Ka Makaainana, Volume VI, Number 2, 13 July 1896 — Page 4
This text was transcribed by: | Jean Howard |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
Honolulu, Oahu, Poakahi, Iulai 13, 1896
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE
--------------------
W.H. KAPU
Oua, Luna Nui a Lunahooponopono
Wahi noho, ma Honolulu
F. J. TESTS (Hoke),
Puuku
KEENA: Helu 327, Alanui Moi., ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.
=======================
UKU O KA NUPEPA
No Ekolu Malama $ .50
No Eono Malama 1.00
No Hookahi Makahiki 2.00
====================
POAKAHI, IULAI 13, 1896
============
AOHE a kakou mea e pauaho koke ai, aka, e hoomau no i ka manaolana.
==========
MAI haohao mai kekahi poe no ka loaa ole aku o ka lakou nupepa. E kala i kauleoia aku ai, a ke nele, no lakou no ka hewa, aole loa hoi no makou.
=============
UA hoomanao ae na poo alakai o ka Repubalika o Hawaii nei i ka la hauau elua o keia Aupuni o lakou ma ka huikala loa ana ae i kekahi mau pio kalaiaina a me kekahi poe paahao. O ka pono no paha hoi ia, ola na iwi o kolohe.
================
O KA mea hea la ka ke kanaka noonoo e koho ai nona iho, o ka mea io paha, a i ole ia, e ka mea maikai paha? No makou iho, ea, o ka mea maikai ka makou i na wa a pau e koho ai, a aohe kau e hao ai. Nolaila, mawaena o ke sake Kepani a me na waina Kaleponi, e koho i ka waina maikai ae kapae loa aku hoi i ke sake ino.
===========
I WAIWAI no ka hana i ka loaa mai, pela no me ka oihana hoolaha nupepa. O ko makou iini nae hoi, o ka makou mua a loaa mai, mahope aku ka hooko ana, oiai, he mea makehewa loa ka hoaie ana no ka uku o ka nupepa. Ua loihi na la o ko KA MAKAAINANA ku a oni ana aku iwaena o na kauhale, a he kumu pale ole loa hoi ka olelo ae no ka make wale, a poino na poe i hoolele mua.
=============
HE mea pono maoli io no ia, oia hoi, e hana ke Aupuni e ku nei i ka mea e hiki ai i ka lahui ke hoike i ke ano o ke kulana hoponopono Aupuni a lakou i makemake ai, aole hoi o ko kakou hoomau i ka noho ana e like la me ia i keia wa, he kulana i onouia mai me ke koi ole ia. Hookahi wale no ala e hiki ai, aia ia imua o ka pahu balota. E ae ana anei ke Aupuni? Ua maopopo aole loa na koo e ae. Ke ae nui, pau ke aho a mauliawa koke ae.
MANAO HOIHOI ALII
-------
E like hoi me ka nui o na ma naolana i loaa i kela hoa’loha malihini hou o ka lahui, oia o Clarence E. Edwords o Amerika Huipuia, pela no paha hoi e ulu ae ai ia ano haawina like iloko o kakou a pau. A oiai hoi, no waho mai nei keia manao, ua hilinai makou e like me ia aole loa o Kama’lii Kaiulani e ae e lawe a e lekai aku hoi maluna o kona makuahine, ka mea nana mai ka pono i haawi a loaa ai iaia he kuleana i ka nohoalii ma o kona kukalaia ana i “Hooilina Moi” iloko o 1891. Ua hoikeia mai ia makou ua paa loa kona manao ma ia mea, a oiai no hoi e mau ana ko ke Aliiaimoku ola ana, aole loa ke kaikamahine e hoao iki mai ana, ina no oia e poakiki ia aku ana, e lele a e hehiku ae maluna o ka makua. Ina no hoi kakou e @oo@ akahele iho ana, he mea oiaio loa no ia, no ka ea, i alii no oia ma o kona makuahine la i make, nana hoi oia i hanau mai a na ka makuahine hoi e ola nei i ike aku iaia, me ko ka lahui apono aku.
