Ka Makaainana, Volume VI, Number 9, 31 ʻAukake 1896 — Page 4
This text was transcribed by: | Royce Sonnenberg |
This work is dedicated to: | Kenneth & Doris Fukuya |
Ka Makaainana.
HE NUPEPA OILI PULE.
F.J. TESTA (Hoke),
On a, Luna Nui a Lunahooponopono
Wahi Noho, ma Honolulu.
Keena. Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia
POAKAHI, AUGATE 31, 1896
EIA mai ko KA MAKAAINANA mau hoomaikai ana o ka la @ ke Aliiaimoku, no ka mea, i ka Poakolu iho, Sepatemaba 2, e piha ai iaia na makahiki he 58 ma keia ola ana. O ka makou no hoi e kalokalo ae nei i ka Makua lani, e hooloihiia mai kona mau la e luakaha ai iwaena o kakou, a e mau ai no hoi o ka pipili o kona alohaia e kona lahuikanaka e noho hoomanawanui nei iloko o ka pilihua a ka makee a kupaa mau mahope ona. Ke noho nei no oia me ka mau o ke ola kino oluolu a maikai, a "e loihi ko ke Alii ola i ke Akua!"
HE ola maopopo loa no ka ka ma'i lepera wahi o ka hoike a ka nupepa Ekamiua o Kapalakiko o ka la 9 nei. O ke oia i @oheia mai la, o ia na lawelawe lapaau ana a Kauka Thomas Holmes, he hapauea no Burukelina, No Ioka, a ua maopopo loa ka iaia ua hiki no ia ma'i ke ola: E holo mai ana ka oia i Hawaii nei ma keia mua koke iho e @oao ai i ko kakou poe ma'i lepera. He mea pono i ka Papa Ola e ae aku iaia. Aia no paha hoi a hiki mai oia a hoao a ol@, alaila, ae aku kakou ua ola io iaia. Aohe no he mea hewa o ka hoao, a he niea hoolana manao @o hoi keia no ko kakou poe i loohia ia ma'i.
IKIIKI welawela mai nei hoi kakou iloko o keia mau la a iloko no hoi o ke poluluhi ua e kakahiaka o nehinei. Heaha la ka hopena aku? E halawai mai ana paha hoi me kakou ka haawina welawela e ulupa
ia i kekahi poe lehulehu o ke kulanakauhale o Nu Ioka, A. H., a a pau i ka make me ka lawa pono ole i na kaa hoolewa kupapau. O ka makou pule hoi, e hoea ole mai ia ano haawina i o kakou nei.
UA lilo i mea hoohauoli no makou ka loaa ana mai o ka lohe ua ae ka keia Aupuni i kela noi mahelehele aina hookuonoono ma Awini a ko Kohala poe, i hoopukaia aku ai no he wa i hala ae ma KA MAKAAINANA nei. Oka pono @ hoi paha ia, loaa he kahua no ia poe; aka, oka mikiala no nae hoi ka mea nui e ponopono loa ai. E mahalois ke Aupuni ma nei mea.
O KAIULANI I MOI
"Nawai e hoohiolo ke Aupuni Repubalika Hawaii?" wahi o ka @ina@ a kahi '@mokumah@,' (auwe hewa ka hoi makou ma laila,) nupepa oili hou Ke Au Hou, a i ka pukaamaka loa ana ae, eia ka he @@@@lo. Piha haakei no nei ninao a nei huaelo a ohakulai omaka hou.
Eia mai nae hoi ka haina a ko makou Kilokilo: "Na Kimo Kakela. Penei e akaka ai: 'Ko loaa ole aku ka hoohuiaina me Amerika, alaila, o hoi hou ana ke Aupuni i Aupuni Alii, o Kaiulani (aole) ka Moi, oia ka nana aku.' A ke hooiaio aku nei makou i ka Kimo Kakela, aole i ka 'Ka Iwi Hou.' No ka mea, i ko makou houluulu ana i ka inoa Kaiulani--aole, ua ike iho la makou ua piha ka huina o 12 huapalapala, ka lawa piha o ka inoa i mana mua maluna o ke kumukanawai, a he mea oiaio, oia aku ana no ka Moi. Ua lawa aku la oe i keia haina ea. Aole iho la anei ia o ka mea nana e hoohiolo i ke Aupuni Repubalika? I @e alo iho la no a ninau no! Apiki no hoi. He keu no paha hoi a ke kupaianaha. Amene."
