Ka Makaainana, Volume VI, Number 12, 21 September 1896 — Page 4
This text was transcribed by: | Laura Yamamoto |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 21, 1896.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
F.J. TESTA (Hoke),
Oaa, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi Noho ma Honolulu.
KEENA : Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokeke i Alanui Konia.
UKU O KA NUPEPA.
No Hookahi Kone $.10
No Hookahi Malama .25
No Ekolu Malama .75
No Eono Malama 1025
Ina e hookaa mua ia, peneia ka uku:
No Ekolu Malama $.50
No Eono Malama 1.00
No Hookahi Makahiki 2.00
UKU O NA LUNA NUPEPA
5 Inoa .15
10 Inoa .20
Maluma aku o 10 Inoa .25
Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa aia me ka uku ole.
POAKAHI, SEPATEMABA 21, 1896.
PEHEA hoi ka makou kumuhana noi koho balota i hoaiai aku ai ma ka helu i hala? O na pane mai na apana kuwaho mai o ka Paeaina nei ka makou o kakali aku nei.
LANAKILA o Iapana maluna o Kina ma ke kaue, a eia hoi na poino hoopai a ke Akua ke kau nei maluna o Iapana. Ke lukuia la koua lokuikanaka, aole e ke kaua, aka, e ke kai hoee, ke olai, ka ma’i ahulau a me ka wi Weliweli no
HOOKAHI no helu i koe a pau ae nei hapaha, ka ekolu a o ka hapa mua hoi o keia Buke VI. E pono i na poe i hookaa mua e hoomanao mai no nei hapaha ae, a mai no a haohao ke loaa ole aku na nupepa. “O ka lohe ke ola, a o ke kuli ka make.”
UA loheia mai ua kakoo mai ka Ke Aloha Aina i ka makou kumuhana nei koho balata. Pela, ea? Aohe makou i ike, no ka mea, aone i hoea mai i o makou nei, Ua hely kuwana paha, a aia la ihea kahi i hele ai? A i nei kakahiaka ka i hoea mai ai. Loihi no ka hele ana.
WAHI a kekahi ia makou,-“E ua beibei waapa ka hoi, paa na keena oilana Aupuni.” Pela no no hoi, he keu a ke kupaia naha, eiai, aohe i maopopo ke kama a huaelo paha nona ka la, koe no a no ke Aupuni e ku nei a ka lahui i hoihoi ole loa ai. Ehaeha no hoi kaha manao i ka ike aku i ko kakou poe e hoomanao ana i kekahi la i malihi ai ia kekou. Aka, no na poe hoi i hoomaha mai ka hana ana @a ia la, mamuli o ka eluolu o na haku hana, aohe olelo ana, mai, o ke lakou olu a o ka la koa lai ao hoi ia, ina nae hoi e unuhi ole la aku kahi hunahuna mai @a uku hana aku, aka, ina na unuhiia aku, aia malaila ka apiki a me ka poino.
PEHEA, E EU PAHA E HANA?
Ua hoomaikeika aku makou ma ka helu i hala i kekahi kumuhana hou a makou i manao ai he mea poao loa no kakou ke hana a ke hooko aku. Ma ia hukulumanao, ua lawa loa na hoakaka ana no ke ano o ka hana i makemakeia, a i hakalia wale no ka hookoia aku a loaa ma na kokua ana ma ko ka lahui aoao, oia hoi, i ka mea e hiki ai ke hooholomuaia aku o ka hana a me ko ka lahui apono a kakoo mai.
