Ka Makaainana, Volume VI, Number 1, 6 July 1896 — Page 1
This text was transcribed by: | Jean Howard |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
Honolulu, Oahu, Iulai 6, 1896
Buke VI---Ano Hou Helu 1
LA POA KIULAI
----
Na Hoomana Hauoli a me na Hoohivahiwa
I ka Poaono @ai, la 4, i piha ai ka 121 o na @akahiki o ka loaa ana ia Amerika Huipuia o ke kuokoa mai ia Beritania Nui aku. Ma Hopolulu nei, ua hoo@ ae na poe Amerika oiaio ia la me na hoohiwa @iwa he nui. I ka po mamua iho, he ana hulahula ka i haawiia ae ma ka Paka Kuokoa maialo o na lawelawe ana a ke Komite i kohoia no ia la. I kakahiaka nui Poaono, he ki-pu aloha. I ka auwina la, hora 1, he mau lealea ma ka Paka Kuokoa no, he hai olelo no ka la kuokoa mai ia Mekia Z. K. Pangborn, a ke kulanakauhale e Ierese, N.J., a me kekahi mau mea e ae, e like no me a maa mau i na makahiki i hala ae, e kehakeha ana hoi ia lakou iho. I ke ahiahi, he kipu aloha hou no.
O kekahi mau hana e ae o ka la, ua huikau pu iloko o na lealea o ka hoomanao ana i ka la i hanauia ai o ka Repubalika o Hawaii. A peneia iho ka papakuhikuhi o na hana i malamaia:
I ka hora 6 o ke kakahiaka, he heihei waapa mawaena o ka Makala a me Healani, a lilo ka eo ia Makala. Heihei waapa hueloboti mawaena o na makai kumau, na makai kiai o Kawa a me na keiki hoe o na waapa pailaia. Ua puke ino loa ka waapa pailata i ka hoi ana mai, aka nae, ua haawiia ka eo i na makai kumau e ka lunakanawai no ka huikau ana ka o na hoe iwaho. I ka hora 7, heihei kaa hehihehiwawae no 25 mile ka pahu holo.
O ka huakai hookahakaha hoi, ua hoomaka ke kai ana i ke kokoke ana e kani i ka hora @, mai ka pa alii mai a hele ma Alanui Kalepa, pii ma Alanui Papu a huli ma Alanui Beritania, pii ma Alanui Ema a huli ma Alanui Kula, iho mai ma Alanui Papu a hoi ma ke Alanui Moi a hiki hou i kahi i hoomaka ai. O na makai ka mua loa, ka Ilamuku o ka la me koua mau ukali, na aliikoa, na pualikoa, ka luna nui o ka Oihaua Kinaiahi a me na kaa kinaiahi me na kanaka, na kaa like ole me na hoohiwahiwa he nui, a me na poe hahai wale aku no. He huakai nui maoli no kela. O na kamalii kula kekahi o Kawaiahao malalo o ka malumalu o na pua i ole ai e wela i ka la, no ka mea, aohe o lakou mau papale. O ka lehulehu no hoi o na poe makaikai ma kapa alanui kahi i kuku aku ai.
Mai ka hora 10 a 11:45 @ ike i ka Peresidena ka hana me na haawi hoomaikai ana. A i ke awakea ae, hora 12, he ki-pu aloha no ka Repubalika o Hawaii. Ua hookui ae na ki-u aloha ana me ka na poe Amerika, a hui mai hoi me na mokukaua.
I ka auwina la, hora 2, he mau lealea o na ano like ole ma ka pa kinipepo o Makiki, a i ka hora 4, he paani kinipopo mawaena o na hui Kamehameha a @ne Honolulu.
A pau ia i kahora 7 a mahope wale iho, ua piha ae la ke kahua o Halealii Kuea i @a kanaka no ke nana ana i ka hoolele ahikao ana o ia po. Aole i kana mai ka nui o na kane, wahine a me na keiki o na lahui like ole. Ua nana aku no hoi a molowa a ku a hoihoi olo. I ka bana Aupuni no, hoi ka hoolealea ana me na leo mele. O ka hopena o kela hoolele ahikao ana o ka po, o ia a@ ka puka pu ana o ke poo o kekahi keiki Pukiki i kekahi ohe i haule iho mai luna mai me ka maopopo mua ole, oiai e mumulu ana kamailii ma kahi e hanaia ana.
O keia ka pauiua hope loa o na hana hoomanao o ia la.
KELA A ME KEIA
He poe wahine Hawaii maluna o na lio me na holoku eleele kekahi i komo pu iloko o na hauoli ana o ka la, ma ka hookikakaha a hoohehelo ana ma na alanui. He hookohukohu hoi ka haua a kekahi poe wahine me na kahakahana hae Amerika maluna o ko lakou mau papale. Pela no hoi me ua kane.
Ua hoowehiwehi ae kekahi mau hale oihana o ke kulanakauhale nei me na hae like ole a me na lau nahele no hoi kahi, i kulike ole aku nae hoi ka hie a me ka nani e like me ko ka makahiki i hala.
Aole no he ano maikai loa o na hana hookahakaha, mamuli paha hoi o ka hookaawale ana o na Amerika oiaio ia lakou iho.
Popopo ka heihei waapa o ia kakahiaka. Ua puka a eo maoli i na keiki o ka waapa pailata, haawiia iho la nae ka eo i na makai. Haule loa hoi o Lo me kona waapa i ka huelo. O ia uae paha hoi, ku kaena a na makai, o Kimo Kupihea nao hoi ka oi loa aku.
