Ka Makaainana, Volume V, Number 8, 24 Pepeluali 1896 — Page 6
6 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 24, 1896.
ROMULA
-
Ke Duke Kuewa o
Farani.
-
[Helu 6.]
E na makamaka heluhelu, e huli ae kakou a nana aku i hope no ka moolelo walohia o Oromela, ka opio aloha a keia mau kaikamahine e hookaau mau nei iloko o ka hale o ke kanaka kahuhipa.
I ka wa i make aku ai o kona makuakane, o Sa Rolana de Bo, kekahi o na kaeaea o na au i hala, ua waihoia iho la oia malalo o na malama ana a kona kaikuaana, oiai no oia e opiopio ana. O ke kauoha paa a ka makuakane i kona kaikuaana ke make aku oia, e hoouna i kona pokii i ke kula no ka hoonaauao ana, aka, aole loa i hookoia ia manao o ka makuakane. Ua hoonohoia no oia i kauhale e hana ai i na hana a pau a ke kaikuaana e hoounauna aku ai. Aka, iloko o keia mau hana a ke kaikuaana maluna ona, aole loa oia i kunukunu iho, ua hoomanawanui iho la no oia e auamo ia mau ehaeha.
I kekahi la, komo iho la ka manao ano inaina iloko o kona kaikuaana nona, mamuli o ko na kanaka mahalo laia no kona kanaka ui a kulana ikaika no hoi, a i oi loa aku paha hoi no kona hana ino ia e kona hanau mua, nolaila, kauoha aku la ua kaikuaana la i kona mau kanaka e hoouna ia Oromela imua o kekahi kanaka ikaika i ka hakoko, i make koke iho oia a pau kona ikeia ae imua o ka lehulehu.
A no ia mea i hoounaia ai oia imua o ke aloalii o Ferederika e hakoko ai me na kanaka ikaika, a ma ia hana ana pela, ua loaa iaia ka lanakila hiwahiwa ma luna o na kuko lapuwale o kona kaikuaana. Aole hoi o ia wale, aka, ua lanakila pu oia maluna o Ferederika, ke kaikuaana o Romula.
I ka wa i lohe aku ai o ua kaikuaana la o Oromela, ua lanakila oia maluna o kona mau hoa paio, ua pii ae la kona ina ina a pakela loa aku maluna o kona kulana kanaka maikai. A olelo iho la ia e puhi malu i kahi a Oromela e moe ana i ke ahi, i make iho oia.
I ka wa a keia kaikuaana lokoino i hoopuka ai i keia mau olelo, lohe aku nei kekahi elemakule, he kauwa hooko pololei hoi i na kauoha a ko laua makuakane oiai oia e ola ana. No ia mea, hele aku la oia iwaho o ke alanui e kali ai o ka hoi mai o ua keiki la mai ke kahua hakoko o ke duke, a i kona wa i ike aku ai e hoi mai ana, poha aku la kona leo me ka walohia:
"O, e kuu haku akahai, kuu haku aloha! O, e ke kia hoomanaoio kuu haku Sa Rolana! no keaha la oe i lilo ai i mea enemiia? no keaha la oe i akahai ai ma kau mau lawelawe hana ana, ka ikaikaia me ke koa? a no keaha la i loaa ai ia oe ka ikaika e hoohaule i kekahi o na kanaka ikaika o ke aupuni o ke duke? Ua hoea mua mai kou lanakila i o'u nei mamua o kou hoea ana mai la."
Ku iho la o Oromela me ke kahaha nui no keia mau olelo a ka elemakule, a oia kana i ninau iho ai:
"Heaha ke ano o keia mau olelo a'u e lohe nei, e kuu makua?"
