Ka Makaainana, Volume VI, Number 19, 9 Nowemapa 1896 — Page 4
| This text was transcribed by: | Betty Yang Green |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
HONOLULU , OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 9, 1896
KA MAKA AINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
Ona, Luna Nui a Lunahoopanopano.
Wahi Noho ma Honolulu.
UKU O KA NUPEPA
No Hookahi Kope ………………………… $ .10
No Moku Malama ………………………… $ .50
No Eono Malama …………………………. 1.00
Hookani Makahiki ………………………… 2.00
5 Inoa ……………………………………… .15
10 Inoa …………………………………….. .20
Maluna aku o 10 Inoa ……………………... .25
Aia
POAKAHI, NOVEMABA 9, 1896.
OIA, ho ae kakou imua o ka pahu balota, i Akaka lea ai hoi ko Hawaii nei hopena io. He mea makehewa ka hoole wale iho no me ka hoao ole ae. Oi hoi paha!
Ke ionoionoia nei e hoea mai ana ka i o kakou nei me ko ke Aupuni ae he 13,000 poe limahana o na lahui Asia (Pake a me Kepani) mamua ae o ka pau ana o nei makahiki. Pehea hoi nei, na hiki anei ke oleloia he loina keia no ke ake hoohuiaina io o nei Aupuni oehaa a ka henolele (?) i noho ai? Apiki no paha hoi lakou nei ma ae.
MA kea no o KA MAKAAINANA nei kekahi o na wahaolelo ma ko ka lahui aoao, ke pane aku nei makou ia Kuhina Poka i ka noa a me ke kuokoa o Honolulu nei. He keehina keia i lawelawe ole ia e kahi nupepa oiwi mamua, aka, he mea mau no hoiia iwaena o ua anaiua naauao a pau. Apama, ua noa!
No kekahi manao i hoopukaia ma ka ohakulai o ka waoakua o luna lio loa aku nei e pili ana i ka “hookano maoli” o kekahi wahine Hawaii e noho nei a i hanau keiki ma ka Home Moiwahine Kapiolani, no kona ai ole ka i na mea ai Hawaii, aka, he mea mea ai haole wale no ka, ua kihi kino ma ke poo wahine o lawelawe kno ponoi nei ma ia puuhouua o na makuahine oiwi inoa o makou a hoike mai la no ka oiaio ole o ua mea i hoolahaia. He mau olelo paani a lealea wale no ka o kela ano ae la ka i hoopukaia ma kea no hookaau, me ka manao ole ia e pakaukau hele ia aku ana a lilo i mea nui loa e huaiia ai i kea kea. Aole o ka noho manuahi ana o kea hi wahine me kekahi mea, he mea keakea ia i kona kuoono o komo ma ia home. Ua noa ia home no na makuahine a pau, aohe olelo a uinau ana.
KAKOO KOHO BALOTA.
Ua loihi na helu o KA MAKAAINANA Nei i hala ae i hoomaikeiki aku ai makou no ka manao a me ke kumuhana koho balota o ka lahui, oia hoi, e aeia mai e hono balota kakou no ka ainau e pili ana i ke ano hooponopono aupuni a ka hapanui e makemake ai. Ano hoi, ua aapa mai la na lala o ka Puali Puhiohe Lahui i nei ku nuhana oiai lakou e noho mai la ma Kapaiakiko, e like me ka makou hoomahui iki ma ka helu i hala a e huai pau ia aku nei hoi ma nei helu o ka lakou palapala noi i waiho aku ai imua o Kuhina Poka no ka waihoia ae o ka niuau hoohuiaina ma ko ka lahui koho balota ana.
