Ka Makaainana, Volume V, Number 15, 13 ʻApelila 1896 — Page 4
This text was transcribed by: | Danna Ebia |
This work is dedicated to: | Ebia Ohana |
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE
W. H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono,
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.
KEENA: Helu 327, Alanui Moi, ma
Waialeale, kokoke i Alanui Konia.
UKU O KA NUPEPA
No ke Kope Hookahi $.10
No Hookahi Malama .25
No Ekolu Malama .50
No Eono Malama 1.25
No Hookahi Makahiki 2.25
Ina e hookaa mua ia, penei iho ka auhau ana:
No Ekolu Malama $.50
No Eono Malama 1.00
No Hookahi Makahiki 2.00
POAKAHI APERILA 13, 1896.
POLOLEI hou ana no paha hoi ko makou Kilokilo, eia ua ma’i ahulau e weliweli hou ai kakou ua hoea mai a i ka ipuka o ka aina nei. He manaolana nae hoi ko makou aole e holapu mai ana iwaena o ka helulehu. I kahi hoomalu aku no ia iuo a pau a nalo loa aku.
A@ oiaio o ka mea i hoopukaia ae e kekahi nupepa oiwi ua bapetizoia ke Ahiaimoku iloko o ka Ekalesia Katolika Enelani. E hookoia aku ana no paha ia mea ke hiki mai i ka wa kupono. He mea imi mua no paha i ka oiaio, alaila, hoolaha ae. Aole ka auanei, i ka lohe ana no, o ka awiwi koke iho la no ia e hoolaha. Ahea no la hoi pau nei ano hapa?
HOOKAHI aoao holookoa o keia helu i piha me ko Kale Aki manao kue i ke kanawai laikini hou. Ua kokua makou i ke ano nui o kana inau hoakaka, no ka mea, he mea oiaio loa aia ka oi loa aku o keia mao hookaumaha ana maluna o ka lehulehu, a o ia iehulehu na poe ilihune. E pomaikai aua ke Aupuni ma kekahi aoao, aka o kakou hune no ke uwe ana, aole loa hoi o na poe i ulakolako a i nui hoi me na waiwai o keia ao.
UA lonoia mai nei ua hoea mai na koi poho a Beritania N i i keia Aupuni no ka pono o kona mau makaainana i hoopaahao hewa wale ia ai no me ke kuleana ole ma ke kanawai. Ma ka Alameda ka i hiki mai nei a ua waiheia aku e ke Komisina Beritania imua e ke Aupuni me ka palapala koi hope loa. O ke kumu ka keia i hoea ole mai nei o na mokukaua o oleloia ua hau@ia malalo o ka hookiki@ a o kekahi no hoi oiai aohe kaua, ua lawa no i kekani mokukaua Amerika e kini i ko Beritania pono, e like la no hoi me ka Beritania i ko Amerika pono ma na wahi e ae o ke ao nei.
EIA NO UA WELI HOU.
Ua hoea mai a eia i ko kakou ipuka o Kou nei he weli hou, oia hoi, ka ma’i hebera (samola poki). Ua oleloia e kahi poe-o ka ma’i luku eleele keia oia hoi, he samola poki eleele o ka maka, a ua oi loa aku ka hoi ka weliweli o ka laha a me ka iuku ana i ko kekahi auo iho. O ka makou ao wale no, e akahele loa kakou, no ka mea, ina paha hoi kakou e haumia ana, ehia ua mea aloha o ko kakou papapau aku no ka hopena, he aa ka mea koe iho o kauhale. Ke manao lana nei nae hoi makou, oiai, aole keia he wa kupono e loaa ai i kekahi ma’i ahulau, e hooikaika ana ka Papa ola ma na ano na pau e kipaku a e kinai loa i keia kupoino. No makou iho hoi, e haawi no makou i na kokua ana i ka Papa Ola i na wa a ma na ano a pau ma nei hana, ina nae hoi la he mea e kokua ai i ka pono o ka lahui.
