Ka Makaainana, Volume V, Number 3, 20 Ianuali 1896 — Page 7
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 20, 1896. 7
NA PALAPALA
[Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka aia no maluna iho o na poe na lakou i kakau mai.]
-
Ua Kapaeia ka Oiaio.
[Hoomauia.]
O keia mau laau a me na laau amana, o ia ka anuu, a o ko ke akua wahi ia e nana mai ai i na alana e like paha me ko kuahu o Roma a kakou e ike nei, oia hoi, ka mohai. Ma ke poo o ka anuu aia malaila kahi o ka mea mana loa, e nana mai ai me kona kahikolu ma ka amana ma lalo o ka mana nui o ke akua, o Kane, a pela ka noho ana a hiki ilalo loa o ka anuu. O kahi mawaho iho o ka anuu, he wahi hoano ia, he make ke kanaka ke hele ma keia wahi koe wale no na kahuna a me na poe lawelawe oihana kahuna, malalo aku o na kahuna nui o ke kuahu, o ka papa kahuna kiekie loa a ke akua, a Kane, i poni ai me kona mana akua.
O ka papa mawaho o ka anuu, aia malaila na kii akua, he aka ia i hanaia no na aumakua alii, aole ia he akua maoli no lakou e hoohana ai, hookahi wale no akua e hoomanaia ai i ke au kahiko, oia o Kane, ke akua nana i hana i ka lani a me ka honua. Pela ko lakou manao a pela i kukuluia ai na heiau i mau luakini, i wahi, e hoomana ai i ke akua, aole i na kii, e like no hoi me kakou e kukulu nei i na luakini i wahi e hoomana ai i ke Akua, ia Iehova.
O Moke ke kaula a ke Akua i koho ai, ua kukulu ae oia i kekahi laau amana a kau iho la i kekahi kii keleawe maluna o ke poo o ka amana, a kauoha mai la i ka ahakanaka, "o ka mea nana i kela kii e ola ia." Ua oluoluia mai ia e ke Akua, aole no ke kii mai ko lakou ola, no ke Akua mai no ma o Iesu la ka mohai e ola ai.
O ka papahola mawaho iho o ka anuu, (he kulike ole keia wahi o ka moolelo Hawaii me na wehewehe o ka pauku 2 o ka Mokuna 11 o Hoikeana, ma ka moolelo Hawaii o ka papa hola, he wahi e waiho ai ka mohai a ma ka Baibala he wahi hoano ia,) aia malaila na kii akua kahi i ku ai ma ka aoao akau a ma ka aoao hema o ka anuu e huli ana ko lakou mau alo i ka hale, kahi o waiho ana ka mohai. O kekahi o keia mau akua kii, ua kapalama ka inoa o na aumakua alii, a ma ke alo mai o keia mau akua kii o kahi ia o ke kuahu, he kipaepae pohaku ia i niniia a maikai, a maluna o keia nini pohaku ka lele.
O ka lele, he mau laau ia i kukuluia maluna o ke kuahu pohaku, ua holopapaia me kekahi mau laau. O ke kiekie o ka lele, ua like me ko ke kanaka kiekie, a maluna o keia hoopapa e kauai na mohai, oia hoi ke kanaka. Ina ekolu kanaka i hoopaiia e make no ka hewa a lakou i hana ai, i ka make ana o na kanaka, lawe na kahuna i na kanaka a kau iluna o ka lele, alaila, molia akua i ka anuu, kahi o ke akua kiekie e nana mai. Aia maluna o ka lele, kahi e waiho la ka mohai kanaka, ua kau pu ia me ka maia a me na mea a pau a ke kahula e hoolaa ai.
O Aberahama ka mea i kauohaia o ke Akua, e hoomakaukau i mohai kanaka. Hana iho la oia pela, hoiliili iho la oia i ka wahie a hopu iho la ia Isaaka, kna keiki i aloha nui ia, i mohai no ke kuahu ana i hoomakaukau ai. Hikiikii iho la o Aberahama ia Isaaka a paa, unuhi ae la i kana pahi e hookahe i ke koko o Isaaka i mohai no ke kuahu, aka, pa-e mai la ka leo o ka Anela mai ka lani mai, i mai la. "E Aberahama e!" Pane aku la oia, "Eia no au." "Ua oki oe, mai kau aku i kou lima i kau keiki, ua ike mai ke Akua, o Iehova, i kou manaoio. Ma keia hope aku e hoonuiia kau mau mamo e like me na hoku o ka lani a me na one o ke kai, aole e pau i ka heluia." Ia Aberahama e kamailio nei me ka anela, aia hoi, hoea mai la kekahi hipa kane maemae mai ka nahelehele mai ua hihia kona mau lala i ka nahelehele, hopu aku la oia i ua hipa nei a pepehi iho la i ka hipa a kau aku la i mohai no ke kuahu. Mai ia wa mai a hiki i ke au o Karisto, akahi no a hookoia na hana a Aherahama, ma ke kauia ana o Iesu maluna o ka laau kea. He moolelo kahiko keia, ua manaoio nae kakou i na moolelo kahiko i hoikeia mai e ka Baibala.