He kakoo a ke kokua ana mai hoi keia i ka makou kumuhana e paipai nei, a he mea e no hoi ke kamahao o ka loaa ana o keia mauao ia lakou. Ma ka makou hoomaopopo iho, ke olohewa ole nae paha hoi makou, ua ulu mai no pahi i hoi neia manao iloko o lakou mamuli o ka ike a hoomaopopo lea apa i ke ano o ka hana e lawelaweia ai a lilo i mea laulea loa no ka lahuikanaka o kela aina a Aupuni nui a lakou i hele ai i ka loa a me ka laula. Ua kea ia lakou ka ike a hoomaopopo o kea no hana ia e pono ai kakou, a eia no hoi kakou o ka aina ke hoopupu nei me ke kali malie aku ua hai e hana mai i ka mea no kakou e pono ai.
Ke noho nei no kahi poe o kakou me ia manao kaukai n hai a na waho e hana mai. no makou nei hoi, aole loa ia manao ana pela. O kekahi no hoi, ken oho nei no kahi poe o kakou me ka manao kuhihewa, ina kakaou e koi aku ana i nei Aupuni e koho balota, ua like no ka ia me ko kakou nei ana aku e aeia mai kakou e hoohiki aku, I hiki ai ka hoi ke koho aku i ka kakou poe e makemake ai, a i ole ia, i kekahi kumuhana paha. Ma neia manao hope, ua kuhihewa loa io no ia manao ana pela; no ka mea, ke makaukau kakou e kakauinea i na palapala hoopii e noiia aku ana e aeia ma ke koho balota ana e like me ia malalo o ke kumukauawai o 1887, kela kumukauawai elau pu no hoi a lakou nei ma ae no i onou mai ai maluna o ka Moi a me ka lahui oiwi, a e like no hoi me ia e mau ana ma ka la 17 o Ianauri, 1893, ka la i hookahulihiaia ai o ke Aupuni Moi kumu e na koa li a o Amerika Huipuia. A ma nei mea, ua loaa mai la no hoi he kakou ana ia makou main a lala mai o ke Puali Pahiohe Lahui. O ka hana wale no i koe, aia mai no ia ma ko ka lehulehu aoao.
AKE HAHA HOOHUIAINA.
Ua hiki mai a eia i o kakou nei o John W. Foster (Keoni Poka) a na KA MAKAAINANA nei no i hoomahui mua aku i ka lahui. Ae, eia oia me kakou no kekahi mau la helu wale no, aole no e loihi loa ana. Nona ke poo i noonoo a me ka lima i lawelawe iho i kela kuikahi hoo huiaina a kona haku Peresidena Harisona i hoouna ai i ka Aba Senate no ka hoohui aku ia Hawaii nei, ma o ka haawi wale ia aku no me ka ui a koi ole ia mai o ko ka lahui manao e kela poe elele elima o ka poai i kipi a i pakaha iho ai i ka nohoalii o Hawaii i na la makamua o 1893, a o ia no hoi ka Peresidena Kalivalana, ko kakou hoa’loha oiaio, i unuhi ai mai ka waiho ana imua o ka Aha Senate. Ua kappa kuhihewa ia nae hoi oia e ke Kuokoa o “ka luaui o ka hoohuiaina.” Aole pela ka mea polelei loa, aka, oia kekahi o na Iuaui lehulehu o ia kumuhana kamehai e kaili kohu ole aku i ko kakou aina kulaiwi nei, ma muli wale no o na olelo Akaka ole o ka oiaio a kokahi poe pakaha, me ka ui mua ole mai i ko kakou oiwi manao e pili ana no ia mea.
Lehulehu wale ua manawa a makou i hoomaikeike aku ai imua o kakou oiwi aole loa ia manao palaualelo ekaeka e loaa ana me ko kakou ae ole, koe wale no paha hoi a kaili limanui ia aku me ka hilahila ole, a i ole ia, kauaia mai paha a lawe aku ia kakou a me o kakou aina pu ma kea no he pio a eke kaua, o kea no hana hoi a ka mea oi ae o ka iakai e hana mai ai ma luna ilo o ka mea nawaliwaii. Ua nui na mea i oleloia no ke kumu e nei huakai ana i o kakou nei, aohe nae hoi he mea i maopopo; a iloko hoi o kona ninau ponoi ia ana aku e ko kakou poe kakau nupepa na nu o ka mahaoi ana aku, na poneia mai aohe ana hana o ka holo ana mai mawaho ae o ka ike, ke makaikai, ka hooluolu a me ka hoomaha. A e like no me ia ae la, pela no oia i hoike aku ai i ko Kapalakiko poe kaku nupepa mamua o kona holo ana mai no nei.
