Ka Makaainana, Volume V, Number 10, 9 Malaki 1896 — Page 6
6 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 9, 1896.
OULI NO KA PO MAI.
-
Pahaohao no na Hoike a ko Makou Kilokilo.
Wanaao Poaono, Dekemaba 28, hora 12 m. a me 6 a.m., hoomaopopo iho la au e ku ana ko'u uhane ma kahi o Kakala me Kuke ma ke Alanui Moi, a lohe iho la au ua hoalaia ke kipi e ka aoao Alii, aia ko lakou papu kana ma ka luakini o Kawaiahao. (O ka luakini o Kawaiahao ma keia ike ana a'u, e ku ana ia ma kahi kokoke i kahi o Kuke ma ka aoao makai o alanui Moi, makai mai o ke kula kaikamahine o Kawaiahao.)
Ua hele au ilaila a hiki i kahi o Hamauku iho nei, ike koke aku la au ua piha o luna o Kawaiahao i na koa o ka aoao alii, a ua makaukau no kahi poe i na pu, a o kahi poe aohe pu, aohe nae he mau pukuniahi I keia wa no, ike aku la au i ka maki ana mai o ka pualikoa o ke Aupuni mai lalo mai ma ke alanui Moi, a hiki no ma ua wahi la o Hamauku, a ua huli hoi hou aku no ma ko lakou alanui i hele mai ai, a hoi koke mai laau ilalo noi no ka piha makau; a hiki hou no ma ka halekuai o Kakela me Kuke, hui pu me Hoke (Puuku o KA MAKAAINANA), a no ka piha makau no hoi ma ke ano he aoao alii au, ua pii pu mai la maua me Hoke ma kahi alanui kahiko ma kahi mai no o Kakela a me Kuke a hiki ma ka hale inu rama o Keoki Hapakela, a kali au iaia ma ka puka pa o ka hale inu rama ma Alanui Hokele, a no ka loihi loa, ua hele aku la au a ku iho la ma kahi alanui mauka o ka hale inu ki o Akona, Pake, makuakane o Ane Akona o Leleo aenei e ola maikai mai nei no, o na kamaaina kahiko o Honolulu nei ka i hoomaopopo i keia wahi hale inu ki - o keia hoi kahi alanui e moe nei iloko o ka pa hoolimalima o Fowler (Paula) mai alanui Hotele aku ma ka aoao mauka a i kapaia o ka Pamoo.) Ia wa, ike aku la au i ka ula o ke ahi e pii ana iluna o ka puoa o ka luakini o Kawaiahao, a e kani paka-ka-hi ana na nu, a o na kaawai hoi ke holo nei me ka manao e kinai aku i ke ahi, aole nae au i ike i ka pio ana o ke ahi, a holo e au no ka makau o hopuia a pepehiia mai e na poe o keia aoao Aupuni e ku nei, oiai, ua ike lakou ia'u he aoao alii ko'u e ku nei Ano no ka maka'u loa, ua puoho ae la au, eia ka he moeuhane.
J.M. KANEAKUA
Kaakopua, Honolulu, Dekemaba 28, 1895.
Na Wehewehe Kuliu Hoonanea.
Ma ka nana ana i keia moe, oia no na mahele i manaoia: 1 - Kakela me Kuke; 2 - Alanui Moi; 3 - Luakini o Kawaiahao; 4 - Hamauku; 5 – na koa o ka aoao alii; 6 - na koa Aupuni,; 7 - Fower (Paula); 8 - Pamoo; 9 - a ana o ke ahi (koe ke ano o ke ahi); 10 - ke kani ana o na pu; 11 - ka holo ana o na kaawai e kinai; 12-ka pio ole ana o ke ahi.
No "Kakela me Kuke," he hoike keia mau inoa malalo o ka inoa "hui kalepa" o na ano a pau, a hiki i na mea oi, kila, pahi, pu, a pela aku.
No ka inoa "Kakela," he hoike ia no ka papu a wahi paa loa i lako me na mea ikaika.
No ka inoa "Kuke," ua komo keia inoa ma na hana hoomo'a, pulehu, koala, a pela aku.
Nolaila, i ka hui ana o keia mau inoa a elua o Kakela a me Kuke, e loaa ana ko laua haina penei. O ka papu, he wahi ia e hoomoeia ai, e pulehuia ai, a e koalaia ai na poe a pau i ku i na hewa karaima, o ia ka hoopaahaoia ana no ke ola a no ka make paha. O ka papu no hoi, he wahi ia i hoolakoia me na koa e ku makaukau ana me na lako kaua. Nolaila, aole e hiki kekahi hana nui i ka mea hookahi, aia wale no a hoohuiia (e like la me ka hui o Kakela me Kuke.)