Pohea, o keia io ae la no paha hoi ka haina pololei no kela ninau? O ka makou nae hoi ia i hoomaopopo ae, i ko ke Kuokoa namu olelo ana ae i ke ahi ahi Poakolu io la no ko Kama'lii Kaiulani walaauia e hoihoiia ae ana oia ma ka nohoalii o Hawaii nei i hoohioloia ai e na pakaha, oiai, eia ia kumuhana ke noonooia nei, na oili ae na ohua palemo alaula me liula a kue mai la me na manao welawela o ka inaina.
Ua enaena like mai laua a elua, o ka oi loa aku nae hoi, o ka ohua palemo alaula a ka ohana Kakela, me ka olelo ae ina ka e hoea mai ana ia wa, e halawai ana na poe e hoao ae ana ia hana me 2,000 poe i makaukau me na pu@raifela. Ae paha, pela paha. O ka makou ike a e hoomaopopo nei, ua hala ko lakou ma ae hie iwaena no o lakou iho, a he uku paha ka loaa o ka hookahi hapalua o ia heluna, a i ole ia, aohe no e loaa ka hookahi hapaha.
Nui loa ko lakou nei ma ae inoia, wahi o ka loheia, iwaena iho no nae hoi o ko lakou pohai ka oi loa, aohe i malele aku. Ina paha e noho aku aua kakou a hala se he eono malama hou aku, neoneo loa lakou me na poe ole o au@mo ai i na pu raifela. E oleloia a@ no e loaa mai ka 3,000 a ka 5,000 poe auamo pu, ina no la hoi ua kokoke aku lakou i kau wahi o ka oiaio, aka i ka hoike ana ae he 2,000 wale no ka mea hiki ke loaa ia lakou, haule ino loa a akaka koke no ka nele haalele loa me na poe kokua.
He hele nui ole no hoi paha i na halawai aua o ka Ligi Amerika e malamaia nei, e lohe ai la hoi i na hoike manao ana a kahi poe haiolelo. Ma kekahi o na halawai hope loa ana iho nei of ia ahahui, @a ku ae la, oiai hoi, o ka hoohuiaina ka lakou mea nui i makemake ai, a ke loaa ole ia, alaila, o kekahi kulana Aupuni e hooponoponoia ana me ka maikai, ina no malalo o ke kulana Aupuni Moi me Kama'lii Kaiulani ma ka nohoalii, aohe nana ana. O ka loaa mai o ke Aupuni maikai, o ia ka mea nui i anoiia.
Aia la pehaea ia? O ke Aupuni maikai ka i makemakeia, in a no he Aupuni Moi ia. Ina pela, ea, alaila, ua ike e no neia poe hoohuiaina i ke ino o ke Aupuni a lakou i kokua ai a e kokua nei no hoi, no ka @ @ "ua ino ka i'a a Umiamaka, he okea o lo@o." Aole koia na makou wale iho no, aka, na lakou la ma mai no i huai ae a ahuwale.
Wahi a ka ohua palemo alaula i hoopuka ae ai i kekahi mamalaolelo i kuluma iwaena o lakou haole, mamuli o kela pahuna a ke K@okoa namu i hoaiai ae ai,--"ua lilo ke kuko i luaui no ka manao." Pela paha? Nolaila no i pololei ai ka ke Kilokilo--no Kimo Kakela. O ke Kuokoa @iwi ka mea nana i hooia loa ae, a KA MAKAAINANA nei no hoi i hoike mua aku ai. Poino paha a haule pahu no kela ninau a ka huaelo omaka hoa o ka paikano ana ae, a me he la no hoi paha ua ike. Aole i Lawa!
