Ka Makaainana, Volume V, Number 21, 25 May 1896 — Page 4
4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 25, 1896.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
W. H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.
KEENA: Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.
UKU O KA NUPEPA.
No Ekolu Malama - - - $ .50
No Eono Malama - - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - - 2.00
Me ka puuku wale no na hookaa dala ana, aole i kahi mea e ae.
POAKAHI, MEI 25, 1896.
MAKE hou no Ka Leo o ka Lahui, o ka Kamaki noho hooponopono ana iho nei. I ke ao lalau no paha hoi kahi i ka lahui a lalau loa i hikauhi la.
O NEHINEI ka la hoomanao hanau o ka Moi Vitoria o Beritania Nui a me Irelani a Emeperese hoi o Inia, a piha no hoi iaia ke 77 o na makahiki ma keia ola ana a aneane hoi e piha ke 59 makahiki ma ka nohoalii. Oia ka Moi kahiko hookahi o Europa a o ke ao holookoa nei i nui ke alohaia e kona lahui a me na lahui e ae. Kokoke loa e like ka loihi o kona noho Moi ana me ka Moi Keoki III. Ma ko makou ano Hawaii hoi, ke hui pu aku nei makou me kona poe makaainana a hooho ae—"E Ola ka Moi i ke Akua."
POLOLEI ole ko ka Buletina Ahiahi olelo ana ua hala aku he hoa'loha maikai no Hawaii nei mamuli o ko Misi Ke te Fila make ana a ua makena hoi o Hawaii nei. Aohe epa aku a koe mai o keia ano olelo. I ka wa hea nei la oia i ikeia ai he hoa'loha oia no Hawaii nei a no kona lahui kumu oiaio. O ka mea i maopopo loa, he kokua oia i na alakai o ke Aupuni e ku nei a me ko lakou manao hoohuiaina, a o lakou no paha hoi ke pono e makena nona. Aka, no Hawaii nei hoi, he ole ka makena nona, oiai, ua maalahi o Hawaii, ua ukali aku la no oia ia Kiwini ma.
AOLE ka Papa Ola i makemake iki e aeia na poe kakau nupepa like ole e holo ma kela huakai aku nei i Molokai, aka, ua makemake wale ia no i hookahi mea ma ka aoao o na nupepa namu a pau, a aohe hoi he mea ma ko na nupepa oiwi aoao. He keu keia a ka hana kapakahi a ua hooleia hoi e na nupepa namu. Maopopo ole ko ka Papa manao ma keia mea, koe wale no paha lakou ua makau i ke kakau a hoopukaia o na mea oiaio. No na nupepa oiwi hoi, ua hoowahawaha maopopo loa ia lakou. O ke ano mau iho la no nae hoi ia, he nanakeeia na mea pili Hawaii a pau.
NA MAKUAHINE OIWI.
Ke lawe hou mai nei no makou i ke kumuhana e pili ana i na makuahine oiwi i kumuhana no na makou e kamailio aku ai, e like me na hoaiai ana a makou ma kekahi helu mamua iki aku nei, no ka mea pono hoi ia kakou e makee i na makuahine o ka lahui oiwi o keia mua aku. Aole keia he kumuhana paani wale no, aka, aia ma ia ke ke ola a me ka mau o ka lahui kumu, aole hoi o ka nalo loa aku e like la me na wanana palaualelo a na poe hoino a pepehi a kinai ia kakou e make pau loa.
He kumuhana keia na kakou a pau e pulama ai me ka hiipoi. Ina e makeeia ana na makuahine e na makuakane, he ao ana aku ia i na pulapula e haliu aku ia lakou me ka makee, a ke ike hoi na makua i ka makee i na keiki, pela no auanei hoi na keiki e makee ai i na makua. Eia nae, aole makou i manao e hoolilo i keia kukulumanao no ke kula ana aku i ka na makua e hana aku ai no ka lakou mau keiki, a pela hoi me na keiki i na makua, aka, i mea no kela a keia e noonoo ai no ka pono o na makuahine o ka lahui. Mai no kakou a nanamaka ia lakou, aole hoi e hoopalaleha a hoohemahema aku, aka, e nana a e makaala mau no ko lakou pono i ka wa o ka luuluu a me ke kaumaha, oiai, aia ia lakou ke ola mau loa o ka lahui. E hoomanao mau i keia, a mai no a hoopoina iki.
No ka pono a me ka pomaikai hoi o na makuahine hapai keiki, ke kuhikuhi hou aku nei no makou i ko lakou puuhonua e ola ai, o ia no ka Home Makuahine Kapiolani. Ke ku nei ia wahi me kana hana kilakila a hiwahiwa no ke ola o na makuahine a me ka hoola ana i na pulapula a ka lahui. He mea oiaio loa, he puuhonua ia no ka lahui e ola ai ma o na makuahine la me ka lilo ole, koe wale no a na ka manao ae no ka haawi kokua aku. Ua makemakeia na makuahine opu hapai keiki a pau e hele aku ilaila, a ilaila e hanau ai malalo o na lawelawe naauao ana a na kauka. Aohe mea e hilahila a e makauia ai, no ka mea, o kahi wahine no o kakou ka mea nana e malama, e hooponopono a e hoomaopopo i na mea a me na poe a pau. Nolaila, ma na ano a pau, mai hookananuha a hookaukaulua iho kakou i ka hoihoi aku i na makuahine ilaila oiai ka wa pono, oia hoi, ke kokoke loa mai ka manawa, ku ae no a hoi aku ilaila, aohe mea nana e kipaku mai, aka, o ke ohaoha ka haawina e loaa mai ana me ka hookipa maikai ia aku.
