Ka Makaainana, Volume V, Number 17, 27 ʻApelila 1896 — Page 5
| This text was transcribed by: | Elyott |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
No hahi kokoaia ki. Pehea..la, e ae no anei o Amerika iluipuia I ko Sepania noi mai, ina oia e mauao ana e hoohui aku ia Hawaii nei me ka ae ole o kona poe makaainana, e kema nwao mawaena ona a me kakeu? He mea maopopo lea e hooleia aku ana. O ka hoomaeia o ko Hawaii nei kulana kuokoa, o ko kakou iini nui ia eia nae, aole pela ka wauao o ko Amerika poe kalaiaina poholalo, aka, ke ake la lakau e haawi mai o Se pahia ia Kuba i koaa kuokoa. Ke kulahewa le nuakoa, -eloaa aninoia! He mea mao-popo loa ina e hoao aku ana o Amerika Huipuia e haua me ka ikuka ia Sepania, alaila, o kea la mai no ia o Europa holo-okoa. Ankeaku no paha hoi kakou.
“HAEHAE KA MANU!”
Poaha nei ko Meika J.H. Wudehauai la banau a piha iaia ke 73 o na makahiki. Nona makou e baawi aku nei i na hoowaikai ana e ka la, no ka mea, he boa’loha oieio oia uo Hawaii nei a me ka hoomauia o kona kuokoa. Oiai, aole oia me kakou, eia uae, ua weiho iho oia he mauewe me na pulapula mahope nei, i kona inoa iwaena o kakou.
Ano, ke mele hou nei no o Kakina i kela mele leo hanapilo ana o ka wa i hala, e pili aea no na pottnaiki nui e loaa mai ana ke aie nui ia ke dala a hooliloia aku no na hana hou kuloku, e laa na alanui, a pela uku. Eia no hoi ke alanui iluna o Puowaioa ke ku nei, kekabi o kona mau kia hoomanao lehulehu, aohe nae hui i ikeia aku ka n i mai oka pomaikai mamuli o ia nlanui.
Ua oili ae ua o Kakina ma ka ohua palemo alaula oka Poakahi I hala ma ka aoao e kakoo ikaika eaa i ka aie lahui hau a ke Kuhina Waiwai, ma ka hoihoi ana mei i na aie like ole a pau mala lo o hookah aie a me ka aie hou aku no. O Kakina io uo la hoi ka oi, he keiki no “Maui Hikina.”
He mea maikai io no paha hoi keia, iua e hiki ana; eia nae, aole paha hoi he mea maikai ke aie hou aku e hookauwaha ai i ka lahui a loaa ole ka hoohuiaiua a lakou i anoi nui ai. Iaa ne oiaio ia anoi o ua o Kakiua wa, aole loa o ka aie hou aku ka wea e loaa ai. Eia no nae hoi, e noke wale uo lakou, aloe no e loaa iki ana.
Lawa ole aho la no hoi o ua o Kakina I ka noke ae I kakakoo a ke Kuhiua Waiwai, aka, ua ike oia he pono noaa ke neiuo aku ia Kipikona no ka aie koa ioe ka uku aoa I uku komiaiua kie kie. Ma ko ankou manao, aole loa pahie e hiki iaia ke haua a like aku me koi a au. Ia wa, aohe mau hanaiahuhu koa e koo ai I ke Aupuni, aka, ua maikai ka inoa o ka aiua nei iloko o ka maluhia. Eia nai, aole loa ia ano haawina e hiki ke oleloia no ne au.
E kala no nae hoi kakou i ike ai noaa, aia kona ikaika loa I na poe make a me na wahine palupaiu, i auo like aku au hoi me Bihopa poohiua. Ua maopopo nohei iaia ua make o Kipikoua, eia uae, hailaku no Maka aoao mai hoi o ka mea i wake, aohe pane aua nona iho, ua pio ia, ua meha pu. He haawina no nae hoi keika i keia no lakou nei ma ae, aia ilaila ko lakou huluaa a ikaika loa. Hilahila ole!
He mea oiaio lea na hoi, he kanaka o Kipikona i oi loa aku ia Kakina ma na ano a pau, ma ka naauao, ka ike a noeau kalaiaina o ke kulana kiekie loa, a ma kea no keonimana maopopo loa no hoi. He kanaka o Kipikona i hiki ole ia Kakina ke ko loa aku e wehe i kona mau kawaa, ole loa aku no hoi i na poe a pau o keia au a ka ohaa i noho haakei ai. Mai oi loa ko Kakina poao e waiho malie loa i ke kamailio hoino aua no kahi mea i make.
No ia hana a ua poohiua la, mai hoopaiia oia e ka agena nana e huli nei ia mau hoolaha, a i pakele wale no oia i ka mihi koke ana. Eia ka auanei he ma’I kona ia wa, oia hoi, he ano e ka noonoo, he lolokaa paha hoi kahi olelo ana. oina nae hoi kakou he kahunapule oi i akamai i ka hou i ka aoao o kahi ho, a he kauaka hoi i maa i ka hailiili i na wahine Hawaii. Hoopailua no hoi!
Poalua iho la, imua o ka Aha Apana, i ahewaia ai o Julien D. Hayue lunahooponopono o Ka Hawaiiana, ma kea no he mea ino wale a ua hoopaiia Hoomakeaka no hoi paha kea no o keia hoopai. Malia, o ka lanakila keia o ka papapai i mauaeia malalo o ke kumuka nawai o keia Repubalik.
