Ka Makaainana, Volume V, Number 22, 1 June 1896 — Page 4

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU,

 

POAKAHI, JUNE 1, 1898

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono

Wahi noho ma Honolulu.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku

Keena. Helu 327, Alanui Moi, ma

Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

 

POAKAHI IUNE 1, 1896

 

            OLUOLU maikai no ke ola kino o ke Aliiaimoku, e luakaha nei no ia waho o Waikiki. O ka makou ppu @ no ia, e mau no ka maikai o kona noho ana iwaena o kona lahui kupaa mau.

 

            AIA uao paha a lulu dala ae kakou, i hiki ai hoi ua @ ke ukuia, alaila, maopopo loa ka puana a ka moe e pili ana uo kela Kanawai Hoopaa Inoa. E hoomaka ana anei kakou pela?

 

            E HOOMANAO mai na makamaka heluhelu e lawe nei i keia nupepa, o keia ka helu mua o ka malama pau o ka hapa mua a me ka hapaha elua hoi o ka makahiki e nee nei. Mai hoopoina iho, aka, e noonoo mai no ia makou. Ua pili pu no keia paipai ana i na luna uloiohi.

 

            WAHI o ko ka Rev. Kauka Dile manao, e huai pau ia aku nei ma kahi wahi okoa ae o keia helu @o Kama`liiwahine Kaiulani ka manaolana a me ka puuhonua o ka lahui, a hui pu mai no hoi me na haole hoa`loha. Pela io aku ana no paha i ka nana aku, a heaha la hoi ka hewa o ia.

 

            HOIHOI ole ia ke oeoe uwila, ka hoailona pauahi hou o keia ou. E aho no ka ka bele kani kuilua o ke au i hala, he maopopo pono, a aohe no hoi he hanakuli loa e like la me ka ke oeoe. I ka hoomaopopo aku, he mea hoonui loa keia ano hoailona i ka hana a na poe kinaiahi. Malia nae, pela ia poe e ai ono ai i ko lakou luhi.

 

            NAUKI no hoi kahi manao i ka nana aku i ko kakou poe e hoomaopopo ana i ko hai la, e like me ia i ka Poaono nei, ka la hoomanao make a hoohiwahiwa pua i na he kupapau a ko Amerika Huipuia. Heaha no la hoi ka mea aiho ole aku no a na kau haole Amerika hoomeamea no e hoomanao, a aole hoi ma na alanui kakou e hoopihapiha ai, aka, noho aku no hoi i kauhale e hana, e hooponopono a e hoomaopopo ai i ko kauhale mau hana. Aohe olelo ana no na poe o kakou i maa i ka hana mau, ua hiki no ia, aka, o ka makou wahi nema wale no, o ko kakou hoolilo loa ae ia la i la no kakou e hoomanao ai. Mai no kakou a hoopilipili wale aku no.

 

ULU KA MANAO E HOOKO

 

            Mai Hilo @ nei hoi ka lono ua malamaia ae ka he halawai akea e kekahi poe o laila no ka noonoo ana i na mea pili no ke Kanawai Hoopaa Inoa. Iwaena ka o na poe lehulehu i kamailio ae, elua no inoa i hoikeia mai ia makou, o Ekekoa a me Keoni Beka. Ua ao aku ka ka inoa mua he mea pono ole ke hooko aku i kela kanawai, a o ka ka inoa hope iho hoi, ua ao aku oia e pono e nooko aku mamua ae o ka uku ana i ke $50 hoopai, a i ole hoi ia, paa mau wale aku no ma kahi paa e hana ai a pau kela hoopai. Aole loa makou me ka inoa mua, no ka mea he ao lahiu kana; aka, aia makou me ka inoa hope, oiai, o kana ke ao pono a pololei.

