Ka Makaainana, Volume VI, Number 10, 7 September 1896 — Page 4
This text was transcribed by: | Siira Phoenix |
This work is dedicated to: | appreciation |
Ka Makaainana.
4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 7, 1896.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
F. J. TESTA (Hoke),
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi Noho, ma Honolulu.
Keena: Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.
UKU O KA NUPEPA.
No Hookahi Kope $ .10
No Hookahi Malama .25
No Ekolu Malama . 75
No Eono Malama 1.25
Ina e hookaa mua ia, pencia ka uku:
No Ekolu Malama $ .50
No Eono Malama 1.00
No Hookahi Makahiki 2.00
UKU O NA LUNA NUPEPA.
5 Inoa .15
10 Inoa . 20
Maluna aku o 10 Inoa . 25
Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.
POAKAHI, SETATEMABA 7, 1896.
MAKAHIKI i hala ae, e ulupa ana ka ma'i kolera i o kakou aei a me ka hemo ole o na luakini no na auaina haipule. Aohe nae hoi o makou manamolana e hoea hou mai ia kupuino i o kakou nei.
AIA, haalele loa ia ka hoohalahala ana a ka Hui Mokumahu Kanada-Auseteralia, no ka loaa ole aku o na koina no ka hoohalahala i ka Anakuka Malu o Beritania Nui. O ka mea i koe, o ka hoemaopopoia mai o ka nui o ke poho. No nei Aupuni ia hewa a na nei Aupuni ana no hoi ia e uku aku. E poohu ana ka lae, no ka wikiwiki no kahi i ke kipaku, a o ka lahui no ka luahi no nei hana lawelawe hawawa a lakou nei ma ae iloko o ia mau la owelawela.
OIA, oi hoi ha! Ho ae kakou imua o ka pahu balota, i akaka io ai ke Aupuni i ku i ko ka lahui hoihoi. Ina he oiaio ka Iono ua waiho aku o Kuhina Wilisi i kekahi hoakaka pela, i maopopo ai hoi ia Peresidena Kalivilana kana e hana mai ai, ina paha he hoihoi Aupuni Moi me Kama'lii Kaiulani i Moi, he Aupuni Moi paha malalo o ka hoomaluia, a i ole ia, e hoohuiia aku me Amerika Huipuia. He mea hewa ole no ke ona mai ko ka lahui makemake io, a ke olelo e nei no makou, aohe no e ko ana e like me ua ano like ole maluna. Ke kuhihewa ole makou i ka lahui, o ka hoihoi hau ia ae o ke Aupuni kuokoa me ka Moi Liliuokalani ma ka nohoalii e like me ia mamua aku o ka hookahulihiaia ana, o ia ko lakou makemake io, a e hoomauia aku hoi mahope ona e like me na hoaiai ma ka palapala kauoha hope loa a ka Moi Kalakata. He epala na hoao ana mawaho ae o ia, he puehu wale i ka makani.
NA ANO HANA A KE KOLOHE.
Lehulehu na palapala i loaa mai ia makou e hoike mai ana ua hoounaia aku kela huaelo oili hou a "mokumahu" hoi a Kamaki e hookele nei i kekahi o ka makou poe luna ma na apana kuwaho, a ua maopopo ne ia makou mamuli keia o na lawelawe ana a kela mea i hana mai i ke ino ia makou, a makou hoi i hoomanawanui loihi ai no kana mau hana ekaeka. Ua onouia aku keia huaelo imua o ia poe a na ia poe hoi e hooikaika aku imua o ka lehulehu, eia nae kahi moaloa loa, aohe apoia mai, no ka mea, ua ino e no ka maunu i kinohi. Me he la nae hoi, ua aoia aku kela poe e olelo--ua make KA MAKAAINANA nei, he mea hoi i moeuhane ole ia, koe wale no na ke kuko iloko o ka mea opuino, a o ka palapala mahope iho, ka mea hookahi a makou e lawe nei mai loko mai o ka lehulehu a hoopuka aku i mea heomaikeike, ka hoike no keia ano hana a ke kolohe e poholalo nei i ko makou kulana i kumu a i hiki ole ke hoonaueia:
Hilea, Kau, Augate 31, 1896.
