Ka Makaainana, Volume VI, Number 14, 5 October 1896 — Page 5
This text was transcribed by: | Holly |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 5, 1896 5
Hiki Mai a Hala Aku.
[Mai ka aoao ekahi mai.]
i hookupaa i ka manao o ka lahui mai o a o.
“E hoomau i ke kupaa no ke aloha i ka aina, ke aloha i ka Moi, a me ke aloha i ka lahui-kanaka.”
Ke kau aku nei ko kakou hoomanao ana me ka ehaeha, a ke akoakoa mai nei hoi kekaou me na aahu eleele o ke kanikau kumakena nona i keia la.
O ka kakou e na makaainana e li’a ai o na la i hala ae nei. E hele ana oia e imi i kona ola, a hoi mai no i pukaua no ka lahui, ma na mea e pili ana i ke Aupuni. Auwe! Ua poho ia manaolana o kakou, eia ka
“Ua hala e no ka Puulena aia i Hilo,
Ua imi aku la ia Papalauahi,
Loaa koke no i Makanoni
E noho ana me ka la i Kukii-a.”
Mamuli o ka hala ana a nalo o Iosepa Kahooluhi Nawahi-o-Kalaniopuu, ua ili mai maluna o ka lahui holookoa ke poho nui, a o ka aie kaa ole hoi. no ka mea, oia hoookahi ka ke Akua i wae ai mai loko mai o na tausani o ka lahui Hawaii, a kukulu ae i kiahoomanao a i pohaku kumu no ke kihi o ka manao kupaa naue ole. Aka nae la, ua hala.
Ma ka hora 2:35 o ka auina la Poakahi, Sept 14, a maloko hoi o ke kulanakauhale o Kapalakiko, i hanu ae ai oia i kona hanu hope loa, a waiho iho i ko onei mau luhi, a hoopau ae hoi i kana hakoko ana no ka pono o ka aina a moe aku la me ka manaolana, aole i hoopau ke Akua i kana hana no ka pono o ka lahuikanaka Hawaii.
E ke Alii ka Moi, aole e hiki ana ia’u ke hoomalielie aku i ka welenia i komo aku iloko o Kou puuwai Alii, aka nae hoi e hoomanao iho, ua hooikaika ke kanaa no ka pono o ka aina, a moe aku la iloko o ka maluhia. E ka hoapili o ke kane he wahine,
“Kulu no hoi ka waimaka,
Uwe ka Opua.”
Ke hoomanao ae ika olua huakai imi ola i ka aina malihini, a he keu no hoi ka mokumoku ahua o ka naau ke hoomanao ae i kana mau huaolelo hope loa imua o kou alo, i ka pane ana aku i keia:
[Ma nei wahi, e ka mea heluhelu, e heluhelu iho i kana mau olelo hope loa a makou i hoopuka aku ai ma ka helu i hala.]
E ae mai ia’u e hoomanao wale aku no i keia. Aole paha e poina ana ia oe ka hoomanao ae i na kaola mua loa nana i hoopaa ae i ko olua home ohana, i kona puana ana aku i keia mau huaolelo:
“Nawai e ole ke aloha,
Ua pili kaua ilaila,
Ua loku eha i ka puuwai,
Me ka ua kilihune o uka.”
E na keiki makua ole, e hoomanao i ko olua maku i hala aku la. Ua imi oia i ka naauao a nui, a huli hoi i ka hilinaiia a makia iloko o ka puuwai o ka lahui, Pela no hoi olua, e imi i ka naauao a nui, a e hookomo iloko o ko olua naau i ka makau aku ia Iehova ke Akua, a e imi pu no hi i ka hilinai ia e ka lahui. E imi i ka naauao, i maku no olua, e na keiki makua ole.
E hoomanao aku au no’u i ho i ko’u pili i ka mea i hala. ma ka malama o Okatoba o ka makahiki 1864 a hiki i ka makahiki 1867, he keiki au na ka mea nona ke kino lepo iloko o keia aphu, ma ka hoonaauaoia ana. he maku haahaa, akahai a aloha. He kumu naauao a pookela ma na mea a pau, a’u a me na haumana a pau ana i hoonaauao ai, e olelo ai oia ka hokuhele o na kumu i noho iloko o ke Kula Hanai o Hilo, a o ke pookela ma na mea a pau iloko oia au.
He naauao no ko kekahi poe kumu e ae ma kekahi mau mea, a koe aku no nae kekahi mau mea. He kumu aloha i na haumana, a ua hilinai na haumana iaia, e like me ko kakou hilinai iaia i keia manaawa.