No ke "Alanui Moi," aia ma keia alanui ka hale hui o Kakela me Kuke kahi i ku ai. Aka, heaha la kana hana e hoike mai ai? O ke alanui o kekahi hana e hoea mai ana, he alanui ia e pili ana i ke Alii ka Moi, a i ole, i na poe o ka aoao alii. Oiai, ke hoike mai nei ka hale inu rama i ka hana a na poe inu rama no ka ona a hakaka, a o ka ukali ia o ka haunaele, a mai loko mai o ia ka hookahe koko (ke ole ka hoopunipuni e hooiaio mai.) A me he la, ua hooiaio mai ka hui o Kakela me Kuke ma kona kuaana ma ke alanui Moi no ua hana la, oiai, he hale ia i hoolakoia no na mea oi, kila, pahi, pu, a pela aku.
No ka "luakini o Kawaiahao," ke hoike nei keia luakini i kana hana, he wahi e pule ai i ke Akua o ka lani, a ua hoike hou ia kana hana, he hale ia no na hana kaua.
Ina o ka manao iho la keia o ka hoikeia ana mai o Kawaiahao he kaua, alaila, pela io paha; no ka mea, ke ikeia nei na poe o ka aoao alii iluna o laila me na mea kaua. O ka mea oiaio, aohe kuleaua o ka aoao alii ia Kawaiahao, o ka aoao mikanele ka mea kuleana oiaio, nolaila, ua nane mai kela poe koa o ka aoao alii maluna o Kawaiahao no ko Aupuni no ia aoao. No ka mea, no ka aoao alii ka po, no ka aoao Anpuni ke ao, i kahi wa nae; a i kahi wa nae, aole pela.
No "Hamauku," ke hoike nei keia inoa i na hana "hanau," i na hana huna pee, a me ke kamailio ole ae.
Na "koa Aupuni," he hoike ia no ka hoea a puka ana mai o kekahi mana hoomalu mai keia Aupuni mai, a i ole, kanawai Koa paha, a i ole, he ku kiai ae no na koa ma kela wahi keia wahi, a i ole, he huli me ka hoohuoiia o na makaainana no na mea kaua, (e like me ka hoike a ka moe i ka Puuku o KA MAKAAINANA.) a o ia no paha ke ano o ka maki ana o na koa Aupuni ma ke alanui Moi a hiki i kahi o Hamauku, a hoi hou no ma ia alanui, a e hamau ana no lakou ma ka imi ana i kela a me keia me ka nalo no na mea pili i ka aoao Alii.
No ka inoa "Paula a me Pamoo," he hoike ka inoa Paula no pauda, he hana kana e pili ana i ka pu, he mana hoonee po ka kona. O Pamoo hoi, aia maloko o kekahi pa, a hale paha, he mau moo nunui a moo liilii; he mau moo nahu kanaka Nolaila, e Kawahahee, e akahele o moku i ka moo, "e nihi ka hele mai hoopa."
Ma keia wahi e hoomaka aku ai au e kaao aku i na poe heluhelu, a o ia keia: O ka ike ana i na koa o ka aoao Alii e piha ana iluna o Kawaiahao me ka lako pono i na pu, a o kekahi poe aohe pu. O ka mea pololei, aohe pualikoa o ka aoao Alii ma ke ano ike maka maoli aku, aka, o ka po ka i hoike mai he pualikoa ko ka aoao Alii. Nolaila, ke hoike nei ka po no kahi hana i manaoia, a me he la, o ua hana la, ua hoomakaukauia ma Kawaiahao a mahope aku paha o laila, a i ole, mauka a makai ae paha o laila, a i ole, ma ka aoao hikina paha o ke alanui Puowaina, a o ua hana la he hana malu ia, e like ke ano o ua hana la me ke ano o ka pualikoa o ka aoao Alii i ikeia iluna o ka luakini o Kawaiahao, a ua hoikeia ke ano o ua hana la e ka inoa o Hamauku. Nolaila, ua hamau, na meha, aohe puai leo ae. Aia wale no ka ikeia a ikeia aku ka a ana ae o ke ahi ia Kawaiahao, alaila paha ikeia, a i ole, malaila mai no paha e hoea mua mai ai kahi hana ki pu a hoala mua ana paha, o kahi haunaele, a i ole, he ahi maoli no paha.