Nolaila no hoi i pololei ai ka makou i olelo mua ai--aole na waho mai e hoohioio ana ke Aupuni Repubalika Hawaii, aka, no loko nei ae no, a mai waena mai no hoi o lakou nei ma ae. Aohe a ka lahui hana e euau aku ai i nei wa, o ka makou koho ia, aole no hoi o Kaiulani, aka, o Liliuokalani ana no, ke kuhihewa ole nae hoi ka makou koho ana i @@ ouli o ke au hou e nee nei imua.
I hewa @o nae hoi i ke Kuakua oiwi a Poepoe e hooponopono ne i ka hoopu-a ana ae i kela mau olelo a Kimo Kakela ihu pi i walaau ai ma Kapalakiko a e noke ia no hei i ke kamailio no Kaiulani. Eia uae, walaau na nupepa, ana hoi e noho mana nei maluna o ka hapa@ui o na mahele kuleana o ka @ui nona ia mau waiwai, ke ku makaukau nei ka he 2,000 elau pu e kue aku i ko Kaiulani @oi@oiia ae ma ka nohoalii a i kahi walaauia ae paha hoi nona.
Aohe no he haakei aku a koe mai, a e like no hoi me na pane ana mamma ae no na ohua palemo, pela no hoi ia i pili ai i nei hoa oiwi o makou, oiai, ua hookahi o lakou auwaha e pau ai i ka hiolo a hookahi ka momoe ana. Aia no kakou a ike ihe.
Nolaila hoi, aole ko ka lahui aoao i hewa no nei ano olelo e pili ana ia Kaiulani. Aia no ko ka lahui hilinai ana ia Liliuokalani a iaia hookahi wale no @ na ai ko ka lahui manao uluku a loaa he maha i ka aina. Maho pe aku ona, aia no i ka mea e pii ae aua.
O na olelo nae hoi i loheia eia ka na poe o ka poai Amerika o kakou nei ke ake nei ia Kekaaniau. Ina pela io, aohe ka lahui Haila, a aole no hoi ia manao e hiki ana ke k@, e like no paha hoi me ka hiki ole ke ko @a o Kaiulani ia. O ka ko makou Kilokilo no paha hoi ka po@u@ei loa, a o ia ka kakou e nana aku ai.
A iua hoi na Liliuokalani e haalele aku, mahope koke iho paha o Kona hoihoiia ana, ina ia mea e hoea io mai ana, a o Kaiulani ke kau ae, aohe a makou olelo ana. Ke hanaia pela, o ka mea maikai maoli no ia, pau koke ka nune a malu ka aina, a e loaa no auanei makou aia ilaila. Ina iho!
HEAHA HOU AKU KOE?
Ma kekahi manao a makou i hoopuka aku ai ma ka Helu 6 i hala malalo o ke poo "Kela Nou Pohaku o Ewa," ua puka aku nei ka ua manao la, a ua eha wilinau ka ka huelo o na iole i komo, kokoke, a kiei wale paha ma ke kahua o na hana hilahila ole i ha@aia ai.
No ka hoao iki ia aua, aku paha e hoike i na haua ekaeka i hanaia e na poe e hanu ana no ma na puka-ihu, ua iohea a ua hiki pono ia makou ke hooiaio aku i keia mau huaolelo palaualelo i hoikeia mai penei:--"Pau ae la ia hana (nou pohaku) a he hana hou aku koe."
Ma ko makou aoao, e ao aku ana makou, he mea no e ha@u ana @a na puka-ihu ka mea mana kela mau olelo ae la, aka, aole o makou kuieana i kela mea, a aole no hoi makou i noho aha like me ka me@ i hoopoinoia, aka, o ka mea i maopopo ia makou, a i lohe hou mai makou i kekahi hoopoino hou maluua o kela ohana, alaila, me he la, na