 

            Ina kakou e hoomanao ana, o ka inoa mua no ka i hoole i ka uku ana i kona auhau kino, hoopiiia a kauohaia e uku me ka hoihoi hou ia o ka hana ilalo, a mamua ae hoi o ka hoolohe hou ia ana, ua uku aku la. Heaha ke ano o ia kanaka? He hui hope, aia nae hoi a ua nui na lilo ma@ua ae o ka mea kuupono, ina oia i uku i kona auhau i ki nohi. A pela pu mai ana no paha hoi oia ma keia hana, aohe ia e hala ana; no ka mea, o ka mea e hooko ana i ka ma kemake o kekahi kauoha kaua wai, nohe oia e pilikia, aka, o ka mea kue a hooko olek, aia no ma luna ona kona pilikia a me kona poino.

 

            Poaha nei hoi, ma Keauhou, Kona Akau, ua malamaia ae no he halawai makaainana e ko laila poe kupa no ka noonoo ana no i keia kumuhana hookahi, a na R. Makahalupa ka haiolelo pili kanawai. Ua ao aku ka oia, wahi mai a ko makou lohe, aohe ke Kanawai Hoopaa Luoa he kauawai e hoohiki a e kakoo aku ai i keia Aupuni oehaa, aka, o ka hana a ia kanawai i make make ai i ko ka lahui hooko aku, he mea pono e hanaia. Pololei, a like loa kela me na ao ana a Ka Makaainana nei, aole loa hoi e like me na ao lalau ana a kahi omali o luna aku nei i make koke iho nei. Aiai uo a hooko aku kakou, alaila, loaa he pale kaua ia kakou a lilo mau wale ole hoi na dala i ka hoopaiia mai, ke hoonuhanuha iho hoi kakou.

 

            Wahi mai no a ko makou lohe, e like no me kela ao ana a ia mekamaka oiaio o ka lehulehu, ua hooholoia he mau olelo hoo holo e ne ana ia anaina halawai e hooko aku i ka makemake o ua kanawai “hooluhi” la mamua ae o Augate 1 e hiki mai ana. Aia, o ka pono ia, oiai, o ka hana ana ia a ka noonooo maikai, hamama, akea, a naauao, a aole hoi o ka ka noonoo pokole, moo wini, a pina kolohe a alakai lalau a huhewa e pua ai kakou i ka halahu a pae hewa i ka poi`na-nalu a kau loa i kula na @ o kahi ia e okaoka ai a muu mokaki iloko o ka poino e hiki ole ai ia kakou ke kalakala ae. Ua hoounaia mai nei ka ia mau olelo hooholo i Honolulu nei no ka hoolahaia ae ma kekahi mau nupepa okoa aku mai KA  MAKAAINANA aku nei. O ka pono no ia, aia uo i ka manao o na poe na lakou ke @ e meleia aku ai, a aole hoi @ makou keeo ana no ia mea.

 

            Nolaila, no makou iho hoi, e like no me ka makou mau ao ana ma na helu i hala ae, e akahele mai no kakou, oia hoi, mai pulalelale e aku. Ua nui no ka manawa i koe, a no ia hoi makou i ao aku ai. Malia o ulu ae paha hoi he hana e hiki ai ke hoomaopopo lea ia ke kulana o nei kanawaik, a ia wa auanei hoi e akaka loa ai ka kakou mea e hana aku ai. Aole loa hoi ma mua ae o ia wa, a na makou no hoi ia e kiai makaala aku ma ko ka lahui aoao no ka wa pono e hoohana aku ai, ke loaa ole hoi he kahoaka a he moali no ka hoohoa aku e wawahi ae i ka pai a paa o ka Mana Hookolokolo ma keia kumuhana i hooholoia ai e ka Mana Kau Kanawai me ko ka Mana Hooko apono aku Ke ole ia wa e hoea mai, alaila, e pono kakou e pau a pau ma ka hooko ana aku i ka make make o nei kanawai hooluhi hou. E aho no ia mamua ae o ke kiola wale ana i kahi mea e pono ai kahi mau la o keia noho ana.

 

HE KANAWAI KULA HOU.

