Ka Makaainana, Volume V, Number 20, 18 May 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

£ hplo auwana Ljōu nns o Wiie Ka wka i ka i» a|)o|>o no īnpaoa a me KinH, ipe koua uk s 1 i i a e K « u k a W no k a hnemaopopo ana i Ke kulaua like ole o na mai aholau o Asia. E ahu ana not He wa i bala ae, i na malama hope o ka makeliiki r hala, oia a me Keoki Wilikoki ka i holo no Nu Kilani e ai i ke ano o ka lawelawe a hookoia ana o ko laila kanawai aiua/,ao .ka pono o na kanaka Maori, Oiai hoi, ua hoi mai laua, heaha !a kahi mea i loau mai no ia. mau hoolilo dala a«a s O kahi inea i ikeia, he neo a.he pohnli maia. Ke kiola hou H nei uo neia raau ddla o ka lehulehii lio W. 0. Kamika, Perts 4 deua o ka Papa Ola (Loio Kuhina hoi mamua iaia i holoai no Nn Kilani). ī mea hoopala maia hou no paha. Ahu no hoi ka palu, Pela no hoi paha, aohe ka pilu i ahn iho o kela huakai uiua, oili hou uo nei huakai hooluolu a hoomaha uo kona poiuaikai maoli iho no, Ahea no la boi pau keia ano hana iwaena o ko kakou poe heinolele loa o keia au oehaa haaio vaniki. AVahi a ka lono, e haawiia aīia ka na uiana kiekie loa* iaia, i ( loaa ai hoi iaia ka ikeia mai $ ' | na luna oihana kiekie o na wahi ana e kipa aku ai a uie ka hiki hoi ke kukai pili oihaua akn me lakou, me ke knleana e hoonoho »ku ai i mau ageua kiai ola a we kn mana e hoopnu a <' hookohii ako i uiou k«-nik«k hou.

, Nui uo kela. CJa u ohuohu n f » | Ilaleuuiio" i uei kaaka o MauoKaiauipo Si i ka iu leh.ua." 0 ka lehua paha la la, ua kaa- ka uku aua o kona uaa'u lilo kaahele a | ua ke Aupuni. j Anunu maop po ioa no ka niokn nui o Keawe, no ka oaea, aia maloko o ; ka bila kanawai aie no $750,000, he $360,000 nona, ua aneaue hoi e piha ka hookahi-hapalua o ka aie i inaj naoia. O ka uku paha hoi ia uo ka leo nui ana o kela poe uiaiiuiiu o ILio a hoouna komile mai ai i Honolulu nfi Oiano i Ua maooopo' loa e hooholoia ana keia bila aie hou no 5 pakeneta ukupanee. Ika noonooia ana i ka PoaiiuU' nei iiuiia o ka Aha Seuale, ua olelo ae o Scnatoa Eli-luawai ua lawa loa kela ukupauee, no ka mea, ua pau ioa na bona o ke Aupnui i ka lilo © like me ia ma na alo, a mamuli hoi o ia pau loa aua, , pii hou ae_be 1£ na-kentta. E ole no ua S.-natoa Eii lua>vai ; la, make loa k* bi!a kanawai e piii ana i na kai lawaia, e papa aua hoi ika lawaiaia o kekahi m&u ano ia lnhi. laia' i noi ai e hoopanee loa ia, aa olelo ae oia he hana oi ae ka ka Aha Sentte mamua ae 0 ke kau aua i kana wai e hoopakele ai i na poe waiwai a e hoopihkia ai hoi i na poe ilihune, oiai boi. aohe no na poe waiwai i uoi aku no ko lakou hoopakeleia. O S3iiatoa Laiki ka i kokua, no ka pa.u loa ka o , na.ia liilii i ( na poe Pake a Kepani iawaia, a ua kokua aku hoi ke Seuatoa Nt»ita Llmakahi i kona boa y £ i ln*w»i..