Lehulehu no ua poe o kakou nei i hoopa mai ia makou iloko o ka pule i hala iho la, e apono ana kali ia e kue ana nohoi kahi; eia nae, aole hoi o ke kueia mai ka makea i makemake ai a i manaolana ai, aka, o ka aponoia mai no me ka lokahi like o ka manao e hooko aku i nei haua. Ua maopopo no ia makou aole keia he wahi hana uuku, eia nae hoi, ua aa a ua makaukau loa e hoao aku. Aka, i lokahi ole kakou a pau, alaila, hoomoe aku no ka pono i nei kumuhana ma ka papa a i lokahi hoi kakou a pau no ko kakou pono iho, alaila, ho ae kakou i ke akea a onou aku imua, a i aeia mai, pau ae la no hoi paha, kekali aku no ka wa e hookoia ai, ua ko hoi ka iini, a ke nele mai no hoi, hoonahoa aku i kahi e a iwaho, e like no me na hoaiai mua an@.
O na olelo nae hoi a kekahi oe e kekali aku no ka kakou a na Amerika Huipuia e hana hou mai i kena ino i hana ai a maikai ae, he hele loa ana aku ia i ka lalau loa a me ka palaualelo. Mai no kakou a hilinai kuhi hewa aku pela. Ina ua hiki ole la kakou ke kokua ia kakou iho, alaila, na ahona e “uhi kau wewe,” no ka mea, o ke ala aku ia e uhi mai ai o “kapa eleele.” O ka makou no-e hana kakou! Aohe nihau ana i koa no ke ano o ka hana e lawelaweia aku ai, o ai, ua lawa @@ hoaiai.
No ka, lawelawe ana aku hoi i nei hana, na nioauia mai makou he mea kue aka paha hoi ia i ke Aupuni Repubalika e ku nei, o@ai, ua like no paha hoi ia me ke kipi aku. Ke pane aku nei hoi makoa-heaha hoi ke kipi o ia haa @ oiai, aia no i ke akea kahi e hanaia ai me ka huna hana @@@ iha. Aohe makou i @@@ ke kahua kekahi mahalo o o ua konawai e hiki ai ke keakeaia, a ole loa aku hoi malalo o ke kumukhanawai, no ka mea, ua aeia kela a me keia e hoike i ko lakou manao ma ka hoopii okoa ana aku no imua o ke Aupuni. O na Pakiki no hoi i hana iho nei, aohe i keakea nui ia, a pehea hoi kakou e keakeaia mai ai, na oiwi ponoi hoi no lakou nei aina a lakou nei ma ae e hookohukohu nei.
E oni, e au a e ala kakou a maloeloe, aole hoi e hepepe wale, a e hana aku no ko kakou pona iho. Ina aole kakou e hana no kakou iho, alaila, nawai ana auanei e hana mai? “E kokua no ke Akua i na poe a pau e kokua ana ia lakou iho.” aka, aole loa hoi Oia e kokua i ka mea hoopalaka me ka palaualelo. Ina hoi kakou e hoomau i ka noho malie ana me ka mumule, aohe onioni ae no kakou iho, ua like loa ia me ko kakou haawi pio ana no ka wa mau la. A no ia mea hoi makou e paipai aka nei ia kakou oiwi a pau e oni, e eu a e ku ae a lawelawe aku i nei hana nui a makou e pauee aku nei. Ina kakou, e hooko koke aku i nei hana. Oia, e wiki a e hana!
KO KAIULANI HAAWINA.
A hiki mai i keia la, aole i ae mai ka nupepa kakoo Aupuni i ka makou aa ma ka helu i hala no ka hoike ae i na kukai palapala i malamaia mawaena o ke Kuhina o ko na Aina E ma ko ke Aupuni aoao a me ka Wohi Alii opio a ka lahui. ke hoomau aku nei no makou i kela aa me ka olelo ae no-aole loa o Misita Kole a me kona Aha Kuhina e ae iki ana e hoolahaia ae ia mau kukai palapala ana.