 

            Eia imua o ka Ahaolelo he bila kanawai e pili ana i na kula, kahi o ko kakou poe opio e hoonaauaoia nei. Oiai hoi, aole makou i ike i ke kino a me ke ano o ua kanawai la,  ua hoikeia mai nae hoi e kekahi mea i ike, a o ke ano nui ka o ka mea i manaoia ma ua kanawai la, o ia ka hoihoi ana mai i na kula kuokoa a pau a kaa malalo o ka hoomalu a hooponopono ana a ke Aupuni ma o ka Papa hoonaauao la.

 

            Na keia kanawai i hooulu hou mai i ka manao iloko o makou e Hoike ae no kekahi kanawai o ke ano limanui, i hauaia no imua o keia kau, a e ole e paio ikaika ia e Lunamakaaiuana Lopikana, make loa ai. O ka manao a me ke ano nui o ia kanawai, o ia ka; hiki ana i ke Aupuni ke lawe wale mai i ka aina o kekahi mea, ina ia he mea e hoopomaikai a e hooholomua ai i kekahi mau hana hou e moe a e lawelaweia ana paha @ ia wahi. He keu keia a ka manao kai@ku maopopo o’ keia Aupuni maikai o Hawaii nei.” A pono ai no ka pepehiia ana a make loa. Eia nae, ua ola aku hoi ma kekahi kanawai okoa ae, ma ka hiki ana i ka Papa ola ke kauoha e pani, a i ole ia, e hana a e hoomaemaeia paha kekahi aina a wahi paha, ina ia he mea e pono ai o ke oia a ka lehulehu. Ua ahona iki nae hoi ia, no ka mea, o ke ola o ka lehulehu ka mea i oi loa mamua ae o na mea ino wale e hooulu ai i na ino a me na ma`i e popilikia ai ka noho a me ke ola ana.

 

            Aohe nae hoi he olelo ana i koe no na mea ua hala, oiai, o ka mea i hala, ua hala ia, he make hewa hoi ka uwe ana ae no ka waiu mahope iho o ka hanini ana; aka, no ka mea  iho hoi i koe a i pau ole i ka hanaia, o ka kakou hoi la e paka ae ai, oiai, “ua oi aku ka mano iloko o ka poho lima mamua ae o na manu elua iloko o ke opu-laau,” a o ia ka mea waiwai no kakou e kamailio iho ai. Ua oleloia o ka manao nui ka i hunaia o keia Kanawai Kula hou o ia no ko ke Aupuni ake loa e kaili mai i na aina o na kula kuokoa, na kahua hoi o iam mau kua e ku ana mahope iho o ke kukuluia ana o na hale kupono. A o na kula kuokoa ka hoi a ke Aupuni e ake loa nei e kai@ku Iolani a me Sana Lui, me ka oleloia ae no nae hoi o ka inoa hope iho ka i ake loa ia e lilo ae. No ka mea, mahope iho nei e ka puhili ana o ko ke Aupuni manao mua e lawe wale @ na aina no na hana hou e laa paha me kela alawai e okiia nei a liloo ae kakahi lihi o ka aiua ma ke alo iho o ia kahua kula e hoonaauaoia nei kekahi heluna nui o na opio o ka aina nei, ua hoolilo a hoano e ae nei hoi ke Aupuni i kana alanui hana i manao ai no ka hooko aku a like no mea ka mea i mauao mua ia. I ka makau hoomaopopo aku, o keia no ko ke Aupuni manao maoli. E hoao wale no ka leo paki e hoololi ae i na kinohiuohi waihooluu o kona hulu aole loa e hiki ana, a pela no hoi me keia. Auhea la na poe oiwi kuokoa iloko o ka Ahaolelo? Ina he poe kahi o ia ano iwaena o na lala, eia ka wa no lakou e hoike ae ai i ke kuokoa no ka pono o ka mahele hoonaauao kuokoa a e pepehi iho i keia moonihoawa a make loa. E ae anei hoi kakou e wawahiia ka pono o na kahua hoonaauao kuokoa? Ina aole, alaila, e umia-puaaia iho no ka pono me ke kiuai loa iho i ka oluolu ae o kaie leopadi