Ka Makaainana, Volume V, Number 25, 22 Iune 1896 — Page 4

KA MAKAAINANA.

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

Wahi noho, ma Honolulu.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

Keena:  Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

 

UKU O KA NUPEPA.

No Ekolu Malama...$.50

No Eono Malama...1.00

No Hookahi Makahiki...2.00

 

Poakahi, Iune 22, 1896.

 

            Make loa kela Kanawai Hoopaa Inoa, aole nae hoi ma ke ano hapa wale no e like la me na lawo olelo ana a kekahi poe, aka, ua pio loa no mai ke poo a ka hiu. Nolaila, aohe waiwai o ke kamailio hou ana no ka mea ua make. Pau ae la no hoi ka hooluhi ana.

 

            A loaa mai ka makou, alaila, loaa aku no hoi ka makou. O keia ae ia ko makou rula paa no nei wa. E ukali mai ke dala i na kauoha a pau, o hoomaopopo ole ia aku. Nolaila, he mea pono i na poe lawe a pau ke hoolohe a hoomaopopo mai i keia leo, oiai, me ka lilo no na mea a pau e hanaia ai.

 

            Elua mau kanawai i vitoia (hooleia) e ka Peresidena i nei kau iho la. O ka mua, e pili ana i ke kopeia o na olelo hooholo o na Aha Hookolokolo ma na hihia waiwai iloko, o ke Keena Kakau Kope Aupuni, a mamuli hoi o ka maikai a moakaka maopopo loa o kana mau hoakaka no ke kumu ona i hoole ai, a e hiki ole ai hoi ia kanawai ke lilo i mea kupono, ua kakooia oia. Aka, o ka lua iho, no ka hoomahuahua ana i ke dute maluna o ke sake, no ka like ole o ko ka Ahaolelo manao me ko ka Peresidena, ua hooholo loa ia ia kanawai maluna ae o ia vito ana. Ea he peku hoki paha hoi ia!

 

            Nui ko makou mahalo no kela makamaka o ka palapala ana mai no ke kai hoee ma Keauhou, Kona Akau, a me kahi mau makamaka e ae no hoi. Pela no hoi i na makamaka e ae i loaa palapala mai, i ko lakou ae ana mai ia makou e nana aku, eia nae, o na palapala ano nui a waiwai no ia a makou e hoopuka nei. O na lono no na wahi e ae, he lohe pepeiao mai ia, koe ka ko makou mea kakau o Kahului, Maui. Aia me na poe i halawai me na pono i hiki ole ke paleia ae ko makou mau launa pu ana iloko o ke kaumaha a me ka minamina, aka, e hauoli nae hoi kakou a pau aole wahi ola @hane hookahi i pomo.

 

KA WAINA ME KE SAKE.

            Mai ka wa i hoomaka mai ai o ke sake e komo mai i o kakou nei, ma ke ano liilii, a hiki mai hoi i ka wa i nui loa ai e like la me ia i nei wa, mamuli paha hoi kahi o ka inuia e na lahui e ae mawaho o na Kepani, ua hoopilikiaia na mea-inu o na aina e mai, e ha me ka waina, ela, pota, a pela aku. O ke sake, he mean-inu ia i hanaia mai ka laiki mai, a pela no hoi me na mea-inu e ae, ua hanaia no mai na hua ai mai, aka hoi, mamuli no paha hoi o ka emi mai o ka hoohanaia ana o ke sake ma Iapana, a hui pu hoi me ka emi o kona hoouku dute ia ana maanei, ua hiki ia mea ke kuaiia maaanei a emi loa iho i ke na mea-inu e ae mai na aiana okoa ae. A mamuli hoi o na hoomaopopoia ana, ua kaulike ole ke kauia ana o ke dute maanei, a na ia mea i hoopiena aku i ko Kaleponi poe kanu a hana waina.

            O ke hopena mai hoi i ioaa no ia mea (e like no hoi me na hoomaikeike mau ana a makou ma kekahi mau helu mamua aku nei), ua waiho aku ke Kuhina Waiwai i kekahi bila kanawai e hoopau loa ana i ke dute maluna o na waina Kaleponi Ua hooholo loa ia keia bila e na mahele a elua o ka Ahaolelo, a ua aponoia hoi, nolaila, ua lilo i kanawai maua, a i keia makahiki ae e hoomakaia ai ka hooko ana aku i na olelo o ua kanawai la. Ma ko makou manao a hilinai ana, he keehina ia ma ke ala o ka pono, no ka mea, ua loaa hoi he kokua ikaika loa no ka hooholomua ana i ke kulana emi mai o ka ona mai ka inu ana i na waiona oi ae o ka ikaika, oiai, o na waiona ikaika ka mea hoopoino a hoopilikia i ko ke kanaka kulana. A ua loaa no hoi he kokua nui no keia bila ae la ma o ka hooholo a aponoia ana o ka Senetoa Linekona Holokene bila e hoohoihoi ana i ka hanaia o ka waina mai na hue waina i hoouluia ma o ka kou nei, a loaa he mea e hoo pomaikai hou ai i ka aiua nei.