I ka la pule, oia hoi, ka la o Kane, o ia ko lakou la kapu loa. Ua lilo ia la hoomanao i ke Akua no na mea a pau loa. Ma ia la e hoakoakoaia na mea a pau, na alii, na haku, na kaukaualii, na kakaolelo, na kanaka koikoi a me na makaainana, ma kekahi aoao, a o na kahuna ma kekahi aoao.
(Aole i pau.)
-
Mamalahoe Kanawai.
MR. LUNAHOOPONOPONO:
Maloko o ka buke piliolelo Hawaii a Lorrin Andrews (Anaru), i hoopukaia i ka A.D. 1865, aoao 381, ua olelo oia penei:
"Mamala, piece; and hoe, paddle. Name of one of Kamehameha's criminal laws, a law of the most stringent class, violation of all such laws was, indeed, punishable with death. The name was derived from the fact he came near losing his life by a paddle being split over his head."
O Kamehameha ka mea nana i kau Mamalahoe Kanawai. O ka hoakaka ana a keia kanaka kaulana a naauao no hoi, ua hewa anei ia? Ua kueia anei kana wehewehe e na Moi Kamehameha V., Lunalilo I., a me Kalakaua I? Aole loa i kueia, oiai, ua ikeia he kanaka naauao ka mea nana i hana, a i hooponopono a hoopuka, a o ia ke kumu hiki ole ke kueia. A o ua buke la eia me a'u i keia wa, aole loa au i ike he Mamalahoa ke kanawai a Kamehameha i kukala ai, oiai, aole o ka "hohoa" lole ka mea i hiliia ai ke poo o Kamehameha, aka, o ka "hoe" waa, o ia ka mea i hiliia ai ke poo o Kamehameha e Kainiki, a o ia maoli no ka pololei. A pela hoi i puka mai ai ua kanawai la he Mamalahoe Kanawai.
Aole loa au i makemake iki e ao hewa aku i ko'u mau hoa kanaka, a aole no hoi i ka lahui holookoa mai o a o o ka aina, aole no hoi i ka hanauna hou e ulu ae nei i keia wa. Aka, ua makemake au e ao aku i ka mea pololei, i ole ai hoi e lalau wale na olelo ana a me na hoomanao ana, oiai hoi, he kanawai keia o ka manao, aole he kanawai i kakauia e like me ke kumukanawai o ka Moi Kauikeaouli. Kamehameha III., i kukalaia i ka 1840 ma Luaehu, Lahaina, Maui, a o ia ka pau ana o ka noho ana o ka lahui malalo o ke kanawai o ka manao a Kamehameha I. i kukala mua loa ai.
O ka'u ike a me ko'u hoomaopopo ana i ka moolelo oiaio o Hawaii nei, no Mamalahoa, he inoa wale iho no ia no kekahi pualikoa, e like paha me keia: Ka I, ka Mahi, ka Palena, ka Hulumanu, ka Mamalahoa. A eia ko lakou mau papa hoonohonoho e maopopo ai:
O ka I, he puali ia no na alii koikoi o ka aina, a i kapaia Aliiaimoku.
O ka Mahi, he puali ia o na kaukaualii o kela a me keia kalana a ahupuaa paha, o kela a me keia mokupuni pakahi.
O ka Palena, he puali ia o na iwi kuamoo ponoi o na alii kiekie a kaukaualii hoi.
O ka Hulumanu, he pualikoa ia o na poe i waeia a ua kapaia lakou he poe "alapa," oia hoi, he poe koa a wiwo ole, a he poe laeula hoi no ka maka o ka ihe laumeki.
O ka Mamalahoa hoi, he puali ia o na poe i oi aku na makahiki ma mua o ke 35 a hiki i ke 50.