E ke anaina e akoakoa mai nei, aia no he haawina a ke Akua e ao mai nei ia kaou i keia la, o Iosepa Kahooluhi Nawahi o-Kalaniopuu i hala aku la, he aloha aina oiaio oia mawaho a i ka ikoi o kona puuwai. O kau hoi ia kakou e kapaia mai he poe aloha aina oiaio, alaila, e aloha kakou i ke Akua me ko kakou naau a pau. He mea ole ke aloha aina, ke ole ke aloha i ke Akua me ka naau a pau. Nolaila, o ka’u paipai hope, e hooikaika kakou e lilo i poe aloha aina oiaio.
Ano, i ka hoopau ana ae i keia mau olelo pokole, na ke Akua me Kona mana kupanaha e hoomana mai i kou kaumaha, e ka wahine kanemake, na keiki makua ole, a me ka lahui mai o a o.
Pau ka haiolelo ana, pule a himeni hou, hoomaka na poe hapai pahu e liuliu, a i ka makaukau pono ana mai o waho, ua hapaiia aku ka holowaa a kau iluna o ke kaa kupapau, a kau pono ika manawa i oleloia no ka hoolewa, ua hoomaka ka
Nee o ka Huakai Hoolewa no Kai
ma ke kani ana mai o na ohe o ka puali puhiohe Aupuni, i haawiia mai i ke komite e ke Kuhina o ko na Aina E me ka noi ole ia aku, a pela no hoi me kekahi mahele o na makai malalo o Kapena Poo Waipa, mai ka Loio Kuhina mai. E mahaloia ke Aupuni no ka laua mau mea i hana ae ai. O laua no kekahi i hiki kino ae ma ke anaaina haipule no ka mea i make. E like me keia mahope iho ka okomokomoia ana o ka huakai hoolewa:
Mea Hana Pahu
Puali Makai
Puali Puhiohe o ke Aupuni
Hui Kau Lei
Hui Pi Wai
Ahahui Aloha Aina o na Wahine
Na Luna o ia Ahahui
Na Ahahui Kokua Manawalea me Kulaiaina Pukiki
Na Luua o ka Hui Kalaiaina
Hui Aloha Aina o na Kape
Na Komite o na Ahahui Aloha Aina me Kalaiaina
Na Luna o ka Ahahui Aloha Aina Lunahoomalu o ke Komite Hooko
Kaa o ke Kahunapule
Hui Kalaiaina e huki ana ike Kaa Kupapau
Na Hapai Pahu Na Hapai Pahu
Wahine Kanemake me na Keiki
Ohana me na Pilikana
Peresidena me hope-Peresidena o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine
Na Luna Nui o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine
Na Hoa’loha me na Makamaka
Ka Lehulehu
Mahope iho ao o ka noonoo ana o kela Komite Hooponopono Hana, ma o ka lunahoomalu la, ua waeia
Na Poe Hapai Pahu,
e like me keia malalo iho, he 12 ka nui: Ma ka aoao o na hoa’loha haole, o David Dayton (Kewiki) a me Keo Kaaka: ma ka aoao o ka Papapai, o F. J. Testa; ma ka aeao o na hoa o kona Aha Kuhina i komo ai, o Kale Kalaikona; ma ka aoao o ka Papa Loio, o J. L Kaulukou a me S. K. Kane: ma ka aoao o na hoa Lahaina-luna, o L W P Kane alii a me J. K. Kaunamano; ma ka aoao o na hoa Ahaolelo, o E. K Lilikalani a me R W. Wilikoki; a ma ka aoao hoi o na haumana kula ana i ao ai, o Kale Aki a me S. M. Kaaukai.
Ua Kauluwela ke Alaloa
i ka hele kono wailua e Nawahi-o Kalniopuu. Mawaho ae o ka huakai, na nui a lahulahu na poe makaikai ma ke ala o ka huakai i nee ai E pae mai ana no hoi na lea makena, e aloha mai ana, e u mai, a e mele kanaenae ia mai ana no hoi. Walo hia wale! Iho ia alanui Moi a huli i kai o alanui Papu, a huli hou, hoea aku i kahi i ku ai o ka mokumahu Hawaii ma ka uwapo Likelike, ka palena hoi o nei kaoo nui. He keu no hoi a ka huakai loihi, no ka mea, hele ka mua o ka huakai a huli i kai o alanui Papu, aia no ka hopena i ka pii’na ma keia huli ma Waikiki nei ma ka uwapo o Hooliliamanu, a huli hoi ke kaa kupapau i ke kihi o alanui Papu i kai o ka uwapo, aole i pau aku na kaa i ke kihi iuka nei.