            Nolaila, mamuli hoi o ka pau ana o ke dute maluna o na waina Kaleponi, ua koe iho na mean-inu e ae me ke kaulike ole o ke dute me ko ke sake. O ka hopena mai hoi o keia, ua hookomoia he bila kanawai no ia mea, a e ikeia no kekahi mau hoakaka ana no ke kulana kaulike ole mawaena o ke sake a me na mea-inu e ae ma kahi wahi okoa ao o keia helu. Ua hooholoia keia bila e ka Ahaolelo, aka, ua hoole nae hoi ka Peresidena i ka apono ana, a mamuli hoi o kona aua ana i kona pulima, ua hoouna ae oia he palapala i na mahele a elua e hoike ana i na kumu o kona kaohi ana. Ma ke ano nui, ua manao oia he kanawai hookaunaha wale aku no keia i ka lahui Kepani, a oiai hoi, he poe ili hune ko lakou hapanui, a ina e hooholoia ana, e hoopiia ae ana ia mea. Ua manao no hoi ka Peresidena, aole wale no o kekahi mahele o ka lahui ke hoomaopopoia, aka, o na ano lahui like ole no a pau loa. Poloiei no paha keia makee ana ona i na Kepani, eia nae, aole loa ia o ka mea i makemakeia, aka, o ke kaolike a me ka pono oi maoli. O kahi mea hilu loa nae uoi a ku no i ka hoohuoiia, oia hoi, he wa loihi ka waiho ana o keia kanawai hope imua o ka Ahaolelo, a ua lehulehu hoi na halawai i kaheaia e ke komite hui no ke kukakuka pu ana me na poe i pili ma keia kumuhana, aole loa na Kepani i lihi launa aku, aka, aia a ua vito ka Peresidena a e noonooia ana ka mea pili no ia mea e na Solona, ua awiwi ae ko lakou hoouna ana he komite e hui, e launa a e kukakuka pu me ka Peresidena. I ka nana aku, he ano hana poholalo maopopo loa keia.

            He mea e nae hoi ke kana hao o ka hoohioloia ana o ka ka Peresidena vito e na mahele a elua, he hookahi no mea kakoo o loko o ka Hale, oia o Lunamakaainana Lima D. Naone, a imua hoi o ka Aha Senate, ua lokahi a pau e hooholoia ka bila maluna aku o kela vito. O kekahi kumu paha hoi o keia ikaika loa o na mahele a elua, no kela hele ana hoi kahi a kela poe Kepani, a kohoia aku he mau hana hookikina ka lakou, a i olelo wale ai no o Lunamakaainana Rycroft (Raikarofa), ina o ka hoohuiaina ka lakou i ake loa ai, o ka hooholo aku i keia bila ka mea e loaa koke ai, no ka mea, loaa aku paha he mea e hoonauluulu ai ia Iapana a kii mai paha e kaili ia Hawaii nei. A o kekahi kumu paha haoi i kaika loa ai o ka manao e hooholo, e like me ka Senatoa Balauwina hoaiai imua o ka Aha Senate, ua oi aku ke ino o ke sake i ko na mea-inu e ae, oiai nae hoi, ua emi mai kona ikaika alekohola a kapaia ai he waina Kepani, mamuli o ka hoohaliikeia ana me ka waina.

            Eia ma keia wahi makou i makemake ai e ao aku i ka lahui, oia hoi, i ko kakou poe e inu aua i na mea e ona ai. Mamuli o ka ike ana o na poe nana i ka ikaika alekohola a me ke ano o ka hanaia ana, ua oleloia ua oi aku ka maikai o ka waina i ko ke sake. Ina pela, aia makou ma ka @@ao o ka me maikai, a pela no hoi ko makou hilinai. Nolaila, o ka makou hoi i makemake ai e ao aku ia kakou a pau, e inu kakou i na waina Kalepeni, a e hoowaha waha loa aku hoi i ke sake, ke hopena ino, a ua kupono no hoi no ka Iahui Kepani. Aole e hiki ia kakou ke olelo iho, o ka mea i kupono no na Kepani, ua ku pono ia no kakou, a no ia no hoi paha i kupono ai ke sake no lakou, aole loa hoi no kakou Ma ka aoao ku hoi i ka hoopoino lahui, he 30,000,000 a oi ko lakou nui, a he 40,000 wale no hoi ko kakou heluna. Nolaila hoi makou e manao nei e akahele mai kakou, a e hoollo hoi i ka waina i mea-inu no kakou, a e hoopailua loa aku hoi i ke sake. He mea ole loa ka emi mamua ae o ka maikai, a o ka maikai a me ka oluolu pono iho ko kakou makemake i na wa a pau Mai no a hoopoina i keia mau olelo a makou.

 

"HAEHAE KA MANU!"

            Auwe no hoi ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii, heaha ana la ka hopena e kau mai ana maluna ona? Ua apono oia i kela Kanawai Hoopaa Inoa, hele mua no oia e hooko a kukuni i kona hoailona manamana lima nui, a o ka hopena i ho nei, apono i ka bila kanawai e hoopau loa ana i ua kanawai la. Ea, hawahawa maopopo loa no na lima.

 

            O kekahi paha hoi keia o na hana hilahila loa i ike ole ia mamua, a o ka hana iho la paha hoi ia o kela "hua pea" a Kiwini i "aneane e pala." Nali no lakou nei ma ae i na kui o lakou o ka awiwi ana e hooholo, a aohe hoi i loihi ka hooko ana, awiwi no e hoopau koke ae. Hoopailua!

 

            E ole nae hoi keia pau koke ana, emi mai ko kakou luhi a pau na hoi ka noonoo ana no nei kanawai hoouluhua a hooluaiele manao. Ua kupono no ia kanawai no na poe pio i na hana karaima, aole loa hoi no keia lahui. Aka, ina no aole i pau, ma no ka ua ike lakou nei ma ae i ka "welawela o ke kai o ka moa" mai ko lakou poe ponoi mai no ka. O ka make koke ana paha hoi ka hewa, ike ole ai kakou i ka oiaio o ia mau wawaia ana.

 

            Ike iho la nae paha hoi lakou nei ma ae o keia "Aupuni mai kai loa a Hawaii nei @keai" i ka laka pono ole o na L@@@@ahuhu a lakou ma kela vito ana a ka Peresidena i ke kanawai e hoopii ae ana i ke dute o ke sake. Ua koe hookahi o Lunahoomalu