Ka Makaainana, Volume VII, Number 2, 11 January 1897 — Page 4

Ka Makaainana.

HE NUPEPA OILI PULE.

 

F. J. TESTA (Hoke),

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

Wahi Noho, ma Honolulu.

KEENA:  Helu 327, Alanui Moi, ma

Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

 

UKU O KA NUPEPA,

No Hookahi Kone………………………………………………………….. $   .10           

No Hookahi Malama………………………………………………………..        .25

No Ekolu Malama…………………………………………………………..        .75

No Eono Malama……………………………………………………………     1.25

Ina e hookaa mua ia, peneia ka uku:

No Ekolu Malama……………………………………………………………$    .50

No Eono Malama…………………………………………………………….    1.00

Hookahi Makahiki……………………………………………………………   2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa…………………………………………………………………………     .15

10 Inoa………………………………………………………………………..     .20

Maluna aku o 10 Inoa…………………………………………………………    .25

   Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

POAKAHI, IANUARI 11, 1897.

   Ia makou pololei mai no na kauoha nupepa a pau, aole i kahi ae, a e  hookoia aku no me ka eleu a me ka hakalia ole.

 

   MA o ka make ana o Kuhina Wilisi, ko Amerika Huipuia Elele Kiekie a Kuhina Mana Nui ma Hawaii nei, ua nalo aku he kauwa waiwai a hoopono no ia Aupuni.  A ma kona ano oia ka hope o Peresidena Kaliyi-lana, ko kakou hoa’loha kupaa a oiaio, ma o kakou nei, ua ili iho he kaumaha maluna o kakou, aole hoi ma kona ano he kanaka, aka, ma kona ano kalai aina.  Maluna o kona hokua i kau ai kekahi hana koikoi loa i loaa mua ole paha hoi i kahi loea kalaiaina Amerika o ka hooko ana oia nae, ua hauaia e ia me ka poino ole a ku pono i kahi e oluolu ai o ka Rhpubalika o Hawaii.

 

   EIA mai me nei helu, e like no me ka makou hooia ma ka helu i bala, ka makou “Alema naka Hawaii” haawi makana i na makamaka a pau e lawe ana i KA MAKAAINANA nei, aohe mea e koe.  Ua haaheo makou i ke kaena ae, e ole ka oluolu o J. Liwai Kukahi, ia hoa oiwi opio o makou, loaa keia pomai kai i ka lehulehu, a mai ia makou wale aku no ia e loaa ai, aole loa mai ia hai ae.  Lehulehu na makamaka i kauoha mai no ona “Alemanaka Hawaii” i like no me ko ka makahiki i hala, a nolaila, eia mai no ia me nei helu.  Ua hoikeia mai makou ua nui ka makemakeia o ka makou Alemanaka iwaena o na poe mahiai a me lawaia, no ka ikeia o ka pololei, a o ka mea no hoi ia i komo mai ia makou e hoopuka hou aku.  Ke hoike aku nei nae hoi makou ina he mau kinaunau a paewaewa kekahi, a i ole ia, he manao nema paha, e pane pololei mai no ia makou, a na makou no hoi ia e hana aku i ka mea hiki.

HUAKAI ALII MA AMERIKA.

 

   No ka ke Aliiaimoku huakai o ka hele ana i ka loa a me ka laula o Amerika Huipuia a o lualai mai la hoi i ke anu aaki o ka hooilo ma Bosetona, aohe olelo ana ua hoea aku oia ma na wahi like ole i hoikeia ma kahi okoa ae o keia helu.  Aka, no ka hapanui ae o na mea i hoikeia ma na nupepa Amerika ua oleloia e ke Alii i na poe kakau nupepa like ole i hiki a i hiki ole aku paha hoi imua ona, aohe o makou wahi mea a hilinai iki.