Hiki i Kai o ka Uwapo,
ua mahae ae ka puali makai ma o a maanei, a pela no hoi na poe e ae i hoohalike aku ai, a ua komo aku ke kaa kupapau me kana ukana makamae mawaena. Aohe kuia i loaa i ka huakai a hoea i kai, ua maikai ka malama a hooponoponoia aua e na komite a me na luna like ole, a he hapalua hora no hoi ka nee ana o keia kaoo nui Ku pono ke kaa i ke alapii o ka moku, hapaiia ka holowaa a kau iluna a komo iloko o kekahi pahu laau ulaula i hoonohoia ma ka aoao makani (hema) o ka moku, iluna pono iho no o ka oneki, Kauia iho na hoohiwahiwa pua, pule hookuu ke kahunapule a he himeni, pau na hana. He mau himeni e ae no kahi i himeniia ma ia hope iho. Ua piho hookoke o luna o ka oneki o ka moku, a i ka poha ana mai o ka leo o J R Kantia, ma ka aoao o ka wahine kanemake, ua hoomaka aku @ la a ma keia e hele Hora 4 onoi i @@@ aku ai ka Hawaii me kana ukana luuluu. Aloha! Aloha no o Nawahi!! Ua nau a ua p@@ a@a, o na hoomanao ana nou, oia no ia mahope nei. Lihaliha wale!
Liuliu ka Melu o Lele.
Ku aku ke Kinau i ke auamoe Poalua, aohe ke kino a Nawahi o luna, aka, ua hoikeia aku aia maluna aku o ka Hawaii Ua piha u o kai o ka uwapo i ke kali la po, i na kane a me na wahine a me na keiki me na aahu eleele o ke kanikau, ua pho nae hoi ka li’a ana. I kahi @@ aae, ua hoea kau ka Mokolii a ua kuhihewaia o ka Hawaii, ua pina hou ae no o kai o Keawaiki, a nele hou no. Aka, i ka wanaao Poaha nei i ku aku ai ka Hawaii, a na hapa ae na hae i ke ao ana ae. Ua aloalo aku na waapa uwapo me ka uku ole. He Komite hui o ko laila mau Ahahui Aloha Aina ka i hele aku a hoohanini i ko lakou mau waimaka imua o ka wahine kanemake, a ua heluheluia aku he mau oelelo hooholo hoalohaloha, a e ikeia no ma kahi okoa ae o keia helu. Oiai ka moku e ku ana malaila, ua laweia aku no hoohiwahiwa pua o @@@@@ pau, ka i’a, pua, ko, a pela aku. Hora 10 ae no o ia kakahiaka i haalele iho ai kamoku ia @@@, iloko no o na kukai aloha ana me na waimaka, ua wili @@@@ ana , a pela aku. Auwe! na ike iho ke laila mawaho o ka paha aoho he pane leo ae, na meha pu.
Kanikau ka Malu Hekuawa
I ka loheia ana aku i Wailuku na make o Nawahi @@heaia ae he halawai makaainana E bila Kenuwela, Keoni Kaheiwai Likikini a me tome Kaleka. Ua malamaia maloko o ka hale holo hau i ka po Poakahi i hala, o Keoni Kaheiwai Likikini ka lunahoemalu, a o Beni Laiana ke kakauolelo. O na Rev. O. Nawahine me S. Kapu a me Likekini me Kalaka na poe haiolelo. Ua piha @@@ ia halawai i na oiwi wale no, a ua hooholoia he mau olelo hoalohaloha, a e ikeia no ma kahi okoa ae o nei helu, i ke aloha a ko Nawaieha poe makaainana no ia hoa makaaina i hala aku la. Lehulehu na hoohiwahiwa pua i laweia aku no kai o Makena, me ka manaoia ma ke Kiuau aku, aka, i ke Kinau i ku ae ai i Lahaina, ua teleponeia aku aia ae ka ukana wailua ma ka Hawaii. Ekolu lala o ke komite i kohoia no ka heluhelu ana aku i ko Nawaieha hoalohaloha, aka, i ka loheia ana aku e like me ia maluna ae, ua kau aku kela poo ma ke Kinau no Hilo, a ilaila lakou e hui mai ai me ke kino koou paanuanu ae waiho haahaa aku ai hoi i ko Nawaieha kumakena mokumokuahua a na kapuai o ka wahine kanemake. Ua nui ke aloha oiaio o ka au okoa ana aku la.
Eu ka Aha Kiekie me ka Pana a Loio.
Awakea Poaono nei i halawa ai ka Papa Loio ma ke keena loio o W O Kamika, no ka noonoo ana i mau olelo hoaaloha oha no J. nawahi a me Lunakanawa Aukini i make. Ua koi ola na komite e lawelawe ai ia mua hana e like me kela iho: No Nawahi, W. S. Edings, J. M. Kaneakua a me E. Johnson: No ukina, E P Dole, G K Wails a md J K Kau-
[E nana ma ka aoao ewalu]