Ka Makaainana, Volume V, Number 18, 4 Mei 1896 — Page 4

4 HONOLULU OAHU, POAKAHI, MEI 4, 1896.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

W. H. KAPU,
Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.

KEENA HELU 327, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

UKU O KA NUPEPA.

No Ekolu Malama - - - .75
No Eono Malama - - - 1.25
No Hookahi Makahiki - - - 2.25
                 Ina e hookaa mua ia, penei iho ka auhau ana:
No 5 Inoa - - - 15 ken.
No 10 Inoa - - - 20 "
Maluna aku o 10 Inoa - - - 25 "
                Me ka puuku wale no na hookaa dala ana, aole i kahi mea e ae.

POAKAHI MEI 4, 1896.

MAU no ka maikai o ke ola kino o ka "mohailani" a ka lahui. O ka pono no ia ma ko ka lahui aoao, o ka uwalo mau aku no imua o ka Nohoalii lani no ke kiai a malama mai iaia.

OWAU la o Jas H. Baraunu a Ka Leo o ka Lahui e hoopuka mau nei? Ma ka makou hoomaopopo hoi, aole loa o Baraunu (Brown), aka, o Komisina J. H. Balauna (Blount). Heaha no la ka mea hana ole ae a moakaka pono. Kohu kamalii lei pohue loa no hoi.

KE ole makou e kuhihewa, o ka ma'iluku ahulau eleele i hoikeia malalo o "Na Aina Mamao," o ke ano like no paha hoi ia me ka ma'i i hoomaluia iho nei ma Kahakaaulana, a i ole ia, he wahi aweawea no paha o ke ano like loa aku me ia ma'i weliweli.

ANEANE loa e piha na la he kanaono o ka noho ana o keia kau Ahaolelo, a heaha kahi mea ano nui i hanaia. Mawaho ae o ke Kanawai Hoopaa Inoa, aole loa he wahi mea ano nui e ae i hanaia no ka pono o ka lehulehu, mai na poe i hoohiki a i hoohiki ole, he ole loa no. E like no ka hoi me na kau i hala, pela no hoi me lakou nei ma ae, hookahi no ka haule like ana iloko o ke alua hookahi.

KUPILIKII ko ke Aupuni kulana dala i keia wa. Ua ae ke Kuhina Waiwai, e like me ke ano o ke Aupuni e hookeleia nei, he elua-hapakolu o na loaa mau i pau i na uku o na kauwa lawelawe o ka lehulehu, a o kekahi hapakolu iho no ka uku ana i ka ukupanee o ka aie lahui. Ina pela io, aohe dala no na hana hou, a o ka aie wale no ke alanui e ola ai, ina i manaoia e hoomau aku i ke ano uhaai o ka wa i hala a e nee nei no imua. Nui ka pilikia!

KANAWAI HOOPAA INOA.