HOINOIA NA ELELE KUWAHO
Ma ka helu i hala i hoomahui aku ai makou no ka ahewa ana mai nei o ka Hale Lunamakaainana o Amerika Huipuia ia Amebasadoa Baiada, no kona hoopuka ana i kekahi mau olelo imua o kekahi mau anaina hoo laulea ma Beritania Nui. Ua hewa oia no ia hana ana ana, aka noi, no Kiwini hoi i haiolelo ai maanei, ua weli ko kakou poe wahaolelo imua o ka Ahaolelo e kakoo aku i kela olelo hooholo a Alii Makapolena i waiho ai. Mai na haole a na oiwi ka makau ia wa, no ka mea, he hana hoonaukiuki aku ka ia i ko kakou hoa’loha nui, maikai a ikaika. O ka pono ka ia i hanaia ia wa, ina no hoi paha ua make loa kela huaelo kipi i poha ae ai mahope mai, i Ianuari 17, 1893. I keia wa hoi, ua makehewa loa ko kakou mihi, no ka mea, ua hanini e ka waiu, a i hewa no i kela poe makau a hohe wale iloko o ia kau.
Ke hoomanaoia nei no paha hoi no ka hopuia ana o ka lunahooponopono o ka nupepa Buletina, mamuli o ka hookihi ana a ka Loia Kuhina malalo oka Kuhi@a Kiwini hookikina, i kahi wa iloko o ka makahiki 1892, no ka hoopuka ana ae i kekahi manao ano mahani loa i kakauia e kekahi mea, e kamailio kue au@ i ue Kuhina la. Nui ka inaina o ua poohina la i ua manao la, a e ole nae hoi paha ia hoopiiia ana o ka mea i manaoia ai aia ke koikoi o ka hoolaha ana maluna ona, ano akakuu mai ai hoi kona inaina.
Mamua aku nei ma W@ ua hoopiiia o C. C. Moreno no ka hoolaha ana i kekahi manao kue i ke Kuhina Italia malaila, a maloko o ka nupepa Hoku o ia wahi ka hoopukaia ana. Ua lilo ua manao ia a Moreno i kakau ai maluna ae o kona inoa i mea hoehaeha loa i kela Kuhina, nolaila, ua hoikeia aku i ke Keena Kuhina Nui. Mamuli o ia i kikoo aku ai na lima o ke kana wai a hoopaaia o Morena iloko o ka halepaahao. E like me ia ae la i makeeia ai ka hanohano o ka oihana o kahi elele me na aina e.
Aole peia ia e hanaia nei ma Hawaii nei iloko o keia au. Lehulehu na wa o na nupepa i pa ne kikaho ai i na luna kiekie o na aina e, aohe nae hoi he mea i hoomaopopoia e na poe ma ka hoeuli o keia wa. No ke ake paha hoi o ka ohua palemo Pi Ki Adavataisa, ka wahaolelo Aupuni e noho alakai ia nei ka hapanui o na kuleana mahele e ka ohana o Kakela, e haawi aku i mana pai hope loa ia Kuhina Wilisi mamua ae o kona haalele ana mai i keia mau kaiaulu no kona one oiwi, ua hoopuka ae ia nupepa i kekahi manao e kipehi ana i ka Elele Mana Kiekie o Peresidena Kalivilana o ke Aupuni Repubalika o Amerika Huipuia. No ka nele manao ponoi iho paha hoi o ua ohua palemo la, ua kii aku ia a lawe mai la i kekahi manao haahaa ku i ke hailiili mai ka nupepa Hoku o asinetona i olelo mua ia aenae a hoopuka ae la ma kona mau kolamu me ka hoouohoia iloko o na hua nunui eleele a ma ka aoao hoi o na manaopepa.