Aoie ka hoi o S B Kole ka mea mua loa i hoopaa i koaa iooa a i kau i ka hoailona kuni 0 kona maoamana-lima nui, a nol|iila, ua paewa ka makou i holke ai ma ka helu i hala. Wahi mai uae hoi a ka olelo a kekahi Ppkiki ia makou, i hana uo o Kole pela no kela $1,000 o ka nialama e ukuia nēi iaia ma kona ano PtrpsUlana v Pololei! Hilahila )oa paha hoi ko ke Aupuni aoao i ka haule ana o kela hoopii epka Loio Kuhina k uo ia Juiien p. H"t«yue (Heine)» lauahooponopono o ka buke uu-, pepa oili malama—Ka IJawaiiana, oia hoi, Ka Hawaii s U6 like ia me he la no ka ama nel. luiua ka hihia f, no na mea ino wale'* o ke k:iur? haole i fce kakahi ika Poaha nei, a i kakahiaka Poalima nei hoi ka olelo hooholo, mahope iho o ka haiolelo ana Hope Loio KuMna Kole a oie ke ao a Lunak&nawai Kaapuni Pere, ke kahu o ka Aha 1 nolio ai e hoolohe ia hihia, k ,i ma hoi o o> ka Mlahila, tio ka mea, na k# 'KJW 1

hoepiiia maoli no i.pale iaia iho. Mahope iho o ka noho ana o ka Aha a lawa pono na lala o ke kiure, ua waiho aka o Paulo Namana, me kona hoike aku imua o ka Aha e waiho ana oia i ka hihia np ka mea i hoopiiia e lawelawe no V:a aoao pale. He loha ka la o ka Hope Loio Kahina a kunana noi na poe eae imua o ka Aha me ka hamama o m wāha, no ka mea, aole i lohe mua ia he ike loio kahi o ua mea la i hoopiiia. Aohe wahi hoit?e hookahi iki o ka aoao pale, a o ko ke Aupuni aoao waie no ka i kukulu ae i na hoike. īka pau aua o hoike, ua ku ae o Misita Heine e haioielo pale nona iho, a no elua hora a keu o kona kaeo&iiio ana a hookuu ke kiure mahope oka hora 5o ia ahiahi. Akahi no a ikeia he loio oia, he lala no ka Papa Loio o Nu loka. Ua hoolilo oia i na hoike i poe pa ani nana, a o ka Hope Loio Kuhina hoi i mea hoomakeaka a

noi o'koa oia i ka Aha e hoopakele iaia mai na houhou ihe laumoki aua a ka mea i kupono e lilo 1 luaui nona, a papa io mai no ka Aha e akahele na olelo

M.ai na poe mai hoi i lohe a i ike pono i ka Misita Heiae lawelawe ana i koaa hihia, ua loea a noeau maoli no, a he piha haooli maoli ke nana aku, e hoike okoa mai ana no i kona makaukau. A mai na poe mai hoi i kamaaiua iaia, he loio kaulana ka oia no na hihia karaima, aka, ua waiho aku hoi ia oihana no ka paio ana no ka Pono oaa ke kakau mauao aaa, e like no hoi me kana e hana nei no ko Hawaii nei pono. fie mea maopapo ioa aole oia he wahi nalo uuku haalele loa. Iwaena ka o na poe hakiio loa i kana lawelawe aaa, p Kakina ka kekahi. Nui ka ka hauoli o ke kiure i kaaa haiolelo, a pomaikai hoi ua poe i ike a ī lohe, i ka uaauio maoli uo ka.

E ole ka niuauiu aaa o ke Kuhina Waiwai e Lunamakaaioana Boua f hoiko ai ke Kuhina i ka'nui o ka aie lahui e paaia nei ma na aina e a ma o kakou nei no hoi i ka Poaono mua o keia malama. Ke p;iaia nei ma Lml uia he $1,000 000, ma Amerika Huipuia he |100 r 000, a ma Hawaii nei ma kahi o »,900.000. Ake, he mau ia no īuahope koke mai» «a waiho ae oia he bila haawhia hovi,e uoi dila aua uo ka ukuia ie o'im bik aie o ko Aupuui 110 kt: īpau i Do&auiaba l>i, 1595 4 uo ka kuiua o |1U,520 Co, O ke auo maoli uo hoi paha he bila hui' kAla, nae, no āku iua

ke ano he bila haawioa. Nui no paha ka maalea. Ua.pau i ka heiuhelu ekolu ia i ka Poalima nei. Ka i no paha hoi ua hala ke aq o ka hooholo awiwi a pupua huluia aua o ua eia no ka hoi o keia au no kahi. He mau la i hala ae, ūa oaon aku ka Loio Kuhina he bila kanawai e pili ana i na hooponopouo hoOmalu no na ma'i ahulau Pau elua heluhelu ana i ka auwina la* o fca waihoia ana aku imua o ka Aha S3nate a hooholo loi» ia i kbhi kakahiaka ae. A pela uo ka hoi imaa o ka Hale. 0 kahi hoakaka wale no, ua like loa me ko Amerika Huipuia kanawai. Nui ka uiha o na Kuhina i ka hooiohilohi loa o : ka Hale ika hooholo ae i ka Bila Haawina o na uku. O ka Loio Kuhina ka i kamailio aku no nei mea, no ka pono e hooholo keke ia. A oiai hoi, o ka Hale ka mana ma na hoolilo ana i ko ka lehulehu dila, ke paa nei no ia mahele i kona kuleana aia a eleeleu ae aa Kuhina. laa aole keia mana i loaa i ka Hale, emoole ka pau ae o ka noho ana o ka Ahaolelo.