Aohe olelo ana i koe no ia mea. Ua maopop o Kama’lii Kaiulaui ka lakou nei ma ae i makemake loa ai a ma ona la hoi lakou i manaolana loa ai no ko lakou pono a me ko lakou ola me ka ui ole ia ae hoi i ka lahui. Ina imua o ka pahu balota e hoikeia ai ia mea, he mea maopop loa aole no @ ko ana kela makemake o lakou nei ma ae, aka, e hoike h@po ole ana no ka lahui i ka mea a lakou i anoi ai a me ke ano hooponopono Aupuni hoi i makemakeia. No makolu iho nae hoi, aia no ia i ka mea a ka hapanui e hooholo ai. Ina no o Kama’lii Kaiulani, ua hiki no, aia no ka pono o ka hoi mai o ke kulana hooponopono Aupuni kumu. O ka oi loa aku nae hoi o ko makou anoi, o ka mea no a ka lahui i aloha ai , ka mea hoi i molia iaia iho no ka pno o kona lahui e kupaa mau nei. A ina he manao waiho kona mahope aku, me ia no ia, a o ke kokua wale aku no hoi ka makou. O kona hoi ae nae hoi ko makou anoi loa, a pela no paha hoi me ko ka lahui.
Ina io no hoi paha pela, auwe! aohe hauoli aku o koe mai. A o ia hoi ka makou e olelo ae ai, ua liko ko makou manao i na olelo hoolanalana a keia hoa’loha malihini hou o ka lahui. Ma ka hoopau loa ana o kana palapala i hoopulaia ma ke Kuokoa namu o ka Poaono nei, a makou hoi i unuhi ae ai i kekahi mahele, ua olelo ae oia: “Eia iho ke kulana iloko o kahi nuku (oia paha hoi, iloko o na olelo uuku): Ua hiki ole a e hiki ole ana i ke Aupuni e ku la ke hoomau aku i kona ku ana. Aia kona poe kupaa aku ke manaolana la no ka hoohuiia me Amerika Huipuia. Ke haule i keia, na manaolana lakou e hoonoho ae ia Kaiulaui ma ka nohoalii. Aohe kekahi o keia mau hoolala e hiki ana ke ko. Iloko o elua makahiki e hookahua hou ia ai he Aupuni Moi, a ia wa auanei, a aole loa hoi aia no a hiki mai ia wa, e loaa ai ka holomua i na paemoku a e hauoli a o walea oluolu ai hoi ka lahuikanaka.” Pela no hoi makou e panai aku ai, aia wale no a hoea mai i ka wa e ko ai o ko ka lalhui iini, e like hoi me na olelo ku i ke ano wanana a keia makamaka hou alaila, ia wa auanei a ia wa wale no e hauoli piha ai ka lahui a noho aku hoi me ka walea, laulea a oluolu me na lahui o ae e luakaha nei ma keia mau kaiaulu, aka, aole loa mamua aku. O ia wa nae hoi ka kakou e noho aku ai me ka laua o ka manao e hoea io mai ana no, ina no o ke. Alii Makuahine a o ke Alii Kaikamahine paha, ua like wale no ia ia makou, aka, o ka mua aku nae hoi ko makou hoihoi loa. E mau no ka laua ana o ka manao, oiai, eia he alaula e oili loa mai ai o ka malamalama olino.
--------------------
KAHUA DALA O AMERIKA
-------------
He mea maopopo loa, mamuli o na @ono i loaa mai, e lilo aku ana ke kahua pili i ke dala mawaenao ke gula a me ke sileva i kahua no na aoao kalaiaina alakai elua e koho ai i ka lakou mau noho peresidena like ole. Ua akaka hoi ka poai Repubalika, no ke gula lakou, a o ka poai Demokarats hoi koe. No Peresidena Kalivilana hoi, ua kukala akea ae oia iaia iho no ke gula, a ua kakooia oia e kekahi poe alakai e ae o kona aoao kalaiaina. A aia nae hoi kekahi mahele o ka poai ke hooikaika la no ke sileva me ke kakoo mai hoi o ka aoao Populisa a me kahi poe kokua sileva e ae.