Ua waiwai ole paha hoi ia makou ke olelo ae he nupepa kela (Hoku o Wasinetona) i hiki loa kona mau kolamu ke kuaiia, a me he la pela no me ua manao hailiili la i ke Kuhina Amerika. Ke hoomaopopoia iho, no ka oihana hoolaha manao no paha hoi o ke keena Kuhina Hawaii, ma Wasinetona keia manao hailiili a ua ukuia ae paha hoi mai ka haawina “no ka hoolaha ana i ka ike ma na aina e,” malalo hoi o ko kakou Oihana o ko na Aina E.
I mea hoi e pale ai i ka Mana Hooko, ua hoopukaia ae no kela hoopunipuni kahiko i hele a po lopolona-aole ka Pi Ki Adavataisa ka wahaolelo o ke Aupuni, a aohe hoi he kuleana mahele o kekahi lala o ka Aha Kuhina, a pela aku a man@ wale. Eia nae, ua maopepo loa aia i ka Luna Dute Nui ka hapanui loa o na mahele, oia hoi o Kimo Kakela, a aia iaia ka hoomalu ana o kona mau manao alakai. He hookahi no leo mai iaia mai, pio kekabi manao. Ua hiki hou i ka Mana Hooko ke olelo aku i ka Luna Due Nui ina he ake kona e kue i kekahi lala o na luna kiekie o na aina e, aole loa oia e hana ia mea wai ka Hale Dute mai. Ina hoi aohe ka Mana Hooko e lawe ana i kekahi keehina e hiki ai ke hookiia keia ano hailiili a hoowahawaha i ke Kuhina Amerika, a ua nele hoi i ka mana e kauoha aku ai i kekahi luna e lawelawe hana ana malalo aku ona, alaila, aia no maluna o kela a me keia lela pakahi o ia Mana ke koikoi no nei hana, a aole loa hoi maluna o kahi aku. No na hopena aku e loaa mai ana ma@nuli o nei ano hana, o lakou no ke auamoa a ke haawe aku ana.
Na ke Kuhina Amerika maoli no i hoike aku ia Peresidena Kole, ma kekahi aha ike i haawiia nona, no nei hana hailiili a kela wahaolelo o ke Aupuni i hana aku ai iaia, aole no nei wa wale no, aka, no kela a me keia wa. Ua hoomaopopo koke ae ke Aupuni me ka mihi, a nuku ia hoi ka wahaolelo. Me he la nae hoi i ka hoomaopopo iho, ua hoopoina paha o Misita Kole oia ka loio nana i hana ka hoopii i hopuia ai o ka lunahoo ponopono o ka nupepa Buletina, a makou i hoaiai mua aenei, a pela pu no hoi me ka hawaii Holumua namu, no ka hoopuka ana i kekahi manao i hoolahai a i iaweia mai kekahi nupepa Amerika mai e kue a e hoino ana ia Kiwini. I keia wa nae hoi, i ka nana aku, ua makau loa ua o Misita Kole a me kona poe i ka hoopii ae i na mikanele e hoino nei i ko Peresidena Kalivilana hope. Pehea la, aole ka paha e hiki iaia ke imi i mea e hiki ai ke punukuia ka nuku e kela wahaolelo mikanele hailiili a hoonaukiuki?
“HAEHAE KA MANU”
Pau ae hoi kamaiho ana no na hana hookamakama, ua noke nou ae ka Rev. Peka no ka hooliloia o ka La Pule i la hoomaamaa kiki pu. O makou hoi kahi ma ka aoao e kokua ana i ke kinaiia o keia ano hana. Ua lilo na La Pule i la no na poe kiki pu e hele ai ma na alanui me na pu, a me he la, o ka manao paha ma ia mea, e hooweliweli mai i ka lehulehu.
Ke kue nei nae hoi na poe i kue ole mamua ia ano hana, a ua lilo i mea hoopahaohao, no ka mea, o na hanaiahuhu no a lakou ei ma ae na poe e kiki pu ne@ Oiai no e mau ana ke kanawai e papa ana i ka uhakiia o ka maluhia o ko ka Haku Lapeia no hoi makou e kokua nei ke ki@ o keia ano hana hoouluhua a ku i ka hooweliweli.