   A e like no hoi me ka maopopo ole i ke Kuokoa maoli o ke ano a me ka manao nui o ka ke Aliiaimoku huakai, pela no hoi i maopopo ole loa ai ia makou, aka, ua lilo nae hoi ia i mea hoolanalana loa ia makou, a ke kuhihewa ole hoi makou, ka hapanui loa aku no hoi kahi o ka lahui.  Ina ua hilinai kuhihewa ka makamaka “o ka ‘iwihilo’ maoli ka” o ka ke Alii huakai, o ia kona hele aku e ike ia Peresidena Kalivilana, ua nani no ia kuhihewa ana ona i ka hilinai lalau i na olelo lauahea wale i hiki ole loa ke hooia a hilinaiia, a hewa iho la nae hoiimua o ua hoa nei kekahi “poe makamaka e hoomau ne i ka paakiki ana.”  Ma kahi hoi o ia hoomau i ka paakiki, aohe a makou hoahewa ana, oiai, ua ahona ia mamua ae o ka palahe wale aku no a pipili i kepau.

   Eia nae hoi, ua like no ka lalau o ko ka makamaka hilinai ana i keia “iwihilo” ae la e like me ia i olohewa ae ai ua lilo ke Alii “i hoike moakaka maika” no lakou “ma ka hooia ana ‘He Aupuni mau ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei.’”  Ina e nana pono ia ae kahi o ia mau olelo i puka ae ai, me he la ua ano like iho no ia me kekahi olelo e ae i hoikeia na ke Alii i hoopuka, i kona ninauia ana aku ina paha he oiaio e kuai hale a aina ana oia a noho loa aku i Burukeline, he wahi mawaho ae a Bosetona, ma kona pane ana: “O keia ka mua loa a’u i lohe ai no ia mea.”  A me he mea la pela io no.  Ke kuhihewa ole hoi ka makoukoho aua, ua maopopo loa no ia makouka mea kakau nana paha i kakau iho i keia mau olelo no ko ke Alii manao “he kulana mau a paa loa koke Aupuni Repuba-lika Hawaii,” oia no kela “Hoku o Betelehema” i kamaaina kahiko loa ia hoi e ko Lahaina poe, nona ka inoa o G. D. Gilimana, ke Kanikela Keuerala o ke Aupuni o ua o Kuokoa ma ia kulanakauhale: O ka makou koho wale keia ae la, a me h@ la o ia maoli io no paha ka pololei loa Aniani wale no hoi na hana a na poe manaoino a me ke ake hoino, aka, he wa no e hoea mai ana ma neia mua aku e loli ae ai na alelo o ia ano poe.

 

PEHEA E ULOLOHI NEI?

 

   Ae, e aha ana hoi.  Ua konoia mai makou e waiho aku i keia ninau ae la imua o ka lahui, a oi loa aku hoi, imua o ka Ahahui Aloha Aina a ko makou hoa’loha, J. K. Kaulia, e noho hoomalu nei ma ke ano Peresidena.  No kahi wa i hala ae, no na malama hope ekolu a oi o ka makahiki i hala iho la, i noke mau aku ai makou i ka hoaiai aku no ka mea e pili ana i ko kakou noi ae i ke Aupuni e ku nei e aeia mai ma ko koho balota e hooholoia ai ka hopena kalaiaina o ko ka kou aina nei, eia nae, iloko o ia manawa loihi, aole i apo a hoomaopopoia mai ia kumuhana e ua ahahui la, a ole loa aku no hoi e ka Ahahui Kalaiaina o ka hele ana mai e hoopa ia makou i kinohi i ke ano a me ka manao o ia kumuhana.  Mai ia wa mai a hiki i nei wa, he ole ka mea i lohe hou ia.

   Oiai hoi ka poai ake hoohui aina eia ke hoeueu a ke hooika ika nei, aole ma o kakou nei wale no, aka, ua pau pu no a ma Amerika Huipuia kekahi, eia no kakou ke loni a ke apaapa nei.  No keaha a no hea mai lo keia ano hoomaopopo oia i loaa ia kakou?  Mai no kakou a hilinai kuhihewa aku na hai mai ana kakou e kokua ina aole kakou e eueu pu ae ma ka hana ana no kakou iho, no ka mea, ua lilo i mea oleloia no kakou ma na aina e no ko kakou hoomaopopo ole, aia wale no ka ko kakou, ake nui o ka inu giui a me ka ai i ka poi a me ka i’a.  Ua ake loa makou e hooliloia kela mau olelo i mea ole, a nolaila i pono ai kakou e hana.  Ke kuhihewa ole makou, aia no kakou a hana no kakou iho, alaila, loaa mai ke alohaia a me ka ikeia mai he makee no ka ko kakou i ka aina nei a me ko kakou kulana lahui; a ke ole kakou e hana no kakou iho, ua ahona e noho mumule loa kakou ma ue mua aku.