Ma ka nana ana, o ka aoao alii ka i paa i ka pu. Me he la, o ia paa ana o ka aoao Alii i ka pu, he hoike ia no ko ka aoao alii hoohuoi wale ia no na lako kaua a me ko lakou manaoia e hopu. Ke hoike nei ka moe, aia ka aoao Alii iluna o Kawaiahao, ina he hoike ia no ko lakou lanakila, alaila, ua ahona ia, aka nae, aia ke ahi iluna o laila kahi i lalapa ai a no lakou paha ua ahi la. A ina he ahi pau ia no Kawaiahao, alaila, he ulia ia no Kawaiahao.
No na "koa aupuni," ua pau aenei ko lakou hoike mamua aenei, o ko lakou hoouna liilii ia ma o a maanei ka mea nana aku.
O ka ike ana i ka ula o ke ahi e pii ana iluna o ka puoa o Kawaiahao, he hoike paha ia o kekahi uluaoa haunaele me ka hakaka, i ikeia ma ke ano o ke ahi ua kiekie loa kana wahi i pii ai, a me he la o ka oi ana paha keia ke ole hoi e hoea ae he ma'i ahulau ma Kawaiahao.
Mamuli o keia pau ana o Kawaiahao i ke ahi, ua loaa he mea e hoohuoi ai, ina nae, ua pili ia no ka ekalesia o Kawaiahao. Malia paha, he mokuahana no na hoahanau o ia ekalesia me ko lakou kahu, alaila, nolaila ia ke ahi; a ina aole pela, alaila, e manaoia na hoike mua ae nei no laila ke ahi, a i ole, o puoa, o ia no o powa ana. He hoike no hoi ke ahi no kekahi lono e pili ana i ka make ana o kahi mea, ina paha i ka ohana a makamaka paha o ka mea nana ka moe. O ke kani ana o na pu, he hoike ia no ka hoopaapaa a hakaka, a i ole, he ki pu.
O na kaawai e holoke ana no ke kinai ana i ke ahi, o na kaawai no keia aupuni ia e ku nei; o ka manao o ke kaawai, o ia no ke kinai ana i ke ahi. Mamuli o keia ano, he hoike ana mai ia i ke ano pioloke o na manao o ke Aupuni, a i ole, o ka lehulehu.
O ka pio ole ana o ke ahi, o ia ka ikaika loa ana o na manao paio, a o ka hope no o ia, he hakaka, (koe ke ano o ke ahi, aole i hoi. ke mai ka mea nana ka moe i mea e akaka ai ka hakaka me ka ole.)
Nolaila, o ka pau ana keia o ka'u keaka ana me ke kualehelehe aku.
KILOKILO DIMERATA.
-
C.B. DWIGHT
[KALE KUAIKA.]
Mea Hana Pohaku Kaekae Alanui, na He Kupapau a me na Kia Hoomanao Mabala.
-
E loaa no oia ma kona wahi noho ma Koiuiu, Honolulu nei. Telepona Helu 833. feb 17-1mk
-
J K KAHOOKANO
LOIO a he Kokua ma ke Kanawai.
KEENA HANA: Alanui Kaahumanu,
Honolulu. jan 8, '94-1mk
-
W.H. DANIELS,
[BILA DANIELA]
Agena Kuai, a Hooponopono Aina, Mea Hana Palapala Kanawai, Mea Ohi Aie a pela aku.
O na hana a pau e haawiia aku ana iaia, e lawelaweia no ia me ka eleu a me ka omoole.
Keena Hana a me Wahi Noho, aia ma Wailuku, Maui.
mei 6-mk.
-
E.M. NAKUINA.
KOMISINA O NA ALA LIILII A ME
NA PONO WAI.
Notari Lehulehu, a he Agena Haawi Palapala Ae Mare no Honolulu nei.
KEENA HANA: Helu 308, Alanui Kalepa. dk 3-1mk.
-
Waihona Buke Hawaii.
E loaa no na buke ma ka olelo makuahine no ke kuai ma ke keena o ko makou Puuku. Penei iho kekahi o ia mau buke:
Laieikawai - - - $1 00
Gaberiela Lenoa - - - 75
R.W. Wilikoki - - - - 50
Hookahuli Aupuni o 1895 - 50
a pela aku, a pela aku.
O na buke e ae no hoi kekahi, e laa na buke kanawai, a me kahi mau ano e ae, ke ninau pololei ia mai ia
F.J. TEST (Hoke),
ok 28-tf 327 Alanui Moi.