Ua huikau pu hoi me kekahi poe makai o Kukuluaeo i ka hoomanao i keia la ma ka hohola ana i kekahi papaaina hauoli. He la@i i hanaia me ka noeau ke pa a me na pola ai. Pela pu no hoi ma kekahi mau wahi e ae.
Iwaeua o na kaa hoikeike, he kaa kekahi i piha me @ eke palaoa, a he kaa me na papaa hau nunui me ka puaa, halakahiki, i’a a pela aku iloko. He kaa hoopahenehene kekahi i na kaa panee o kakou nei, a ua ku i kauwahi o ka akaia. Hookahi kaa lawe bipi o ka hui Meteropolitana e kakau ana no na hipa i loleia, io bipi maka, a he bipi keiki a me elua hipa ola. He mau kaa e ae no hoi kahi i piha me na ano waiwai e ae.
O ka oi loa aku paha hoi o na kaa, mai ka hale hana mai o T.B.Mare. Na Papa Samu o Amerika e hookele ana, e ku ana hoi ke Akua-wahine o ka Lanakila mahope, he koa me ka pu a he luina manuwa ma kona mau aoao, a malalo iho hoi ona he kaikamahine oiwi puipui i uhiia me ka hae Hawaii.
Aka, o ka maemae maoli paha hoi o na kaa, o ia kahi kaa uuku e hukiia ana e elua mau kao keokeo, he wahi keiki uuku ko luna, malalo o ka hookele ana a Tome Makuaea. He mau kaa hehihehi-wawae kekahi i h ele a paihi, eia nae, ua lohe mai makou i ke ano kapakahi o ka haawiia ana o na makana, i na poe wale no ka o ka Ahahui Hooikaika Kino Honolulu, a he neo @oi ka i loaa i na poe mawaho ae o lakou. No ia hui no ka na lunakanawai.
O ka Luna Nui o ka Oihana Kinaiahi hookahi wale no maluna o kona kaa, a ua like me he mea la ua haaleleia. Mahope aku hoi ona na kaawai, ua hele no a luhiehu me na hoohiwahiwa like ole, e like no me ke ano mau mai kahiko mai.
Hamole loahoi na hale i hele a hihipea na hoopaihi ana i ka makahiki i hala, e laa me Holo me Keiki, Kakela me Kuke, Hale Opunui, a pela kau, a pela aku. Ua hoike mai la i ka hoihoi ole i nei makahiki, a o na hale inu rama hoi ka oi i nei hana ana, o ko Kimo Doda paha ka o. Eia nae, ua hapa mai no na hoohi wahiwa o ke ano Hawaii, a he @ Maleka wale no ka hapanui loa ma na ano a me na mea a pau. Hoike no ka hoopailua Hawaii la. Aia no a he mea Maleka, nui ka hoihoiia. Kakaikahi loa hoi na halekuai i hoopaihi ae, aka, o na hae hoi ko kahi mau hale i welo ae. O ka Halep@ Kekake nae hoi, he hapa Hawaii a he hapa Maleka ka olelo ana, o ka hope no nae hoi ka oi loa aku.
O ka makou pualikoa i mahalo ai, o ia ke Komopaui F malalo o Kapena Zigila. A @ukali aku hoi ke Komopani G malao o Kapena Kea a me ke Komopani H malalo o Kapena Timi Mare. Iwaena hoi o na Kapena o na pualikoa like ole, o Kapena Kale Makate ka makou hoohialaai.
===========
Haawina Kokua Kula
Wahi a ka hoike o ka nupepa okalesia oili hapaha a ka Bihopa o Honolulu, o Iune iho la: Mamuli o ka unuhiia ana aku o ke kokua Aupuni mai ke Kula Iolani, i kokua mau ai hoi a pau i ka hopena o 1895 iho la no ka hoonaauao ana he umikuma@ lua keiki Hawaii ma ke $50 pakahi, e loaa ana he $600, na hooholo mai nei ka Ahahui no ka Hoolaha ana i ka Ike Karistiano (O Ladana, Enelani,) ma kona halawai ana iloko o Maraki he haawina kokua no ekolu makahiki i keia kula o ewalu kulana haumana o £ 6 o ka makahiki no na keiki Karistiano Hawaii.
Ia wa like no hoi i hooholo ae ai ka Ahahui he £96 no ewalu kulana haumana (eha no keikikane a eha no kaikamahine) ao ekolu makahiki ma ka £4 o ka makahiki hookahi, no na Karistiano Pake ma ke kula ma Makapala, Kohala.
============
Nui Laki Sini Loi
Poakolu iho la i wehe ae ai o Kwong Sing Loy (Kawona Sini Loi) i ke kuai hoemi a hoopau o kona halekuai mauka ae o ke kahua o Polelewa. Ua piha mau ka halekuai mai ia la mai a hiki i ka Poaono nei i na pe o @ lahui like ole. O ia ka Sini Loi i hoike ponoi mai ai ia makeu: “Nui laki Sini Loi, Nui kanaka, haole, Pake, Pukiki, hele ma ikuai, Kuai emi loa. Nui loa dala.” He hoike keia no kona hilinaiia, a mamuli paha hoi kahi o kona kamaaina. Aole i pau keia kuai hoemi, e hoomau aku ana no a k@mo aku i keia pule ae.