Ka Makaainana, Volume V, Number 26, 29 June 1896 — Page 4

4 HONOLULU, POAKAHI, IUNE 29, 1896.

 

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

 

W.H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku. KEENA: Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

 

UKU O NA NUPEPA.
No Ekolu Malama $                              .50
No Eono Malama                 1.00
No Hookahi Makahiki                         2.00

 

POAKAHI, IUNE 29, 1896.

 

                He poe Hawaii ka kekahi e kai huakai ana i ka la 4 ae, a ua waeia ae hoi ke komite no ia hana, he poe Hawaii wale no. Owai la iwaena o ka lahui ke maliu aku ana i keia poe mawaho ae o na ohakulai i pipili na lima i kepau? Mai maliu aku ia lakou, aka, e ku nana aku no

 

            PAU keia hapaha elua a me keia hapa mua o KA MAKAAINANA nei me neia helu. E hoomanao mai no ka mea pono i ko makou kuleana. A i keia hapaha ekolu a me ka hapa hope ae hoi, e hoomauia aku no ka nee ana o ka KA MAKAAINANA nei imua, o ko makou manaolana ia, i mau ai no hoi neia wahaolelo o ka lahui.

 

            MAI no na makamaka a hoopoina i ka makou oleloao e pili ana mawaena o ke sake a me ka waina. E like no me ke ino o ke sake, e haalele aku no ka pono ia mea-inu ona; a e like no hoi me ka oi ae o ko ka waina maikai i ko kela ino, e pono e inu i ka waina. O ka mea maikai ka i makemakeia mamua ae o ka mea inoino. A e aho no hoi ia mea inu i na waiona ikaikai e ae. He haohao nae hoi ko makou ina paha e emi iho ana ke kumukuai o ka wana mai ko keia wa, oiai no nae hoi ua pau ae la ke dute. Aia no paha a ike aku kakou.

 

            O KA huaolelo "hoomaluia" ma ka pauku o ke kahu alakai hana o ka aoao Repubalika no keia kau koho balota peresidena ae, i hoikeia ma kahi wahi okoa ae o keia helu, a makou hoi i unuhi ae ai no ka huaolelo Enelani "controlled," aole ia o ka hoomalu maoli mai o Amerika Huipuia ia Hawaii nei ma ka hoohui ana mai, aka, o ka noho mai no paha a nana mai me ka ae ole i ko na aupuni e ae komo keakea mai. A oiai no hoi, he ano pahaohao no ko kela "hoomaluia" mai, pela nohoi e pahaohao ai ko kakou nei hoohuiia mai me ko ka lahui ae ole aku. Ea, he keu ka hoi keia a ka lonolono hoopuanuanu a hookoekoe. Huro, no Hawaii nei!

 

EA, LELE LOA KAHI AHO!