Ka Nupepa KA MAKAAINANA,
Aloha oe:--
He mauaolana ko'u e loaa hou oe ia'u, koe wale no, owai la kou Luna Nui a Lunahooponopono hoi, (o Hoke no anei?)
He Luna Nupepa ko makou maanei, a ua olelo mai ua make KA MAKAAINANA (oia o P. K. Honolulu)
He nupepa hou ka makou "Ke Au Hou," aole no i mikomiko iho. E pane mai ke oluoluia, a e hoouna aku au i ke dala i keia moku ae.
(Kekahi mea lawe pepa mamua, i nele i keia manawa.)
[Ua paa makou i ka inoa o ka mea i kakau mai, a o na mea e ae ua like no ia me ua palapala la.]
Ina ua manao kela ano poe mamuli o ka epa lakou e hana ai, i mea e hehi mai ai i ko makou kulana, aohe kuhihewa aku a koe mai; a e ole no hoi ia, ina mamuli o ka hoopunipuni ana ua make KA MAKAAINANA nei, he mea ia e hooi aku ai i ka lilo o ia nupepa, ua kuhihewa no lakou i ko ka lehulehu manao a me kahi o ko lakou hilinai i kalele ai.
A no ka loaa hoi i hoikeia ma ka palapala mamua ae, he oiaio he luna mua oia no KA MAKAAINANA nei, aka, no ka loaa wahi dala ole mai, ua ekiia aku oia, a pela pahi hoi i apoia ae ai e kela ino a makou i hoomauawanui ai, mamuli no hoi o kona ike a maa, a loaa paha hoi he haumana aapo nana e pahola aku ai i na anoano wahahee no ko makou make. Eia nae, mai no a manaoia iaia i ola ai a iaia no hoi e make ai KA MAKAAINANA nei, aka, ua koe mai no ia ia makou, oia hoi, ina e molowa a mauaka ae, make io.
Ke ao aku nei makou mai no a hoomau aku ma nei ano hana epa, aka, e nai aku no a loaa kulana mamuli o ka hana, ke ahonui, ka naauao a loaa mai hoi ka hilinaiia.
"HAEHAE KA MANU!"
Pela io no, "haehae ka manu," weluwelu ka nuku, kiheahea ka waiula.
Aia malalo o ke poo o "Na Mokupuni" kekahi palapala e hoike ana no ko Peresidena Kole hookipaia ana ma Hana, Maui, a e ole na Pake a me na luna o na mahiko, loaa ka ikeia. He ole loa no ka ma wahi luna Aupuni o laila.
Eia nae, nui ka painuu o na wahaolelo like ole o keia au hemolele no ka hiwahiwa o kona hookipaia ana ma ka moku o Kamalalawalu. Ua loheia mai nae hoi, o ka ahaaina ka a @a "Moi" Balanwiua o Maui Hikina i haawi ai no kona hanohano ma Makawao, ua hoomakaukania na mea ai no ka lawa o 1,500 waha, eia nae, he 700 a 800 no paha i hiki aku. I hele no kauaka Hawaii no ka puni lealea a e ai hoi i ka loaa a ka Limakahi, aole loa hoi no ka hoihoi maoli.
Wahi hoi a ka olelo mai a kekahi mea, ina ka o ke pie Alii a ke Aupuni Repubalika ka i hele aku a haawiia ia a haaina hookipa noua, ina la ua ohohia a piha kui, hooke aku a hooke mai, aohe wahi kaawale a aohe no hoi e lawa pono i na mea-ai. E pai nui wale @e no lakou nei ma ae, aohe e maliuia a e puniia aku hoi, ua ino mua no ka maunu i ola honua.