O keia ae la ko'u panaau moolelo Hawaii, ma ko'u ano he kanaka ili ulaula piha i hanauia mai ai, aole he hapa. Ma ia ano au i hoike piha aku ai i na mea a pau e pili ana i keia kumuhana, a kuu hoa'loha i kapa mai ai ia'u he keko hohe wale. Ke hoike aku noi au ia oe, ua aa loa au e paio me na mea a pau maluna o keia mau kumuhana hana elua e oleloia nei. Mamalahoe a me Mamalahoa. Eia au me ka'u kumuhana Mamalahoe, a o oe a me kou poe hoa'loha elemakule ma ka Mamalahoa. A ke hoike aku nei au ia oe, aole au i makemake e paio me oe, a i ole, me oukou paha maluna o na mea pilikino, aka, maluna o ke kumuhana a kaua i hooia ai, malaila e paio ai a hiki i ka lanakila ana o kekahi o kaua iloko o na paio naauao ana, a o na hoike no ia, o ka lahui Hawaii oiaio.
E hoike hou aku au ia oe, a me na poe na lakou e kakoo nei ia oe ma ke kakau ana, e kakau a pololei, haku a moakaka, mahele pono i na mea a pau i ole ai hoi e huikau wale, a pau wale hoi ka manawa. A oiai, o ka lahui ka lunakanawai nana e hoopuka mai i ka olelo hooholo, a o kaua hoi na lolo no Mamalahoe me Mamalahoa, a e hooikaika ana kaua e loaa ka lanakila i ko kaua mau haku me na kumu hooia kupono, imua o na lunakanawai, a o ka lakou olelo hooholo ke aponoia.
D.M. PUNINIAUAKALANI.
Kalauokukui, Honuakaha, Ianuari 13, 1896.
-
HALEKUAI LAHUI KALAHIKI.
Helu 405, Alanui Moi, ma Waikiki aku o Alanui Nuuanu, ma ka aoao mauka, ke keena mua o ka "Hawaii Holomua."
Ma ia halekuai o na oiwi e loaa ai na anoi a me na paihi o na ano hou loa, e laa
Na Kalakoa, Na Keokeo,
Na Makalena, Na Kinamu,
Na Huluhulu, Na Lihilihi,
Na Kamaa o na Kane, Wahine me Keiki, a pela aku.
Oluolu no ke kuai ana. Aohe hewa ke kipa mai e ikemaka, a aohe no hoi he kunukunuia no ka hoikeike ana i na mea kuai.
M. PALAU, Luna Nui.
ok 14-tf
-
C.E Williams me Keiki.
Ed. A. Williams, Luna Nui
Helu 611, Alanui Moi, ma Ewa iho o ka Pa o Aigupita.
-
He mau mea kuai lako hale o na ano a pau loa.
-
He mau mea Hana Pahu Kupapau a Hooponopono Hoolewa.
-
E hoolakoia no na Kaa Kupapau, na Kaapio a me na Kaa-ohana.
Ina no e ninau ia laua, e loaa no na Pohaku Kia Hoomanao no na He Kupapau.
-
O ka Ialoa kekahi hana hiki loa ia laua, aia ia malalo oka lawelawe ponoi ana a Ed. A Williams, F.D., he mea i puka pono mai ka Kalaka Kula o ka Ialoa Maikai ana iloko o Mei, 1894.
-NA TELEPONA-
Keena, Helu 179 - Kauhale a me Kahea Po,
Helu 815.
nov 2-mp.
-
Waihona Buke Hawaii.
E loaa no na buke ma ka olelo makuahine no ke kuai ma ke keena o ko makou Puuku. Penei iho kekahi o ia mau buke:
Laieikawai - - - $1 00
Gaberiela Lenoa - - - 75
R.W. Wilikoki - - - - 50
Hookahuli Aupuni o 1895 – 50
a pela aku, a pela aku.
O na buke e ae no hoi kekahi, e laa na buke kanawai, a me kahi mau ano e ae, ke ninau pololei ia mai ia
F.J. TEST (Hoke),
ok 28-tf 327 Alanui Moi.
-
Apo Lima Gula Nalowale.
Ma ka La Karikimaka nei ua haule aku la kuu apo lima gula i kakauia me na hua me keia: J. KAAI. mawaena o na Alanui Moi, Aala, Beritania, a hiki i ka halepule Katolika Roma. O ka mea e loaa ai o keia, e oluolu e hoihoi ae ma ke keena o keia pepa, a e loaa no he uku u agena.
MRS. NOHEA KAAI.
dek 30-4mnw*