                Ua maopopo lea no paha hoi ia kakou a pau i lanakila ka hookhuli Aupuni ana a lakou nei ma aei loko o 1893 mamuli o ka puni ana o ka hapanui o na haole i ka maunu a Kakina ma i keola ai, oia hoi, ka hoohuiaina, me ka hooiaia ae no hoi aole no e loihi loa ana a o ka loaa mai no ia o ia haawina pomaikai nui. Mai ia manawa mai a hiki mai i nei wa, aole loa i loaa iki mai, a ma ka makou koho iho no, aole loa no e loaa iki mai ana. E kakali wale no lakou nei ma ae, oia hoi, o kela auna i puni wale ai no i na pelo ana, a kahuli keia ao, me ko ka lahui oiwi koi ole aku, aole loa no ia e loaa mai ana.
            Aole kakou i malihini, aku, he poe kakou i kamaaina loa i ke ano o ka lakou nei ma ae mau ano hana pahele a maalea, he maunu wale no kela no ka hooko ana i ko lakou iini. Ua maopopo lea no ia kakou aohe makemake o na ona mahiko i ka hoohuiaina, no ka mea, ina ia e loaa io ana, e pau ana lakou i ka poino mamuli o ka hoonouia ae o na aelike paahana. O ka iini oiaio maoli no o ia poe, e mau no kakou e like la me ia i nei wa, i mau ai no hoi ka hookomo ana mai i na limahana emi no na mahiko o lakou, ai mau ai no hoi ko lakou ohi ana i na puka nui hewahewa. He mea oiaio loa no nae hoi, i hoea mai no kela hookahuli Aupuni ana no kela uku makana o 2 keneta o ka paona kopaa a Amerika Huipuia i hooholo ai, oiai, ua halawai na mahiko me ka poino malalo o na hoakaka ana o kela kanawai a Makinile.
            Mawaho ae hoi o keia mau hoaiaia pokole maluna ae, ua maopopo no ia kakou o ka hoohuiaina ka pouhana o keia Repubalika e ku nei, o ia ke kumu a me ka welau, ke poo a me ka hi'u, a keia kau iho nei hoi o ka Ahaolelo i hooholo hou ai, i mea paha hoi e hoomauia ai no o ka manaolana (?) iwaena o na poe puni wale o ko lakou poai. Pela no lakou nei ma ae e hilinai lalau nei, ma ka noonoo ole iho no ko lakou mailuilu haalele loa, a lakou nae hoi o noho mana nei maluna o kakou mamuli o ka winiwini a me ka wanawana o na lako kaua a Amerika Huipuia i kokua ai ia lakou, mai kinoni mai o ka hookahuli ana a hiki i ko lakou nei ma ae puipui loa ana.
            A mamuli hoi o ka pau ana ae o ko Peresidena Harisona wa a komo aku o Peresidena Kalivilana ma kona wahi, a unuhiia ai kela kuikahi hoohuiaina a ka mua i hoouna ai i ka Aha Senata e mau nei ae paha hoi ka makamaka hou o ia mau hana, i poho ai na manaolana o lakou nei ma ae a hiki wale mai no i nei wa. Nolaila, ua loaa he manaolana hou ia lakou nei ma ae, aia ia i keia kau koho peresidena hou o Amerika Huipuia, ke loaa he lanakila i ka aoao Repubalika. O ko lakou nei ma ae manaolana hookahi ia i koe, a e nana aku no hoi kakou.
                Ke kuhihewa ole nae hoi makou, e poho ana no paha keia manaolana o lakou. No ka mea, i ka wa o ka aha wae moho peresidena i noho mai nei, a kohoia ia o Senatoa Lodge, o Masakuseta, he mea i maa mau a i molowa ole hoi i ka hoino aku ia Peresidena Kalivilana ke loaa iaia he wa a he mea e kue ai no kona kulana ma ka ninau Hawaii, i lunahoomalu no kekahi komite lala e pili ana i na olelo hooholo a na ia komite hoi ka noonoo ana no ka mea pili i na hana a me ke kahua alakai kuwaho, ua poina loa oia i ka noonoo ae no ka ninau hoohuiaina o Hawaii nei. He mea maopopo loa aole ia aoao kalaiaina i hilinai aia ma ka ninau hoohuiaina o Hawaii nei e loaa ai ka lanakila imua o ka pahu balota iloko o Novemaba ae, a he ninau hoi ia i molowa loa ia e ko lakou poe. I ka nana aku ua hilahila kela Senatoa i ka auamo ae i ka la kou nei ma ae hana apuka popopo, a e kokua mai paha hoi ia poai i na hana kipi a aihue i kupono wale no i ka apono ana a na poe mikanele maikai o Hawaii nei, a i ole ia, hoopalaimaka nui ae paha hoi ma ka hoapono ana.
                Eia mahope iho na olelo pokole loa e pili ana ia Hawaii nei maloko o ka mea a ua komite lala la i hooholo ai a i komo o ia kekahi pauku iloko o ke kahua alakai o ia aoao kalaiaina. Penei iho ua mau wahi olelo ano ole la: "He mea pono paha ke hoomaluia ko Hawaii Paeaina e Amerika Huipuia, a aohe mana kuwaho e aeia e keakea aku me lakou." O keia ae la na wahi olelo a ka aoao Repubalika i apono ai, e hoike ana hoi i ke ake a me ke kulana a kahua hoohuiaina o ia poai e pili ana no Hawaii nei a me ka i mau mea pili Hawaii e ae. Ina o na wahi olelo wale ae la no keia, a lakou ma ae hoi i hilinai ai aia no ko lakou ola i ka aoao Repubalika, ua mau no ka nele, a hookahi no mea mao popo loa, oia hoi, ua lele loa kahi aho o na poe nei i ake nui loa ai i ka hoohuiaina. Ua nee loa kela mau olelo me na hio hiona o ka hoohuiaina, alaila, pehea ana la ka hoi ko lakou nei ma ae pono. Ea, poino e pilikia la! O ka puehu aku paha hoi koe o ko lakou ma ae mau hulu i ka makani, aohe mea koe iho mahope nei. Auwe no ka hoi e ke aloha huihui a puanuana e!