KA NA PUKIKI HALAWAI.
E like no me ka makou i koho mua ai ma ka olelo ana i kinohi, he mea pono i ka lahui ke hoomamao mai na Pukiki. Ma kela halawai akea a lakou, ua hoikeia ae ma ke ano kuio maoli, ua lokahi lakou a pau no ko Hawaii nei hoohuiia aku me Amerika Huipuia. Ka haakei no hoi o keia poe kuewa a kakou i kokua ai ma ka lawe kauwa kuapaa ana mai i ka hapanui o lakou, a ia lakou ka hoi ka haawi aku i ko kakou aina.
Ina o ka lakou kahua ia o ka manao ana no ka hui pu aku o ka lahui me lakou, ke olelo e ae nei no makou— "e hoopakele ia kakou mai ko kakou mau hoa'loha mai." He mea maopopo aole loa ia o ke kumuhana e ola ai o na poe paahana a pau, a ma ia ninau e hiki ole loa ai ia kakou ke hui pu aku me lakou, a ua lawa hoi kakou no lakou.
O ka makou no hoi i hoike ai mamua, aole lakou he hoa'loha no kakou, ua hooiaio loa ia mai ia mea e keia halawai. Elua o lakou wa i kokua ai i ka hookahuli Aupuni, a ke mihi nui nei hoi i keia wa. A e pono no. No ia mihi paha hoi o lakou, ke manao nui mai nei paha ia kakou e laulima aku me lakou. Ina o ko lakou manao ia, alaila, o ka makou hoi, e hookuu aku no ia lakou pela, mai no kakou a mihimihi aku, aka, na lakou no e nai aku i ko lakou pono i na poe a lakou i kokua ai.
NUI KE KUE A HOINOIA.
No Maui a me Hawaii mai nei ka hohonoia no ke kue loa ia o kela Kanawai Hoopaa Inoa, i ano like no hoi me ke kueia maanei. A ma ka halawai makaainana hoi a na Pukiki o ka po Poakahi i hala, ua hoike ae ka Peresidena o ka Ahahui Pukiki ua lokahi loa na lala a pau o ia ahahui aole loa e hooko aku i ka makemake o kela kanawai ma ke kau ana aku i ka hoailona kuni o na manamana lima nui, oiai, aole lakou he poe hana karaima. A e like no hoi me ko na Pukiki kumu i kue ai i kela kanawai, pela no hoi ko na poe e ae.
O ka makou hoi e kakali aku nei, o ka ulu ae o kekahi hana e akaka ai ka mana a me ka mana ole o ia kanawai. Aia a ulu ae ia hana, a ke maopopo ae hoi ka hopena o ua kanawai la, alaila, ia wa auanei e akaka lea loa ai ka kakou e hana aku ai, ina paha o ka hooko aku, a i ole ia, o ka hooko ole aku. Ua loihi ka manawa no kakou e kakali ai, nolaila, aohe no he pulalelale ana.
A e like hoi me ka makou ao ma ka helu i hala, pela no hoi makou e ao aku nei e hoomanawanui no kakou, a mai no a pulalelale aku. E like no me ko kakou aholoa ana ma na kumuhana e ae, pela no hoi kakou i nei.
"HAEHAE KA MANU!"
Nui no na hana maalea a na welo o ka poai hemolele. Me ka like ole no o ka manao o ka Luna Dute Nui me kona poo ae ma ka oihana, ua kauoha oia i kona kaikuaana loio e haku i mau kanawai no ka pono (a pono ole paha) o kana oihana. No ia hoounaunaia ana o Wile Kakela a me na ao kanawai e ae, ua kikoo aku oia he bila koi aie no $351 70.
Ua kuia kela mau dala me ke kuleana ole. Eia nae, ua waihoia ae no he noi imua o ka Aha Senate no ona haawina no ia mea, aka, mahope o ka noonooia ana, ua hooleia. Ua oleloia ae nae hoi o Kimo Kakela no ka mea pono loa e uku ai i kela bila.
Hala ae la hoi ia puu, ua ku hou ae no, i ka wa i noonooia ai o ka bila huikala i ke Kuhina Waiwai, a na ke Kuhina no nae hoi i noi e hookomoia kela huina dala. Ua komo i nei wa ua pakele ko Kimo ekeeke. He keu no paha hoi ko Kimo wini maopopo loa ma ia mea, he kauoha e hanaia kahi mea e kue aku ai i kona poo ae, a ua oki nae hoi i ke kiola loa ia ana o na mea ana i kauoha ai e hanaia. Malia paha ua manao ua o Kimo—oia a o ka ohana a Kakela na haku o ke Kuhina Waiwai a o ke Aupuni. Ike iho la nae hoi!
Poino a hoohaahaaia ka wahine e hihia ana i ke kanawai kinai i na ino e ulu mai ana mamuli o ka hookamakama, aka, o ka lunakanawai hoi e uhaki ana i ke Kanawai VII. o ke Akua, he mea ole ia, a ua oi loa aku hoi kona hookiekieia. Kupaianaha no paha hoi. Heaha aku ana la ko kakou hopena malalo o keia "Aupuni maikai
loa."
Ano hoi, ua ku ka hewa kipe ia Elia Helekunihi, pela ka ma-