He mau e ae no hoi kahi aole i pau pono i ka uoonooia, e laa me ka bila Auhau Kuloko, ka bila Laikini hou, ka bila Auhau Loaa, a me khhi mau bila ano nui e ae e loaa ai he pomaikai no ke Aupuni. Ma ko ka Hale aoao aku hoi, ua paneia aku i hewa no i na Kuhina, no ka niea, ua hooneleia lakou e na Kuhina me na hoike e hiki pono ai ia lakou ke hoomaopopo, Mai ka # hoomaea ana oke kau, aole loa na Kuhina i makaukeu.

Eia nae fce awiwi aku nei na Knhina i ka hookoino aka i ka lakou mau bila, Iko Kuhiua Knpa nmauia aua i ka Poalinia nei ina paha he mauao kahi o ka Mana Hooko e hooloihi 5 ka inanawa o ka Ahaolelo e noho ai i kauukolu mau la hou» ua p*tte aku oia aole paha. Nj!aiia, malalo o kē kumiikauawai, he mau la helu wale no koe & p«u ae keia kaU» aka, ina e mau ko na Lttuamakaaitt&ua paa aok e hooholo koke i ka Bila Haa« wiaa 0.. na uku ame kahi mau bila,« ae 4 aole uo e pau koke ke kau. TQ ua Luuauiaka&iuaua aia i ni&u bilu hoolilo dala ko kkou i&aika. "O ka Seu&tOb S t mida b;la hoi e hookau ana i auhau oialuna o ke kopaa e hoopukaia anaiwaho, ua hoomaojx>poi£ ia he kue i ke kumukauawai u he kue hat;-

ieie loi mo hoi . hortSM*CH itiMro:oj'o K--i* '» Kuiknhi *. AU īu' a - le k \ hoi 'khok wli>>i bilp. ln-» p»ha aole keta kuiknln, inn īio aohe e k«!a kp.hiko i p: ia kanawai au'-.ao 'inii iu»u! i.ui no ka W';»ih< ne. Ims' K '<\o. ka w.i ;JBU O r>*> Lunamakiiainan» a ne Kam-»noh;j irnns '» k* Halo, ioa U 'iOK ia kr«hna (Ta hootsi; rp-)poia o kn inoa mna ki-j be iiiīii o kā '50&«• k'ie .iok.i oka Hale E ole nae paha hoi ka lana mau kikomkooi. arw. iki mai a\ na hana roa kahi mm me>v, a nui na* 4 hoi ka

manawa i pau wale ui r , k* kua lehelehe ana.

Weliweli ana pah» iU-.anei hoi ua poe holo makaik«i tasi i o ka kou nei i kela Kauawai- Huopaa luoh, no ka mea, he kue maopopo ia kanawai i ko k(- kaoaka kulana iho. OiM, ua sraunuiia poruoikai o kekahi rnau oihaoae lawelaweia uei i ke

kouio n na poe aaakniboi "keia pula hoa e kee akn rtna i ko lakou kipa mai, i oi loa aku boi ke ino i ko ke kanawsi haswi palapali? uo e holo ī?i>ii nf-i aku v. me ka hoouku hm \ na poe kipa eiai uo k f t po&iki\i ■o ka Haleaiai Moiwahin?. . . - Kaulnna uini uei k« hoi o Moanalu-)i i keia ma<u la, o ka La Pule ako ka hoi, ka oi, a p'ololei ū\ 110 kahi eoele tf ""Moanalua hai ke au/' no ka inea, oua au m e baihaiia aei iiafo o laj|a f e kue bw\ hoj i k,a maluhin o ko ka Haku L<. Ona lono ia e laweia mai nei i o jiēl I ka nui lauoa ? o ha faana haihai k-a<i'awai" ma ia k«ha. Md rit la hooōi lo'o, he.pihh m; ; o!i uo 7Va kaa hali uliua uuuui i ria poe ak^ aole hoi no ka holo kaa wale no, aka, nt> oa hana Hko ole »e hoi kahi, e laa ka iau bia, ka ona, a me n i akali aku o ia ano.haaa. Ain la ka hoi ihea na inakii?