Ke hoike aku nei nae hoi makou me ka hui ole me ia, he hana no kaua o ka hiki ana mai nei, a ua hoomaopopoia hoi na lakou ma ae no oia i kauoha aku e hiki mai, no ka upuia o Makanile ke kohola mai ana e o i pe residena. Ua hoomahui ae no hoi makou ma ka helu i hala no kea no o ia hana, oia hoi, ka haha ana mai no ka mea pili i ka hoohuiaina. A ano hoi, ke kamailio aku nei makou me ka maopopo loa, e hiki ole ai hoi ke hoohewahewaia. Ua hui oia me kekahi hoa’loha ili keokeo o ka lahui Hawaii i kekahi la i hala iho la, a ua hoopa aku pehea la e kupono ole ai o Hawaii nei ke hoohuiia. Ma ka aoao aku hoi o ko kakou hoa’loha, ua hoike moakaka ia aka ina kakou e hoohuiia, o ka wa no ia e pau a e pio loa ai o na oihana mahiai a kau aku hoi ke koikoi maluna o ke aupuni hoohui mai e hanai mai ai i keia lahui holookoa, oiai, ua aneane loa no hoi e pai-a-pai na pomaikai maialo o ke Kuikahi Panailike, a aohe no i oi loa ae ko Hawaii nei pomaikai i ko Amerika Huipuia. Aole no hoi o ia wale, aka, ua hoomaikeikeia aku he mea loaa no ka hoohuiaina ina i ake mua loa ia no ia mea, malalo o ke Aupuni Moi a meka ae pu o ka lahui kumu, ina i lawelaweia ma kea no akahele. I nei wa hoi, aole loa ia mea e loaa iki ana mai ka lahui oiwi aku, no ka mea, ua ino ka mea i hanaia a me ka ekaeka pu o ka maunu, a ua mamao loa aku hoi ko lakou ma ae hilinaiia. Wahi mai a ka hoikeia mai ia makou, ua lilo keia mau hoaiai kuliu a oiaio i mea nona e noonoo ai me ka luliluli o ke poo, a olelo ihu la ka – ua paheleia mai oi.
Pela no ka hoi i ka hui ana ae me kekahi hoa’loha okoa ae o kakou, ua hoohele kamailio aku no e pili ana i ka ninau hoohui aina, a komo aku nei he ninau e pili ana i ko ke Aliiaimoku hono’na ekaeka ma ka launa hewa ana. Ua halawai aku no ka hoi oia me ka pane aole i oi ae ko ke Aliiaimoku ino mamua ae o ka mea i oleloia nona a e hiki ole ai la hoi i na poe noho na maemae ke helo aku imua ona, e like me na hiona i keia ma na aha hoolaulea alii a pau i haawaiia mamua o ke kahulihia ana o ka nohoalii. A ina i makemakeia o kekahi ano hana ia, alaila, ua makaukau no kekahi aoao e haawi aku i na moolelo o kekahi poe lehulehu e ka poai o na koo o ke Aupuuihemolel (?) e ku nei. ia no la, pau na kukai ana a lilo aku ana oia me kahi aku.
Ma ko makou aoao hei, ua lawa loa keia mau hoomaikeike mamua ae no kea no o kana hana o ka hiki ana mai nei A ke kono a awalo aku nei hoi makou i ka lahui, mai no kakou a nana ae no kona kulana kalaiaina, aka, e hookipa a e hoolaulea kakou iaia ma na ano a pau a ma ua wahi a pau ana e hele aku ai, malia no ka i ni ana i ka loaa maopopo mai o ka oiaio iaia no na mea i hauaia maanei a me ko ka lahui mau manao pu ne hoi kekahi ma ka ninau