Mamuli o ke ake o kahi poe iwaena o kakou e alakai a e ao lalau i ka lahui ma ka mea e pili ana i ke Kanawai Hoopaa Inoa, ua ulu mai ka manao iloko o makou e hoike aku i ka makou ao ana, a i apoia mai no hoi, alaila, o ka pono ia i ko makou koho ana, a aohe olelo ana; aka, i hilinai ole ia mai no hoi, ua hiki no, oiai, ua hoike aku no makou i ka makou i manao ai he pono, a aohe e hiki i kahi ma keia mua aku ke ahewa mai ia makou no ke ao mua ole aku. He nani hoolohe ole ia mai no ia ua hookoia aku ma ko makou aoao ke ao ana no ka pono laulaha o ka lahui.
                Ua maopopo no paha hoi ia kakou a pau aole i hanaia na kanawai e hoomalu ai i ka maluhia o ka aina no na poe pono a hoopono, aka, ua hanaia no na poe kolohe a hana hewa. Aia no ke koikoi o na hana haihai kanawai maluna o na poe a pau e kue ana i na hoakaka ana o na kanawai. E like no me ka makou i hoaiai pokole ai mamua aku nei, pela no me na hoakaka ana o ke kanawai i aponoia iho nei a e kue ino ia nei hoi e Ka Leo o ka Lahui, aole ia i hanaia no na poe pono a hoopono, aka, no na poe kolohe a hana hewa. Mai no ka lahui a hilinai iho e like me ke ao ana a ka makamaka, no ka mea, aole keia kanawai he kanawai kakauinoa, a i ole ia, hoohiki aku paha malalo o ke Aupuni oehaa e ku nei. Ua okoa loa ia mai ka oiaio mai, aka, o ka mea oiaio nae, he kanawai ia no ka hoopaa ana i ka inoa o kahi mea, kona wahi noho, kana hana, one hanau, ma re a mare ole ia paha, kona ohana, a pela aku. A ina he hoohiki kahi, he hoohiki maopopo loa no kekahi mea a mau mea paha i hoakakaia malalo o ua kanawai la.
                Ke hoomanao nei makou i ka wa i noonooia ai a i hooholoia ai o kekahi kanawai i ano like me keia i ke kau Ahaolelo o 1892, ua nui ke kueia e na hoa oiwi mamuli o ka manao he mea ia e hoohaahaa ai i ko ke kanaka kulana. Aohe kuhihewa aku a koe mai o ia manao ana, no ka mea, ua pahola no keia ano kanawai like ma kekahi mau aupuni o Europa, a aohe i ikeia ia mea he hoohaahaa kulana. Eia nae, ua maopopo no i ke kau i olelo mua ia aenei, o ke kumu a me ka manao o ia kanawai i laweia aku ai, he mea ia e kokua nui ai i na mahiko, a pela no hoi me ke Aupuni. O na Pake, a me kahi mau lahui e ae ka i akeia e loaa aku i keia kanawai, no ka mea, malalo o keia kanawai e akaka loa ai na wahi noho o kela a me keia, a ke haalele ia wahi me ka palapala ae ole a ke loaa, alaila, e kau ana ka hoopai a ke kanawai i hoakaka ai. Ma na ano a pau, he kanawai keia e kokua mai ana i ke Aupuni ma ka hoomaopopo ana i na poe hookaa auhau ole a me na poe a pau i kupono e auhauia, a pela pu no hoi me na poe aeahaukae a pau.
                O ka hoonui lilo kekahi kumu i kueia ai mamua. Pela io no, no ka wa kinohi; aka, ke holo lea pono aku na hoohanaia ana o ke kanawai, e hoihoi hou ia mai ana no ia mau lilo a oi loa ae. A o kekahi kumu no i kue ia ai, he hoohamama ana ae keia i ka puka no kekahi mau oihana hou. Pololei no ia, no ka mea, aole e hiki kekahi hana ke hookoia ke ole he poe kahi na lakou e lawelawe aku. Ua pili no na hoakaka maluna ae no keia mahele hope, oia hoi, na ka hua no o ka hana e pani i na lilo a oi aku. Aia no hoi kakou a ike aku.
                Mai manao mai nae hoi ka lehulehu e kokua ana makou i keia kanawai a ke Aupuni i aponoia iho nei. Aole loa pela, aka, e hoomaikeike aku ana makou i kekahi mau aoao o ua kanawai la. He mea makehewa loa ia makou ke ao aku e like la me ka Ka Leo o kekahi mau la i hala iho la, aole ka e pono i ka lahui e hooko aku, no ka mea, ma ke ano nui o kona mau manao, aole keia Aupuni i ikeia mai e na aupuni e ae o ke ao nei i nui ka mana. O ia ano ao ana ka makou i makemake ole ai, no ka mea, he ao lalau maopopo loa kela e hookomo aku ai i ka lahui iloko o ke ahi okooko enaena. Mai no kakou a koho me ke kuhihewa, no ka mea, o ke Aupuni e ku nei, ke aupuni hoi o na poe mailuilu kakaikahi a e ku nei hoi mamuli o ka ikaika o na pono kaua, a makou no hoi i kapa mau ai he oehaa a he kamehai, o ia ke Aupuni o ka aina nei i ikeia mai e na mana nui o ke ao nei, a mai no a hoohewahewa kakou i keia mea.
                Ua ui ae makou ia makamaka, i Ke Aloha Aina, mamuli hoi o ka ike kanawai o kona lunahooponopono, me ka manao e loaa ana he wahi kanaaho iki, eia ka hoi auanei aole no, aka, e ahona iki no kana i ko kela makamaka ao lalau aku. Eia kana mau olelo ma kona helu o Aperila 25 aku nei: "O ka makou a'o aku a hoonaauao aku, e pono na poe naauao e kokua aku e hele pu me na poe noonoo nawaliwali, e kokua aku ia lakou, i mea e malama pono ia ai ko lakou mau pono." Ma ia makou i koho iho ai he wahi ano kokua no ko ka makamaka, aole paha hoi ma ke kokua maoli ana i "ke kanawai hooluhi" ana no i olelo ai, aka, ma ka hookomo ana i ka manao iloko o ka lahui he mea makehewa ke hou aku iloko o ke ahi, a i ole ia, peku aku paha hoi na wawae i na kui ooi o ke kakalaioa. Aka, ma ka hapanui ae hoi o kona mau manao, he kue maopopo loa oia i ua kanawai hoopaa inoa nei. Ua pono, no ka mea, he kuleana no ia i loaa i kela a me keia.
                No makou iho hoi, aia no makou ma ka aoao e hooko aku ana i ka makemake o ua kanawai la ma na ano a pau, ke hiki mai kona wa e mana ai iloko o Augate ae. Aohe a makou mea e makau a e hopohopo ai malalo o ia kanawai. Pololei no paha ka ia makamaka i olelo ai "he kanawai hooluhi," no ka mea, ke haalele kahi mea i kona wahi i noho mua ai a nee aku no kahi wahi okoa, e pono e loaa ka aeia mai; a pela no hoi ke hele aku i na apana a mokupuni e ae paha, o ia like ana no; a ke nalowale hoi ka palapala ae mua, he hapaha ka uku no ka palapala hou. Eia nae, he mea ole keia mau hooluhi ana ina o "ka pono ke hanaia a haule mai na lani." Me nei mau hoakaka ana, ua manaolana makou e uhai mai ana ka lahui mahope o ka makou alakai ana, no ka mea, he mea makehewa wale no ke kue aku ma nei mea, oiai, aohe o kakou wahi e hiki ai ke alo ae. Aia paha a na ke au o ka manawa e nee aku nei e hoololi ae, alaila, ia wa auanei paha e hiki ai ia kakou ke alo ae, aole loa mamua aku.

"HAEHAE KA MANU!"

Auhee ka Aha Kuhina i na hoa'loha no o lakou o ka Aha Senate i ka Poakahi i hala, ma ke kue ana i ka bila kanawai a ke Aupuni ma i ke Kuhina Waiwai la e hoihoi mai i na aie a pau o ke Aupuni a malalo o hookahi aie me ka ukupanee haahaa He 7 kue ia 6 ke koho, a ua like keia me ka hilinai ole ia lakou a pau, a oi loa aku paha hoi, i ke Kuhina Waiwai, ka mea nana e hoomaopopo i ke kahua alakai dala o ke Aupuni.

Ua manaoia e waiho aku ana o Samuela Damona i kona kulana, no ka mea, he hoohaahaa maopopo maoli no nei hana a kona poe hoa'loha iaia, oiai, i mau no ke ola o ke Aupuni iaia, i kona hoomanawanui me ka