O ka oleloia nae hoi, aia ka ko Kole hooikaika loa e loaa na apana aina hookuonoono i na Hawaii. O ia nae paha hoi, aia la ihea ia mau apaua aina? Ke pau nei no ka Kole mau dala i na aina loa Kaleponi, eia nae, ke oleloia nei oia nei ka'ka makua o keia hana. O ka makou hoomanao, o ka Moi Liliuokalani ka mea nana i hookama mai na Aina Leialii, a ne haelo aihemu keia au.
Mamua o ko Pi Ki Keo ai holo ana aku nei ma kana inisiona huli dala no ke Aupuni Repubalika Hawaii, ke "kelopa naue ole" a Kamaki e hooponopono nei i ka wahaolelo Ke Au Hou a na o Pi Ki Keoni, na ulu ao he ano e mawaena ona a me kekahi wahine oiwi nona kekahi lihi aina ma kahi o kona halepule o ke kukulu ana iho nei. O ka hopena mai o kela hana, aia kela wahine i ka Halemai Pupule, a walaau mau ana no kona aina a no ua Pi Ki Keoni nei, pela ka Iobeia mai. Awaawa no ka hoi!
Ina pela io kona awahua, alaila, e akahele ua makamaka la o loaa ia haawina like a hoi ana i Kaiaepohaku e noho ai, no ka mea, ke hilikau a ke olohewa mai nei na olelo. Aohe a makou olelo no ko Kuhina Wilisi hoihoi hou ae i ke Aupuni Moi, he kou nae hoi a ka pikanana a me ka haanou. Ua hiki, nokeia, i makepono ai ka iala mau dala e lilo nei, au hoi e ai ono nei, noonoo ole ae no kou palapu kahiko.
A ma ka Auseteralia mai nei hoi i loaa mai ai ka lono i kekahi mau hoa'loha o makou no ko ua o Pi Ki Keoni hoea ana aku i Nu Ioka a ua hui kukakuka pu me ko laila poe dala, a i ka hopena mai o ia, ua pahua a ua halawai oia me ke pakalaki. Nolaila, o Ladana aku ana paha hoi ke iaia a e maia mai ana no hoi paha. Aole e hala ana ka makou olelo a e puhili ana hoi kahi huaele ana o hope nei.
Lalau ke Kuokoa o ka hoike ana ae--"He mea kupanaha ka loli koke ana ae nei o ka makemake hoihoi alii a ka poe Roialiti mai a Liliuokalani a ia Kaiulani. Heaha la ke kumu o ka haalele ia ana aku la o ke alii nona ke noho ana alii i hoohemahema ia kona kiaiia ana a me ke alakaiia ana?" Aole na na makou i hoike ae, aka, nau ae no mai ia Kimo Kakela mai. No makou iho a no ka lahui hoi, ke mau nei no ka hilinai ana mahope o Liliuokalani, aole loa hoi ia Kaiulani. Aia a hala ka mua, alaila, kau aku i ka hope, a pela aku. Nau a na oukou mai no o Kaiulani.
Hoole nae hoi ka Rev. S. E. Bihopa ma kana nupepa oili malama--Ka Hoa'loha,--he palaualelo na olelo ana no ko Kaiulani hoihoiia ae ma ka nohoalii. Eia nae, na ua poohina la no ka palapala i kakau aku nei i ka nupepa Buletina o Kapalakiko, e hoike aku ana he koi ka Kohina Wilisi e waiho nei imua o keia Aupuni, e hoomaopopo no ko ka lahui makemake ma ke koho balota, ina paha he Aupuni Moi me ka hoomaluia, a i ole ia, e hoohuiia. Oia no ke mea kakau i maopopo maanei no ua nupepa la. Apiki no ka hana la!
Ae, pololei io no "Ka Iwi Hou," he kanaka huhu hikiwawe makou, o ka oi loa aku i na poe hana pono ole i like la me oukou a me lakou a me ia iho i pau ae la. Ina e hanaia ka hana me