Ano haalulu ae la ka elemakule no keia ninau i hoopukaia mai imua ona, nolaila, pane aku la ia:
"E hoolohe mai oe, e ka haku o ka hale o Si Roiana. I kou wa i lanakila ai maluna o kou mau hoa paio ina ke aloalii o ke duke, ua komo iho la ka manao lili o ka huahua iloko o kou kaikuaana nou, a hooholo iho la i keia po e puhi ai i kou wahi e moe ai i ke ahi Nolaila, i keia wa e haalele mai ai oe i keia wahi a imi aku i home nou." A oiai, aole dala ma ko Oromela pakeke, haawi aku la ka elemakule iaia i kekahi wahi holowaa iaia me ka i pu aku. "Eia iloko o keia wahi holowaa he elima haneri kalaunu, ko'u wahi ola a kou makuakane i waiho mai ai. Wahi ana i hoike mai ai ia'u, ke pau ae na la o ka ikaika maluna o ko'u mau lala, alaila, o keia mau dala iho la ka mea nana e malama i ko'u ola a hiki i ko'u mau hora hope loa."
(Aole i pau.)
-
Nui ka makahehiia o na hana hookaiakupua a Zameloka ma Maui.
E nana ae i ka Makapolena Ma hoolaha ma keia helu e pili ana i na Waina Kaleponi ma na kumukuai i hoemi loa ia.
Ua aeia e ke kiura ke noi a Kamakalani Malina kue i kana kane ia Keoki Malina no ka hana ino.
Ke pii mahuahua mau nei ka nui o na wahine hookamakama i keia wa, a o ka oi loa aku no nae o na wahine Kepani, he 71 ka nui.
I kakahiaka Poalua iho la i pau ai i ka hooleiia i ka uwapo ka lanahu o ka mokumahu Kahului, a ia awakea ae no i holo aku ai no Kahului, Maui, e hooili kopaa ai no ka lawe loa aku i Kapalakiko.
E ninau mau no ka Makapolena Ma mau ano Waina, a e loaa no ia oe ka mea maikai loa.
O ke kumu i ulolohi loa ai ke ku ana mai o ka Miowera ma kela huakai aku nei ana, mamuli no ia o ka poino ana o kekahi mau mea paahana okona enegini. Ua hoi hou aku oia no Kikane mahope o ka hala ana mai he haneri mile iaia mai na kapakai aku o Auseteralia.
NA PALAPALA
[Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka aia no maluna iho o na poe na lakou i kakau mai.]
-
Ua Kapaeia ka Oiaio.
[Hoomauia.]
Nolaila, ua ulu mai ka manao o ka mea kakau e houluulu i na mea a pau i oleloia ma ka haiolelo a Alapaki a hoike aku i ke akea, a na ka lehulehu ia e apono mai. Eia iho na manawa i noho ai na mikanele ma na oihana Aupuni i ke au o Kauikeaouli, a me na oihana pakahi.
O G.P. Kauka, Peresidena no ka Papa Waiwai o ke Aupuni iloko o Mei 10, 1842; E.O. Holo, Kuhina Waiwai, Sepatemaba 6, 1849; G.P. Kauka, noho Kuhina Kalaiaina i Sepatemaba 26, 1850, a pau i Sepatemaba 5, 1853; W. Rikeke, Kuhina Ao Palapala, Aperila 13, 1846, make i Novemaba 7, 1847, paniia ma kona hakahaka o R. Limaikaika i Dekemaba 6, 1847. Ua noho oia ma ia keena a pau ke au o Kauikeaouli, a hoopauia kela kulana i Iulai 1, 1855.
Nolaila, mai ka makahiki 1842 a hiki i ka 1855, ua like me umikumamakolu makahiki o ka noho poo ana o na mikanele ma ke ano he mana hooko no ke Aupuni, mamuli no ia o ka oluolu o ka Moi Kauikeaouli a me na alii a pau. Ma ia ano, ua lilo ka hookele ana o ke Aupuni i na mikanele, no lakou na inoa i hoikeia ae la, ma ke ano kalaiaina, no ka imi ana i na pomaikai o na alii, ke ola o na alii a me ka lahui, a me na mea a pau. O keia paha na makahiki e oleloia nei e Alapaki, o na makahiki oi loa o na pomaikai i haawiia e na mikanele i na alii a me na kanaka Hawaii. A ma keia wahi e hiki ai i ka mea kakau ke hoakaka aku i elua mahele, no ka pomaikai io i loaa mai i na alii a me ka lahui iloko o ke au hooponopono o na mikanele i ke Aupuni, a me ka poino o na alii a me ka lahui i ko lakou au, iloko o na makahiki i olelo mua ia ae la.