   Ua lilo ko kakou palaleha a hoomaopopo ole i mea ua makou e noonoo nui loa ai, a no ia hoi makou e ui aku nei i ka Ahahui Aloha Aiha e hopu mai i ke kumuhana kue hookuiaiua a ouou aku imua.  O ke auo o ka hana i makemakeia, o ka hoouna aku i na palapala hoopii ma na apana like ole no ke kakauinoaia mai e na poe i oo a i kupono e koho balota, a na ia uhahui hoi ia e hoo@@@ aku i kahi e loaa mai ai o ka ikei a me ka waiwai no ka hapanui.  Me keia mau hoakaka pokole loa, me ke koe mai no me makou ka oi loa aku no na hoolala ana e hoohana aku ai, ke waiho aku nei makou i nei kumuhana na ka lahui ia e apo mai ma o ka Ahahui Aloha Aina la.  A i ae ole ia mai no hoi ka apo ana ae, a ka maopopo koke o ia mea, o ka makou ia e ake aku nei e ike.

 

“KE ALEALE NEI KA WAI.”

 

   Ae, me he la ua pololei loa io no neia poo-manao hou e kau ae la maluna, no ka mea, o na kahoaka no ia e ikeia aku nei o mua i ka aleale mai o ka wai; aka, na ke au no nae paha hoi ia o ka manawa e hoike a e hooia loa mai.

 

   Iwaena o na nupepa Amerika, a i ke Aliiaimoku hoi e kaahele la ia aina nui, ua hoomaka koke ia ae no ka hailuku a hailiili ana iaia wahine, eia @n@e, aia wale no ia ano @ana ekaeka a hoopailua iwaena o kekahi mau nupepa i kipeia, e laa me ka Hoku o Wasinetona a me ka La o Nu Ioka.  O ka hapanui loa ae, he mahalo i ke Alii, no kona kulana wahine kilakila, ke akahai, ka maikai ma ke kamailio ana, ka naauao, a pela wale aku.

  

   E kala no i ikeia ai ia ano, iwaena o na poe a pau i kipa a launa pu me ia ma o kakou nei.  Akahi no a ike pono ia mai la oia ma o a e ko o poe hoi i ike mua ole iaia.  No ia ikeia mai ona i loli ae ai kamailio ana a ko laila mau nupepa.  Mai oi loa aku no ka paha hoi ka pono ina oia i holo kahiko he mau makahiki i hala ae.

 

   Hele no hoi a piha na makahiki elua mai ka kiko ana o kela huaele a kamalii iwaho o Laeahi, hinape hou no ia kakoo o lakou nei ma ae.  Mamao no ka hoopai o ko ke Akua mau lima i a poe i hooko ole i ka hana o ka pono io maoli.  A owai aku la auanei hoi koa?  He ouli no keia, no ka mea, eia “ke aleale mai nei ka wai.”

 

   Ua waihoia mai ke ake hookelakela a hoohiwahiwa aku i kahi mea o ko na aina e mai a i keia au oehaa, ma na hana hoolewa Aupuni i haawiia no ke Kuhina Amerika i make.  Ma nei haua a keia Repubalika, ua lilo ka lehulehu i poe hoihoi ole ma ka uka ana i na lilo no ia hookeakela a hoohiwahiwa ana.

 

    Me he la i ka makou hoomaopopo aku, i haawiia no kela hoolewa hoohanohano @ ke Aupuni i mea e hoikeike ai i na aahu koa paihi o na aliikoa o na pualikoa o ka Repubalika a me ko na ukali