ke hoaiai hou aku nei no makou, ua hilinai a ua koho wale makou ina aole i kauoha okoa ia mai nei ke Aliiaimoku, aole loa oia e holo aku i o iloko o keia kau anu o ka hooilo.  He mea no nei i hiki i kela a me keia ke koho iho ina no he hupo haalele loa ia mea.

            No keaha hoi ko ka hapanui o ka lahui kumu e @iha iho ai?  Oiai nae hoi, aole makou i komo aku iloko o ka hilinaiia mai no ka ke Aliiaimoku nanehuna e lolii la iloko o kona umauma a me kona houpo, ana hoi e lualai mai la i o iloko o ke anu aaki, eia uae, ua lalapa mau no ka manaolana iloko o makou, a ke olelo nei-ua hiki ole anei hoi ia kakou ke hoomanawanui hou aku?  E hoomanawanui kakou, a he mea maopopo loa no ma ke koho aku, aole i loihi a e mamao loa aku ka wa, e loheia mai ana no noua a e lilo ai hoi i mea no kakou a pau e hauoli ai.  Nolaila, mai puni aku kakou i na pelo mai a na alopeka.

 

PIHA HOONUINUI OLELO.

 

            Ke nana iho kakou ma na nupepa o ka aoao hoohuiaina, me he la ke pau loa aku nei kakou oiwi i ka huli ma ia aoao, a o na poe wale no i kee iho, mawaho ae o makou nei a me na hoa nupepa e ae o ko ka lahui aoao, he poe kakaikahi loa wale no i hiki ke heluia ma na manamana-lima.  A na ia mau nupepa no e hoike ae nei me ke ano haakei a haaheo o ke ano paikano a painuu loa no ka lilo aku o mea a o mea mai ko ka lahui aoao aku, koe nae hoi ka hoike ae e kaia no i lilo ai a i hihia ai ua umiumi i kepau ulu.

            Na lakou no hoi i hoike ae i ka huli nui o ko Wailuku poe a me ke na Koolau aenei, o ka mua, malalo ka o ka hooikaika ana a kekahi oiwi i uoho oihana mamua, a o ka hope iho ka hoi, malalo o na hoeueu a hooikaika ana a kekahi wahi haole i maopopo loa kona hiki pono ole ke hoomaopopo i kana olelo ponoi.  Ae, ua hiki aku la no hoi paha, eia nae, aohe o makou hilinai iki eia kakou ke holomuku aku nei ma ia aoao aloha ole i ka aina me ka manao e haawi wale aku no mamuli o na hoohulihuli a hoomalimali ana a na haole ike ole i ka hilahila.

            Ma ke ano o keia mau hoonuinui olelo ana, me he la e hoike nui ae ana lakou nei ma ae ua manaka a ua uiha ka lahui.  O ka makou hoi ia e haohao nei, aka, ua maopopo no ke kumu mai o keia mau manao, he mea "hoohoihoi makuahonowai" wale no.  Aia no ka pono a eueu mau ka manaolana iwaena o ko lakou poe, @ pau nui auauei hoi i ka haaleleia.  No makou a no kakou iho, aohe mea e hopohopo ai, koe wale no ko kakou hoomau aku i ka no'na iloko o ka manaolana, oia hoi, eia aku no a he wa e hoea mai ana, e hoopololei hou ia ae ai ka hewa i hanaia mai ia kakou.  E hookuu a e waiho aku i na poe hoohuiaina "e hoomaha iloko o ka maluhia," a ia lakou no lakou e make iho ai.

 

OIA, HO AE IMUA!

 

            Ina he oiaio kaena a ka poai ake hoohuiaina o kakou nei, eia ka ke huli nui aku nei na oiwi maoli o ka aina nei a kakoo i kela manao kumakaia, alaila, ke ike nei makou i ka waiwai o ka makou i hoeueu ai mamua iki aku nei, oia hoi, ma ke koho balota kakou e ike ai i ka puana oiaio a ka moe.  Ke hilinai io paha hoi lakou nei ma ae no kolakou lanakila iwaena o ka lahui, o ka makou wale no e olelo ae--ano ka wa, oia, he ae kakou imua o ka pahu balota, i akaka ai hoi paha ke ko o ia iini pala@ alelo o lakou (he poe kuewa @ ai nae hoi ka hapanui loa e ma ke make nei, he poe hoi i ike ole iho ia mea he hilahila).  Ma k@ KA MAKAAINANA nei aoao, ua makaukau loa hoi makou e haawi pio aku ina e hoike mai ana ka puana o ia koho balota ana o ka makemake io ia o ka hananui o ka lahui, oiai, aia ko makou kalele a hiliuai ana mahope o ka hapanui, a aole loa hoi mahope o ka hapauuku a mailuilu haalele loa.  Ke loaa io ia puana, alaila, ke hooia e aku nei no makou, ia wa a ia wa wale no auanei hoi makou e huli aku ai a hooikaika no ia manao, oiai, o ka iini a make make ia o ka hapanui o ka lahui, aka, aole loa mamua ae.  Oia, ho ae imua!