Ua lilo keia i mea kanaailio nui ia ma Amerika Huipuia i nei wa, me ke kehoia ina e kakoo ana ka poai Demokarate i ke kahua sileva, alaila, o ka lakou mono peresidena ke kohoia ana a puka. Lehulehu ua moho a kela a me keia o lakou e ake la, aia nae hoi ka maopopo a hooholo mai ka aha wae moho Demokarata. Iua e kauliilii ana na balota, alaila, e uele aua ka loaa o ka lanakila i kulike me na hoakaka ana a ke kumukanawai a me na kauawai, aka, ina aole, ua manaolanaia e lilo aua ka haaheo i ka aoao e kakoo ana i ke sileva. A i @ele no b@i ka loaa o ka lanakila, alaila, @ ihoiia aku a na ka Hale Luna @ akaainana o koho ae, a oiai @ i he Repubalika ka hapauni, ua maopopo loa o ka moho a ia aoao kalaiaina ke kohoia ana, eia nao, aole paha hoi ia @ koho maoli ana o ka la @ui no ka mea a lakou i makemake ai.
Aia nae hoi ka manaolana ana o na aoao a pau o ko ia lahui hoike maoli ae no i ko lakou makemake imua o ka pahu balota, ina paha he kokua gula a sileva lakou. Ke kakoe io ka aoao Demokarata i ke kehua sileva a hookomoia o ia kekahi mahele iloko o ke kahua alakai hana o ia poai, alaila, ua maopopo loa na lakou ana no ke eo. Iloko nae hoi o keia wa, ke puapuai ae la ko Peresidena Kalivilana mahaloia, me ka oleloia oia ka oi o ko Amerika Huipuia poe Peresidena ma @ loea kalaiaina a me he la pala @o no ke ano. O kona mau ino i na la i hala ae, ua lilo ia i mea ole i nei wa. Nolaila, e nana aku no kakou no keia mua iho.
========================
“KUU MOI.”
---------------
Aia ma ka aoao mua o keia helu, ke hoopuka aku nei makou i ke mele i hakuia e kela kalaiaina Repubalika o Amerika Huipuia nona ka manaohoihoi Alii a makou i unuhi ai a e hoopuka aku nei no ina ia aoao like o keia helu. E like no me ia i hoopukaia ai ma ka olelo Enelani, pela no hoi makou e panai aku nei imua o ka lahui.
Eia iho ka manao nui o namele la: He keiki o Lilia i hanau laui ia mai e ka la, oia hoi, o “Liliuokalani, aloha, kuu Moi!” Oia no hoi ka Moi oiaio o na paemoku u ke kai i honiia e ka la, a aole loa hoi e hiki ke olaloia ua pau kau hana. Pehea la e hiki ai i na pakaha kehoomalielie ae no ka lakou mau hewa karainia i hana ai? A no na hoohaahaa palapala i houiliia aku maluna ou? Heaha la ka hoopai kupono no kela poe i p@wa inoino a hilahila ole ai i kou nohoalii? I keia wa, eia au poe keiki ke hanaiia nei me ka pohaku, a mai oi loa aku ka pono ina i pau lakou i ka make mamua ae hoi o ka hoeiki kupee ana aku malalo o ka puali o na haole i hanauia ma haki e a i ole ia, lawe mai paha hoi i kahi ola o keia noho ana mai ko lakou mau lima paumaele mai. E papa mai nae hoi ke “Akua mana loa” i ka eleloia ae ua haalele kou lahuikanaka i ko lakou aina kulaiwi.
No ke Aliiaimoku no ke la ona o keia mele, a me kena lahui pu no hoi kahi e ai nei i