O ka makou e haohao uei, pehea la i hiki ai keia mea ke hoopiiia, no ka mea ua pai a hoopukaia kela buke ma Kale pòm a hoouuaia mai ianei e kuai ai, alaila, hoopaiia iho la ka mea I hoopiiia. Maopopo loa ia kakou holona uo ka aiua e keia mea i hoopukaia ai a heaha la ke kuleana o ko nei mau kanawai e hopu a hoopai i kahi mea Malia nae paha no kona hoi hou ana mai ka hewa ianei.
Knpaiauaha paleoa ole keia ano haua. Ua like keia hoopai ana iua lanei kahi mea e hoopuka ai I kahi manao kue ia Amerika Huipuia, a ke holo oia ilaila, hopu koke ia oia. Ina o ke ano io ia, aohe pilikia aku a koe mai iwaena o na poe kakau nupepa o na aina e. Nui io no ka lanakila o ka papapai la i keia an.
O kahi mea lea loa nae hoi ma ia hihia, ma ka olelo hoike a Kimo Kakela, Luna Date Nui. Ua hoike ae oia: “Ua malama au hookah kope a haawi ia E.P. Dole,” oiai, oia kekahi o na, luna alakai o ka Hui Pai Kekake, a ua ike a heluelu oia he elua a ekolu paha aoao ma ke kakahiaka e Dekemaba 1, 1895, a mamuli hoi o kana kauoha i kiuaiia ai ia helu, Auwe, aia la, maopopo loa eia ke poo a me ka hiu o ia hui pai a me na oupepa e kue nei i ko ke Kubina Waiwai kabua alakai haha e pili ana i na dute.
He palapalu waiwai ano nui ka T.H. Kewiki i hoopukaia ma ka ohua palemo alaulaa Kakela ma o kakahiaka Poakolu iho la, e pili ana no ka aie lahui e manaoi nei. Ma ko Misita Kewiki manao, he mea pono ke hookaulauai keia kumuhana no elua makahiki, i loaa ai hoi he wa e noonoo akahele ia ai o kulaua, a ke maopopo lea, alaila, ia wa auanei e hoomakaukau ai i na kanawai kupono e kauoha ai i mau aíe hou a me ka hoemi aua iho paba hoi i ka ukupanee e ukuia nei i keia wa.
Ae, he mea maopopo loa, iloko o na makahiki elua e hiki mai ana, he nui na mea e hoea mai ana. Malia, hoohuiia aku kakou me Amerika Huipuia a lilo na ia Repubalika e auamo i ko kakou mau aie. Malia, e oi loa ae au aka moakaka o ko kakou kulana dala mamua ae o ka mea i maopopo i ko kakeu poe opp alakai o keia wa, alaila, e loaa no auauei hoi he wa kupono no kakou e hoomakaukau ai i kekahi kahua auhau e hoomahuahua ai I ko kakou mau loaa a e kapae loa akuiai paha hoi i ka manao aie. Pehea la e hiki ai ke loaa mai he aie emi iho o ka ukupanee i ko keia wa ina he 103 wale no ka mea loaa no na bona Hawaii mo Ladana a malalo iho hoi oka waiwai io ma ke alo o ka bona i o kakou nei.
Ua olelo ae nae uoi o Misita Kewiki e pono ke hoohaioia kekahi kauawai e haawi ana I ka mana i ke Kuhina Waiwai e hoo puka i na bona no $1,000,000 ma ka elima pa-keneta ukupanee, a na ke kakou poe uui o ke dala e lawe ae, no ka uku ana aku i na bona e paaia la ma Ladana ke hiki ae i ko lakou wa e ukuia ai iioko o 1897. Ke hoomao popoia iho, he wabi ono pahenehene paba keia ana i ko kakou poe e ake nei a aie.
Aia la i hea kem poe nui o ke dala iwaena o kakou nei? He mea meopopo loa, ua oi aku ko lakou aloha i na ekeeke o lakou mamua ae o ka hoaie aua no elima pe-keneta, ina uae, eia ke loaa nei ia lakou a papalua a papakolu ia ukupanee uuku. A ko makou manao, he mea pono loa ke laweia mai kela ao ana a Misita Kewiki i mea na ko kakou poe Solona e noonoo akahele iho ai.
Imua o ka Aba Senate i ho ike ae ai ke Kuhina Waiwai i kekahi louo ano hoopiolke ia Hawaii nei, ma kona hoike aua aku aohe i maikai loa ko Hawaii nei mau launa ana me ua aupuni nui o ka houua nei. Ano, ua hoikea ae la ke kulana oiaio loa o Hawaii nei, eia nae, ua uui kaeua ana a na ohakulai o ka Repubalika, o Hawaii ka oi iwaena o na aupuui o kea o nei. I ka Polua uei i puka ai kei mau olelo i ka wa i noonooia ai o ke Kauawai Auhau Kuloko, mamuli o ko Senatoa Makaualeae hapai ana ae i kekabi olelo hooholo no ka pakuiia aku o kekabi mahele no kekahi auhau kuikawa maluna o ua loaa o na poe uoho ma ua aiua e.
No ka hiki ole ka ia Hawaii nei ke bana aku e like la me Enelani, ma ka hookau ana aku ia ano auhau, noiaila, he mea pono ia Hawaii uuku nei ke imi mua aku i ko lakou mauao maikai mai. Aole loa ia he mea nokakou e lele makapo aku ai, no ka mea, ua hiki ke hauei kabi mau aupuui e ae.
Pela no hoi me ka waihoia ana aku o kekahi noi i ka Maua Hooko e nìuau aku i ka Aha Kiekie ina paha he mana kabi i loaa i ka Ahaoleo malalo o ka Paku 97 o ke Kumukanawai no ka hookuu ana i na auhau o.
(Hoomauia ma ka aoao S)