O ke ano nui paha a ko ke Aupuni aoao i manao ai, i puka mai ai kela mau olelo ana-“pau pulu, aohe lau kano,” a lakou hoi i awiwi ae ai e hoolaha i kela ae ana o ke Kama’lii Kaiulani e lawe i kela haawina, e manaolu aku e ka lahui ua lawe oia i ka hoohiki a pela hoi i loaa aku ai ia mau dala; a ua manaoia no peha hoi mamuli o keia hoolaha ana ae, ua haawi oia iaia iho a me kona kuleana a pau i ka leialii o Hawaii nei, he mea ia no ka lahui e uhai aku ai ma kona meheu, ma ua hana io oia pela, a hoohiki aku a “pau Pele, pau mano” malalo o keia Aupuni. Ina o ka manao io ia, aohe kuhihewa aku a koe mai, a ke hoomau aku nei no makou i ka aa e huai ae i kela mau palapala. Ke hiki ole ia, e pono e mumula a e moa malie loa.
E hena ole makou ke ao aku i ka lahui mai no a kuhihewa mai i na palau ana a ko ke Aupuni aoao. O ka mea pololei maoli no, ua haawi wale ia aku no kela mau dala e like me ka makemake o ka Ahaolelo me kekahi kumu ola. Ina kakou e haliu ae i hope, i ka wa e hoonooia ana o ua haawina dala la imua o ka ahaolelo, ua makemake kekahi poe e haawiia kela mau dala malalo o ke kumu, ke ae oia (ke Alii opio) e hoohiki mai malalo o keia Aupuni, eia nae, ua nui ka pienaia a ulu he hoopaapaa, a o ka hopena mai ua kapae loa ia na olelo no ka hoohiki. A pela aku la no hoi paha me la i nei wa, a lakou mei ma ae e olo nei ka pihe o ka hauoli. O ka makou wale no e olelo ae, mai no a hoolohe i na olelo e hoololi ae ana i ke kulana io o ka mea i hauaia, a makou hoi e aa aku nei, a lakou hoi i aa olo ai e huai ae i ke akea. Aia a ae mai lakou i ka makou a huai ae hoi, alaila, ia wa e akaka lea ai o ka wai la ka kakou e hilinai ai, o ka lakou mau haanou paha, a i ole ia, o ka makou no e paakiki nai aohe i “pau pula,”ole loa aku hoi ka “pau Pele, pau mano”malalo o lakou.
NOHO’NA HOOKUONOONO.
[KAKAUIA MAI.]
Iloko o keia ola ana o ke kanaka, he nui o luhi a me na inea e hooikaika ai i loaa ka pono o nei noho ana, a pela auanei e loaa ai ke ola o ka ohana. A mai loko mai o keia luhi nui e kaana pono iho ai ka makuakane o kekahi ohana i kahi mea i loaa iaia me ka hoolawa like ana a lawa pono me ke koe o kau wahi waihona no ko lakou noho’ua ohana ana o na la popilikia o ia noho ana aku o mua. Ma ia e loaa ai ke alahelo o ka hookuonoono, i kela makua no ka malama ana i waihona, aole hoi e lu wale ma o a maanei i ka mea a ke kino i huli ai, e like me ka ona a me na haua puni lealea hopena ole iloko o keia wa hune o ka aina a pahola nei, a e lilo no auanei keia mau hana puni lealea i kumu e hoomokuahana ai i ka noho’na hookuonono iwaena o ka ohana a hele loa i ka nele.
E like hoi me na hoaiai maluna ae, ua manao makou he mea pono ma ko ka lehulehu aoao ke kokua ae ma ka lulu ana i ka lakou mau hunahuna no keia hui hipi a kuai i’a maloo me kamano a kela poe opio Hawaii e hooikaika nei, a lakou hoi e auamo nei malalo o ka inoa Hui Makeke Hawaii. Aole hoi e pono e hooiloilo aku e like mau me ke ano o kekahi poe, i ka wa e kukulu ai kekahi poe, i ka wa e kukulu ai kekahi mau Hawaii i mea e pono ai no ka lahui holookoa. O ia anei hoi ka wa e none aku ni e like me na keiki i ko lakou makuahine ? Aole ia o ka kakou hana pono, aka, o ke koku aku ia poe opio e hoao nei e imi i wahi pono ho nei noho ana aku. Mai no kakou a hoonaaikola aku, oiai,