Ma keia wahi, ua hiki no i ka mea kakau ke hoike i ka mea oiaio, e hiki ole ai i kekahi mea uhane ke pane mai a ke hoololi ae paha i ka oiaio, i mea e hunaia ai na hana i hanaia a i hoomaopopoia ai ka oiaio. Anoai o ulu ae ka manao i kekahi poe, penei a penei e hana ai o ia mau kuka ana, aole ia he mea e hiki ai i ka mea kakau o KA MAKAAINANA ke kuai aku i ka pono oiaio no ua hana piepiele la, e like me kekahi hoolaha nupepa i hoolahaia mamua aku nei, e olelo ana, - "E loaa no ka uku makana he $50 i ka mea kakau e hooiaio mai ana i na hana maikai a na mikanele." A ma ia ano a ma kekahi ano e ae ua nele loa ia haawina i ka mea kakau.
He mea pono hoi i na makamaka heluhelu a pau e lawe nui i KA MAKAAINANA, no ka mea, he uku makana keia moolelo no na mea a pau me ke kumukuai ole. Aia ma kona mau kolamu e hiki ai i na mea a pau ke ike iho i na mea i hanaia maluna o ka lahui, na pomaikai nui a me na poino makolukolu i hoaahuia iho maluna o ka lahui, a ke hahai nei ia poino a hiki i keia wa.
Mamua aku o ka makahiki 1842, ua holomua ka lahui me na alii ma ka naauao a me ka pono Karistiano, o ia no hoi na hua mua a na mikanele i kanu ai a ulu a lau i ka lepo o Hawaii, mamuli no nae hoi o ka lokahi o na alii nui ma ko lakou ahakuka mau, no ka noonoo ana i na mea e pono ai ko lakou Aupuni. Eia iho ka papainoa o na alii nui i waeia no ka ahakuka: Kamakau, Kaahumanu, Kekauluohi, Hueu, Keopuolani, Hoapili (k), Hoapili w), Kinau a me Kapiolani.
O Kamakau, i hoikeia ae la, o ia ka ka mea kakau i hoike aku ai ma na helu i hala, ua komo hewa nae na na hookumu. O Kamakau keia, alii o Kailua, oia ke alii ike i ka moolelo Hawaii, a oia no hoi ka hui pu me na mikanele ma ka unuhi ana i ka Baibala, a ua pili loa o Liliuokalani iaia, a pela i pili ai oia i na alii. Nolaila, e kala mai i ka mea kakau.
(Aole i pau.)
-
He Leo Uwaio Paipai no ka Lulu
Dala Hou.
MR. LUNAHOOPONOPONO:
He manao paipai keia a'u e waiho aku nei ia oe, a na kou oluolu iho hoi ia e hookomo ma kekahi kowa o ka KA MAKAAINANA i anoi a i hilinai nui ia.
Ma ke kauoha a ka Peresidena Nui o ka Ahahui Hooulu a Hoola Lahui o ka Apana o Honolulu nei, a ua kau mai hoi maluna o'u nei ke koikoi e hoike aku, ua hoohioloia iho nei e keia Ahahui he mea pono e kaheaia na Hope-Peresidena a pau o ka Peresidena Nui a puni ka Paeaina holookoa nei. O ka mea nui i makemakeia ma keia kahea ana, e hoeueu a e hapai hou ia hoi ka nana maikai a ko kakou Lani Moi Kalakaua i hala i hookumu ai a i waiho iho ai hoi mahope nei i hooilina no ka lahui oiwi a kumu o Hawaii nei.
Oiai hoi, eia ke holomua nei na hana a keia ahahui imua, mamuli hoi o ka loaa ana o kekahi palapala hoohui (charter) malalo o ke Aupuni. A mamuli hoi o ia pono i loaa ai he kuleana no nei ahahui e hoala ai i kahua no-na makuahine Hawaii, oia hoi, ka Home Makuahine (Hoohanau) Kapiolani, e ku nei iwaho o Ululani, Kulao kahua. He wahi keia e hoohanau ai i na ewe Hawaii a pau, mai ke koko