 

"HAEHAE KA MANU!"

                E ole ke Kuokoa o ka Poaono nei, ikeia aia ka o Kuhina Haki me kana wahine i Kapalakiko o ka hiki ana ae i ka la 10 nei, a e huli hoi loa mai ana ka. Heaha la kaua o laila a e huli hoi mai ai, oiai, o Wasinetona aku no kona wahi kupono loa e noho a e malama ai i kana hana no ka pono o ka ninau hoohuiaina o Hawaii nei. Ina aole ilaila, e hoi ae no hoi paha ka pono loa i Nu Hames re. Ola ole no na iwi ia Haki la. Eia nae, huna loa iho nie ka ohua palemo alaula, ke poo o ua Kuokoa la. Ua olalau paha?

 

            Nui ka piena o ko kakou poe Amerika a poe Amerika ole no ka mea pili i ka hoomanao ana i ka la 4 iho, ka La Poa-Kiulai. O ke kumu mai o keia, no ka makemake o kekahi poe e hoohui aku me ko Hawaii nei la, alaila, he la kulaia Hawaii ka olelo ans. Na ke Kanikela Kenerala Amerika i kahea ka halawai o na poe Amelika no ka noonoo ana no ko Amerika Huipuia la, e like la no me ka mea maa mau, a i ka wa hoi i halawai ai a kohoia na komite like ole, alaila, o ka wa ia o kahi poe Amerika (?) ole wale i makemake ai e hui pu aku na hoomanao ana me Hawaii.

 

                Mamuli o ia ano hana, ua huhu kahi mau mea, e laa o Kauka Makalu a me A.V. Gia, a haalele aku i ka noho lala ana o laua no kekahi mau komite. Ua lilo i mea kamailio nui ia keia hoao o na haole Amerika Hawaii e kaili i ko Amerika Huipuia la a no ka Repubalika o Hawaii nei. Hilahila ole! O ka ke Kuokoa nae hoi ia i painuu ae ai i ko lakou la me na poe Amerika hoomeamea o lakou. Uwese oe!

 

                A mamuli paha hoi o keia mahae ana, e kauliilii ana no paha hoi na hana lealea o ia la, ka mea hoi i kuluma i na wa i hala ae, E hoomanao okoa ana no paha na poe Amerika, a pela ana no hoi ko kakou nei poe hoopalaimaka. Aka, o ka olelo ae he la--sulaia Hawaii ia, aole loa ia he mea pololei a oiaio. Aole loa no Hawaii nei ia la, a aole loa no hoi no na kanaka Hawaii. He lawe'na olelo wale no ia na ko kakou poe hoopalaimaka. Hemu, hele loa aku pela! Uwe mai la na lani i ka la i hookuu ano ole ai o ka Aha-